Το Σάββατο ή Σαμπάτ κατά τους Εβραίους είναι η ιερή ημέρα της αναπαύσεως και της αφιέρωσης στη λατρεία του Θεού.
Ο θεσμός του Σαββάτου ως ημέρας κατάπαυσης των εργασιών και αφιέρωσης στον Θεό έχει προμωσαϊκή προέλευση. Στο βιβλίο της Γένεσης συνδέεται με την ολοκλήρωση του δημιουργικού έργου του Θεού. Στην Έξοδο της Παλαιάς Διαθήκης υπάρχει η προτροπή «εξ ημέρας εργά και ποιήσεις πάντα τα έργα σου, τη δε ημέρα τη εβδόμη σάββατα Κυρίω τω Θεώ σου», όπου «σάββατα» σημαίνει «αναπαύσου και τίμησε». Κι αυτό γιατί ο Θεός, ο Γιαχβέ της εβραϊκής παράδοσης, αφού ολοκλήρωσε τη δημιουργία μέσα σε έξι μέρες, ξεκουράστηκε την εβδόμη.
Οι Εβραίοι που πορεύονται στη ζωή με γνώμονα τους κανόνες της πίστης, τηρούν με θρησκευτική ευλάβεια τον θεσμό αυτόν μιας και ο εβραικός νόμος ορίζει την τήρηση της αργίας του Σαββάτου ως αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας κάθε πιστού Ισραηλίτη.
Η ερμηνεία του νόμου έχει δυο παραμέτρους. Η πρώτη παράμετρος συμβολίζει τη θύμηση της δημιουργίας του κόσμου, ενώ η δεύτερη συμβολίζει την ανάμνηση της απελευθέρωσης του υποδηλωμένου στους Αιγυπτίους Ισραηλιτικού λαού και την Έξοδο από την Αίγυπτο. Κατά τη διάρκεια της αργίας του Σαββάτου στο Ισραήλ τα περισσότερα καταστήματα είναι κλειστά, με εξαίρεση μεγάλα σουπερμάρκετ, ενώ και τα Μέσα μεταφοράς υπολειτουργούν. Γιατί σύμφωνα με το τυπικό της γιορτής ο Εβραίος πρέπει να αναπαύεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας του Σαββάτου και να απέχει από κάθε είδους εργασία, και να ασχολείται με την καλλιέργεια και την εξύψωση του πνεύματος.
Το κατά πόσο όμως μπορεί να τηρηθεί αυτός ο κανόνας σε περιόδους εμπόλεμης κατάστασης είναι ένα ερώτημα που έχει προκύψει τον τελευταίο χρόνο απ’όταν ξεκίνησε ο πόλεμος με τη Χαμάς. Το iefimerida.gr επικοινώνησε με ανθρώπους της πρεσβείας του Ισραήλ οι οποίοι στην ερώτηση «πολεμούν οι ισραηλινοί το Σάββατο;» απάντησαν «φυσικά» εξηγώντας στη συνέχεια ότι «εφόσον υπάρχει εμπόλεμη κατάσταση και απειλείται το κράτος του Ισραήλ, υπάρχει εξαίρεση του κανόνα και οι Ισραηλινοί πολεμούν κανονικά και αντιμετωπίζουν τις στρατιωτικές επιθέσεις».
Όπως λένε ισραηλίτες που ζουν στην Ελλάδα, με την ευλογία του αρχιραβίνου ο κανόνας της της ανάπαυσης το Σάββατο εξαιρείται εφόσον συντρέχει λόγος εθνικής ασφάλειας. Βέβαια ακόμη και αν δεν υπάρχουν στρατιωτικές επιχειρήσεις ο αρχιραβίνος μπορεί να εξαιρέσει τους πιστούς από την ανάπαυση του Σαμπάτ. Όπως είχε γίνει για παράδειγμα τον Φεβρουάριο του 2023 στον φονικό σεισμό της Τουρκίας. Τότε είχαν σταλεί ομάδες ισραηλινών Εβραίων διασωστών για να βοηθήσουν στις έρευνες διάσωσης.
