Η Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν επέστρεψε στις Βρυξέλλες για την δεύτερη θητεία της ως πρόεδρος της Κομισιόν, ενώ σύμφωνα με το Politico τα δύσκολα είναι μπροστά της.
Η «σιδηρά κυρία» της Ευρώπης επέστρεψε την περασμένη εβδομάδα από τις καλοκαιρινές της διακοπές για να προετοιμαστεί για μια δεύτερη θητεία στην κορυφή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τα επόμενα πέντε χρόνια υπόσχονται να είναι πιο απαιτητικά από την πρώτη της θητεία.
Γιατί ενώ η πρώτη πενταετία της είχε την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία, η δεύτερη θητεία της θα έχει τον ίδιο πόλεμο συν έναν νέο πρόεδρο των ΗΠΑ και ο πήχης θα ανέβει αρκετά ψηλότερα αν νικήσει ο Ντόναλντ Τραμπ, ενώ μια ενισχυμένη ακροδεξιά σε όλη την Ευρώπη είναι γεγονός.
Μια πενταετία «πολιτικό ναρκοπέδιο»
«Τα επόμενα πέντε χρόνια θα είναι ένα πολιτικό ναρκοπέδιο», δήλωσε ένας ανώτερος αξιωματούχος της ΕΕ, στον οποίο παραχωρήθηκε ανωνυμία για να μιλήσει ελεύθερα για την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
«Θα πρέπει να λάβει σημαντικές αποφάσεις για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τον προϋπολογισμό της, ενώ παράλληλα θα πρέπει να χειριστεί τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις αμερικανικές εκλογές». Προς όποια κατεύθυνση κι αν κοιτάξει κανείς, υπάρχουν προβλήματα για τη φον ντερ Λάιεν.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι πιο κατακερματισμένο από ποτέ. Γύρω από το τραπέζι του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου - οι 27 ηγέτες του μπλοκ - κάθονται αρκετοί που είναι δεξιοί και/ή ανοιχτά εχθρικοί προς τη φον ντερ Λάιεν, και ο αριθμός αυτός θα μπορούσε να αυξηθεί με τις εκλογές στην Αυστρία φέτος και προεδρικές εκλογές στη Γαλλία το 2027.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν δείχνει σημάδια ύφεσης (όπως και η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή), οι Ηνωμένες Πολιτείες διστάζουν να συνεχίσουν να παρέχουν χρηματοδότηση στο Κίεβο, ενώ ο Τραμπ θα μπορούσε κάλλιστα να κερδίσει τις αμερικανικές εκλογές τον Νοέμβριο.
Εν τω μεταξύ, οι Βρυξέλλες ετοιμάζονται για μια σκληρή μάχη για τα οικονομικά τους, καθώς αγωνίζονται να χρηματοδοτήσουν τόσο τις αυξανόμενες αμυντικές δαπάνες τους όσο και την πράσινη μετάβαση. Κατά τη διάρκεια των επόμενων πέντε ετών, η Φον ντερ Λάιεν θα πρέπει επίσης να προετοιμάσει το μπλοκ για τη μελλοντική του διεύρυνση. Στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας, τα 449 εκατομμύρια άνθρωποι που βρίσκονται σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να παραμείνουν πεπεισμένοι -ή να πειστούν- ότι το μέλλον της ΕΕ δεν βρίσκεται μόνο στο Παρίσι ή τη Βαρσοβία, αλλά και στο Κίεβο (Ουκρανία), το Τσισινάου (Μολδαβία) και την Ποντγκόριτσα (Μαυροβούνιο). Κατά τη διάρκεια της πανδημίας και της κρίσης στην Ουκρανία, η φον ντερ Λάιεν «έδειξε ότι έχει τα κότσια» να κατευθύνει το μπλοκ σε δύσκολες στιγμές, τόνισε άλλος διπλωμάτης της ΕΕ, που μίλησε στο Politico.
«Μας περιμένει μια δύσκολη διαδρομή»
Παρόλα αυτά, «μας περιμένει μια δύσκολη διαδρομή», δήλωσε ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ για την επόμενη θητεία της φον ντερ Λάιεν. Ο
Βιργκίνιους Σινκεβίτσιους, επίτροπος κατά την πρώτη θητεία της Φον ντερ Λάιεν, δήλωσε ότι «η δεύτερη θητεία μπορεί να είναι στην πραγματικότητα πολύ πιο δύσκολη από την πρώτη», καθώς η πανδημία και ο πόλεμος στην Ουκρανία έδωσαν στη Φον ντερ Λάιεν το περιθώριο ελιγμών με τρόπο που οι επερχόμενες προκλήσεις μπορεί να μην της δώσουν. Κενό εξουσίας
«Το διεθνές περιβάλλον για την ΕΕ γίνεται πιο σκληρό, επομένως η απαίτηση για ενότητα και δράση θα είναι τουλάχιστον σε παρόμοια κλίμακα με αυτή που είδαμε την τελευταία πενταετία», δήλωσε ο Νικολάι φον Οντάρζα, πολιτικός επιστήμονας στο Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων και Ασφάλειας.
Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν και ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς, που συνήθως αποτελούν το δίδυμο που οδηγεί το μπλοκ προς τα εμπρός, είναι πολιτικά αποδυναμωμένοι μετά τις ήττες τους στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Και οι δύο προσπαθούν επίσης να κρατήσουν την ακροδεξιά σε απόσταση στο εσωτερικό της χώρας. Άλλοι βασικοί, σταθεροί ηγέτες, όπως ο Ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε και ο Βέλγος πρωθυπουργός Αλεξάντερ Ντε Κρου, δεν θα βρίσκονται πλέον στο τραπέζι του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ενώ ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ είναι πολύ απασχολημένος στο εσωτερικό για να ασκήσει το βάρος του στην ευρωπαϊκή σκηνή.
Θα σταθεί στο ύψος των περιστάσεων η Φον ντερ Λάιεν;
Αυτό παρέχει την ευκαιρία στη φον ντερ Λάιεν «να γίνει ηγέτης», δήλωσε ένας άλλος διπλωμάτης της ΕΕ, προσθέτοντας ότι η Γερμανίδα πολιτικός διαθέτει το πολιτικό ένστικτο να ακούει τους άλλους και στη συνέχεια να καταθέτει ιδέες την κατάλληλη πολιτική στιγμή.
Η μεταβαλλόμενη δυναμική αποτελεί ταυτόχρονα ευκαιρία και πρόκληση για τη φον ντερ Λάιεν. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν η πρόεδρος της Κομισιόν θα καλύψει το κενό εξουσίας ή θα καταρρεύσει λόγω των νέων προκλήσεων που την περιμένουν Το επιτελικό και απόμακρο στυλ ηγεσίας της Φον ντερ Λάιεν έχει ενοχλήσει τους ηγέτες και τους εκπροσώπους τους στις Βρυξέλλες, οι οποίοι συχνά αισθάνονταν αιφνιδιασμένοι από την ταχεία διαδικασία λήψης αποφάσεων που ακολουθούσε.
Με τις λαϊκιστικές και εθνικιστικές δυνάμεις να μαίνονται ενάντια στο πολιτικό ρεύμα της Ευρώπης, οι Ευρωπαίοι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων κινδυνεύουν να γίνουν πιο νευρικοί και λιγότερο προβλέψιμοι στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Εν τω μεταξύ, ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν δεν διστάζει να υπονομεύσει το μπλοκ εκ των έσω και ελπίζει να αποκτήσει περισσότερους συμμάχους τόσο εντός όσο και εκτός του μπλοκ, για παράδειγμα με μια πιθανή δεύτερη προεδρία Τραμπ. Επίσης, η τοξική σχέση που είχε η φον ντερ Λάιεν με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ δεν μπορεί παρά να βελτιωθεί με τον διάδοχό του, τον πρώην πρωθυπουργό της Πορτογαλίας Αντόνιο Κόστα, με τον οποίο η φον ντερ Λάιεν έχει άριστη σχέση συνεργασίας.
Οι Βρυξέλλες ευελπιστούν ότι το νέο αυτό δίδυμο θα μιμηθεί την επιτυχημένη σχέση συνεργασίας που δημιούργησε ο πρώτος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Χέρμαν Βαν Ρομπάι, με τον πρώην πρόεδρο της Επιτροπής τότε, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο μεταξύ 2009 και 2014. Το δίδυμο κατεύθυνε την ΕΕ μέσω της χρηματοπιστωτικής κρίσης, με τους δύο ηγέτες να εργάζονται από κοινού για να κρατήσουν το μπλοκ ενωμένο εν μέσω σοβαρών πιέσεων στην ευρωζώνη.
Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα πράγματα φαίνονται ακόμη πιο δύσκολα. Οι κεντρώες δυνάμεις - το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα της φον ντερ Λάιεν, οι Σοσιαλιστές, οι φιλελεύθεροι της Ανανέωσης και οι Πράσινοι - κατάφεραν να ενωθούν και να υποστηρίξουν τη Φον ντερ Λάιεν για μια ακόμη θητεία ως πρόεδρο της Επιτροπής.
Αλλά ο κατακερματισμός και η μετατόπιση του Κοινοβουλίου προς τα δεξιά σημαίνουν ότι η πρόεδρος της Κομισιόν και η ομάδα της θα πρέπει να εργαστούν σκληρά για να πείσουν τους ευρωβουλευτές να περάσουν νέα νομοθεσία.