Οι Ισραηλινοί είχαν παρεκκλίνει από την εβδομαδιαία ανάπαυση του Σαββάτου και αυτό γιατί είχαν πάρει εξουσιοδότηση από τον αρχιραβίνο του Ισραήλ Νταβίντ Λάου να συνεχίσουν τις επιχειρήσεις τους. "Όσο υπάρχει ελπίδα να σωθούν ζωές και να βρεθούν επιζώντες, οι επιχειρήσεις πρέπει να συνεχιστούν", είχε γράψει ο Νταβίντ Λάου στην επιστολή του προς τους πολιτικούς και στρατιωτικούς επικεφαλής των ισραηλινών ομάδων διάσωσης στην ανατολική Τουρκία. "Η περίθαλψη που παρέχεται στους τραυματίες δεν πρέπει να διακοπεί", είχε προσθέσει ο αρχιραβίνος. Αλλά και στον πόλεμο των 6 ημερών τον Ιούνιο του 1967 οι στρατιωτικές επιχειρήσεις συνεχίστηκαν και το Σάββατο 10 Ιουνίου μέχρι που ο πόλεμος ολοκληρώθηκε με τους Ισραηλινούς, οι οποίοι είχαν αιφνιδιάσει τους Αιγύπτιους, να βγαίνουν νικητές. Όπως μπορεί να συμπεράνει κανείς ανάλογα την κρίση του αρχιραβίνου παρέχονται και εξαιρέσεις από την ανάπαυλα του Σαββάτου.
Οι υπερορθόξοι και ο Νετανιάχου
Τον περασμένο Ιούνιο το Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ εξέδωσε μια απόφαση με την οποία δίνει εντολή στην κυβέρνηση να προχωρήσει στη στράτευση των υπερορθόδοξων Εβραίων. Οι υπερορθόξοι ή στα εβραικά Χαρεντίμ, είναι άτομα που ανήκουν στον ορθόδοξο Ιουδαϊσμό και χαρακτηρίζονται από αυστηρή προσκόλληση στο εβραικό δίκαιο (χαλάχα). Αντιτίθενται στις σύγχρονες αξίες και πρακτικές των κοσμικών Ισραηλινών και είναι γνωστοί ως οι εκπρόσωποι της θρησκευτικά αυθεντικής εβραϊκής ομάδας. Από την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ οι υπερορθόδοξοι εξαιρούνται από την υποχρεωτική θητεία στον στρατό και δεν συμμετέχουν σε πολεμικές επιχειρήσεις.
Για τους υπερορθόδοξους άνδρες η μελέτη των θρησκευτικών κειμένων του Ιουδαϊσμού είναι κύριας σημασίας όχι μόνο για τους ίδιους, αλλά –όπως πιστεύουν– και για τη διαφύλαξη του Ιουδαϊσμού γενικότερα, ακόμη και για την άμυνα του Ισραήλ. Κάτι όμως που έρχεται σε αντίθεση με αυτά που ζητά η κυβέρνηση Νετανιάχου.