Ουκρανία, πράσινη μετάβαση και προϋπολογισμός
Την επόμενη πενταετία, η φον ντερ Λάιεν θα πρέπει να προετοιμάσει την ΕΕ για το μέλλον, διασφαλίζοντας ότι διαθέτει αρκετά χρήματα και προετοιμάζοντάς την για να γίνει μεγαλύτερη.
Οι πρωτεύουσες του μπλοκ είναι βαθιά διχασμένες ως προς το ποια θα πρέπει να είναι η κορυφαία προτεραιότητά τους: η ενίσχυση της βιομηχανίας όπλων απέναντι σε μια όλο και πιο επιθετική Ρωσία, η αύξηση των πράσινων επενδύσεων για την επίτευξη των κλιματικών στόχων ή η παροχή της δυνατότητας στη βιομηχανία να παραμείνει ανταγωνιστική εν μέσω της πίεσης της Ουάσινγκτον και του Πεκίνου. Περίπου τα δύο τρίτα του προϋπολογισμού της ΕΕ δαπανώνται για την επιδότηση της γεωργικής βιομηχανίας και των έργων υποδομής στις φτωχότερες περιοχές της Ευρώπης. Η αλλαγή αυτού του καθεστώτος θα ήταν «σαν να ανοίγουμε το κουτί της Πανδώρας», δήλωσε ένας ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ.
Οι διαπραγματεύσεις για τον επταετή προϋπολογισμό της ΕΕ ύψους τρισεκατομμυρίων ευρώ είναι πάντα σκληρές μάχες, καθώς κάθε ποσό πρέπει να συμφωνηθεί και από τις 27 κυβερνήσεις. Την τελευταία φορά, οι συνομιλίες κορυφώθηκαν σε μια πενθήμερη μαραθώνια σύνοδο κορυφής των Ευρωπαίων ηγετών. Αυτή τη φορά, οι ηγέτες της ΕΕ θα πρέπει να συμφωνήσουν για τον επόμενο επταετή προϋπολογισμό για την περίοδο μεταξύ 2028 και 2034. Αυτό θα απαιτήσει σημαντικές αποφάσεις σχετικά με την εξεύρεση χρημάτων για τη βοήθεια της ΕΕ στην πολεμική προσπάθεια της Ουκρανίας και την πράσινη μετάβαση, ενώ παράλληλα θα προετοιμάσει τα οικονομικά του μπλοκ για την επερχόμενη διεύρυνση. Οι συζητήσεις θα είναι επομένως ακόμη πιο δύσκολες από ό,τι προηγουμένως.
Αυτή θα είναι η κρίσιμη στιγμή, δήλωσε άλλος αξιωματούχος της ΕΕ. «Στην πρώτη της θητεία, ήταν ο διαχειριστής κρίσεων. Τώρα, πρέπει να διασφαλίσει ότι η ΕΕ θα παραμείνει παρούσα, διορθώνοντας τον προϋπολογισμό και προετοιμάζοντας το μπλοκ για τη διεύρυνση. Αυτές οι εσωτερικές μεταρρυθμίσεις έχουν την τάση να λυγίζουν τους Ευρωπαίους πολιτικούς».
Διεύρυνση
Η μάχη για τα οικονομικά του μπλοκ συνδέεται με μια άλλη βασική πρόκληση για τη δεύτερη θητεία της φον ντερ Λάιεν: Την προετοιμασία της διεύρυνσης του μπλοκ από 27 σε δυνητικά 36 χώρες. Η Ουκρανία είναι η πιο προβεβλημένη από τις χώρες που ελπίζουν να ενταχθούν.
«Η Επιτροπή θα είναι στη θέση του οδηγού, αλλά δεν έχει διεξάγει ποτέ ενταξιακές διαπραγματεύσεις σε ένα τόσο δύσκολο γεωπολιτικό περιβάλλον», δήλωσε ο πολιτικός επιστήμονας φον Οντάρζα. Τώρα, η ελπίδα που πλανάται μπροστά σε εκατομμύρια ανθρώπους στην Ουκρανία, τη Μολδαβία και τα Δυτικά Βαλκάνια πρέπει να μετατραπεί σε σοβαρές διαπραγματεύσεις για χρήματα, μεταρρυθμίσεις και χρονοδιαγράμματα - και αυτό θα πάρει πολύ χρόνο.
Σκεπτόμενος τις επικείμενες αποφάσεις για τη διεύρυνση, ένας άλλος διπλωμάτης της ΕΕ δήλωσε: «Εδώ είναι που τα πράγματα γίνονται ''βρώμικα'' και ενδεχομένως δυσάρεστα».