Εδώ να επισημάνουμε ότι όταν ο Μπενιαμίν Νετανιάχου σχημάτισε τον κυβερνητικό του συνασπισμό στα τέλη του 2022, συμπεριέλαβε δύο υπερορθόδοξα κόμματα – το «Shas» και τον «Ενωμένο Ιουδαϊσμό της Τορά» – για να συγκεντρώσει μια ισχνή πλειοψηφία. Αλλά τώρα βρίσκεται σε δύσκολη θέση μιας και οι υπερορθόδοξοι δεν επιθυμούν να στρατευθούν. Άλλωστε όταν τον περασμένο Ιουνίο το Ανώτατο Δικαστήριο εξέδωσε την απόφασή του ο επικεφαλής του υπερορθόδοξου κόμματος «Shas» στο Ισραήλ, αναφερόμενος στις 613 εντολές που διέπουν την ορθόδοξη εβραϊκή ζωή τόνισε: «Αυτό είναι το μυστικό μας όπλο ενάντια σε όλους τους εχθρούς, όπως υποσχέθηκε ο Δημιουργός του κόσμου. Ακόμη και εδώ, στο εβραϊκό κράτος, δίπλα στους πολύτιμους μαχητές μας που θυσιάζουν τη ζωή τους ενάντια στους εχθρούς, θα συνεχίσουμε να προστατεύουμε αυτούς που μαθαίνουν την Τορά, η οποία διατηρεί την ιδιαίτερη δύναμή μας και κάνει θαύματα στη μάχη», δήλωσε ο ίδιος προσθέτοντας: ««Ο εβραϊκός λαός επέζησε από διωγμούς, πογκρόμ και πολέμους μόνο χάρη στη διατήρηση της μοναδικότητάς του». Επί της ουσίας, το δικαστήριο αποφάσισε ότι οι υπερορθόδοξοι δεν μπορούν να χαίρουν διαφορετικής μεταχείρισης σε σχέση με τους υπόλοιπους Ισραηλινούς Εβραίους. Ο νόμος που επιβάλλει τη στρατιωτική θητεία, όπως είπε, ισχύει και για αυτούς. Μέχρι σήμερα όμως δεν έχει ψηφιστεί κάποιο νομοσχέδιο που να υποχρεώνει και τους υπερορθόδοξους στη στράτευση. Έτσι η εξαίρεση αυτή η οποία ισχύει από ιδρύσεως του κράτους του Ισραήλ το 1948, προκαλεί τριγμούς στον κυβερνητικό συνασπισμό και βαθαίνει το χάσμα μεταξύ κοσμικών ισραηλινών και υπερορθόδοξων Εβραίων.
Το τάγμα Netzah Yehuda
Όπως προαναφέρθηκε παραπάνω υπάρχουν και υπερορθόδοξοι που υπηρετούν στο στρατό. Κυρίως μέσα από το τάγμα Netzah Yehuda το οποίο τον περασμένο Απρίλιο βρέθηκε στη δίνη ενός κυκλώνα αποκαλύψεων σχετικά με τη δράση του και την παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη. Η μονάδα Netzah Yehuda είναι ένα τάγμα πεζικού που ιδρύθηκε το 1999 για να ενσωματώσει στο στρατό υπερορθόδοξους Εβραίους άνδρες. Μέσα στο τάγμα τα μέλη της μπορούν να υπηρετούν στο στρατό και παράλληλα να διατηρούν τις θρησκευτικές τους πρακτικές, όπως χρόνος για προσευχή και μελέτη των γραφών. Κατά την ίδρυσή του αριθμούσε μόλις 30 μέλη, ενώ σήμερα είναι ενταγμένοι σε αυτό πάνω από 1.000 άνδρες. Ξένα μέσα ενημέρωσης χαρακτηρίζουν το τάγμα ως ακραίο για την δράση του κατά των Παλαιστινίων. Το 2022 είχε μπει στο στόχαστρο των ΗΠΑ όταν πέθανε ένας 78χρονος αμερικανοπαλαιστίνιος ο οποίος φαίνεται να πέθανε από καρδιακή προσβολή αλλά αποκαλύφθηκε ότι υπαίτιοι ήταν μέλη του τάγματος. Η υπόθεση έκλεισε με μια επίπληξη στον διοικητή του τάγματος και με την απομάκρυνση δύο αξιωματικών. Τα τελευταία χρόνια, έχουν αυξηθεί οι καταγγελίες για ανάρμοστη συμπεριφορά από στρατιώτες που υπηρετούν στο συγκεκριμένο τάγμα σε βάρος Παλαιστινίων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, κάποιοι οδηγήθηκαν μέχρι και σε φυλάκιση ενώ σε άλλες απαλλάχθηκαν.