Ο δημοσιογράφος Κώστας Ονισένκο γράφει τις νεότερες εξελίξεις από το μέτωπο του πολέμου στην Ουκρανία, για το iefimerida.gr.
«Οι πιο αιματηρές μάχες από την αρχή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και ίσως και από την αρχή του πολέμου, το 2014, σημειώνονται αυτές τις εβδομάδες γύρω από τη μικρή πόλη Μπάχμουτ, στην περιφέρεια Ντονμπάς της Ουκρανίας.
Η πόλη, τουλάχιστον ένα μεγάλο τμήμα της, ελέγχεται από τον Ουκρανικό στρατό παρά το γεγονός ότι πολιορκείται από τους Ρώσους από τον Ιούλιο. Τις τελευταίες ημέρες οι Ρώσοι άλλαξαν τακτική και προσπαθούν να περικυκλώσουν το Μπάχμουτ και έτσι έριξαν τις δυνάμεις τους για να καταλάβουν τη γειτονική κωμόπολη Σολεντάρ, που βρίσκεται σε απόσταση περίπου 16 χιλιομέτρων από το Μπάχμουτ. Οι απώλειες που έχουν υποστεί οι Ουκρανοί στο Μπάχμουτ είναι μεγάλες ωστόσο δεν συγκρίνονται με τις πολλαπλάσιες απώλειες των Ρώσων. Οι εισβολείς στρώνουν κυριολεκτικά το έδαφος με πτώματα στρατιωτών τους, πάνω στα οποία προχωρούν οι επόμενοι. Σκηνές που είχαμε να δούμε από τον Β’ ΠΠ. Γιατί όμως μια μικρή κωμόπολη αξίζει τέτοιες θυσίες;
Μετά την πρώτη οργανωμένη επίθεση του ρωσικού στρατού που ξεκίνησε στις 24 Φεβρουαρίου 2022 και την παταγώδη αποτυχία της, η πολιτική διοίκηση της χώρας έδειχνε να είχε περιορίσει (έστω προσωρινά) τις βλέψεις της για αυτό τον πόλεμο. Αυτές οι βλέψεις φαίνεται να περιελάμβαναν τη διατήρηση του ελέγχου στην Κριμαία καθώς και ενός Χερσαίου διαδρόμου προς αυτήν από το Ντονμπάς. Ωστόσο μετά την «προσάρτηση» τεσσάρων ουκρανικών περιφερειών οι Ρώσοι απέκτησαν νέο στόχο: Την κατάληψη αυτών των περιφερειών στα γεωγραφικά όρια περιφερειών, όπως αυτοί αποτυπώνονται στους χάρτες.
Η Ρωσία θέλει «ολόκληρο το Ντονμπάς»
Ακόμα και τα προηγούμενα χρόνια οι περιφέρειες Ντόνετσκ και Λουχάνσκ, πρωτεύουσες και τμήματα των οποίων είχαν καταληφθεί από τους Ρώσους από το 2014, δεν ήταν εξ’ ολοκλήρου υπό το ρωσικό έλεγχο. Οι ουκρανικές δυνάμεις βρίσκονταν σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων ακόμα και από το Ντόνετσκ. Μετά την εισβολή, πέρυσι το χειμώνα, οι Ρώσοι κατέλαβαν και άλλα εδάφη ωστόσο όχι ολόκληρες τις περιφέρειες. Κατά τη διάρκεια ανάλογης επιχείρησης «αυτοκτονίας» όπου σκοτώθηκαν χιλιάδες Ρώσοι στρατιώτες το περασμένο καλοκαίρι, κατελήφθησαν οι πόλεις Λισιτσιάνσκ και Σεβεροντονέτσκ, τελευταίες μεγάλες πόλεις της περιφέρειας Λουχανσκ που παρέμειναν από τον Ουκρανικό έλεγχο. Η κατάληψη αυτών των πόλεων ήταν και οι τελευταίες «επιτυχίες» των Ρώσων που έκτοτε υποχωρούσαν σε όλα τα μέτωπα.
Υποχωρούσαν παντού, εκτός από το Μπάχμουτ, όπου με τεράστιες απώλειες οι Ρώσοι επιχειρούσαν να κρατήσουν τις θέσεις τους. Το Μπάχμουτ βρίσκεται πάνω στην εθνική οδό Ε40 και από εκεί περνάει ο δρόμος για τις δύο μεγάλες πόλεις της περιφέρειας Ντόνετσκ -Σλάβιανσκ και Κραματόρσκ- τις οποίες μέχρι τώρα ελέγχουν οι Ουκρανοί. Μάλιστα το Κραματόρσκ ήδη από το 2014 είναι το διοικητήριο του ουκρανικού στρατού στο Ντονμπάς. Καταλαμβάνοντας το Μπάχμουτ οι Ρώσοι θεωρούν ότι θα ελέγχουν τις τροφοδοσίες των Ουκρανών σε διάφορες γειτονικές περιοχές αλλά και θα μπορέσουν να προχωρήσουν προς Κραματόρσκ και Σλάβιανσκ.
Μια πόλη από αλάτι
Μετά τις αποτυχημένες μετωπικές επιθέσεις των προηγούμενων μηνών, οι Ρώσοι άλλαξαν τακτική τουλάχιστον σε δύο σημεία. Πρώτον, αντί για ολομέτωπες μαζικές επιθέσεις, στέλνουν ομάδες των 30 ατόμων προκειμένου εκείνες να σκοτωθούν και με αυτό τον τρόπο να εντοπιστούν οι θέσεις του ουκρανικού πυροβολικού. Στη συνέχεια αυτές οι θέσεις δέχονται πλήγματα από τους ρωσικούς πυραύλους και βλήματα. Αυτές οι ομάδες «αυτοκτονίας» αποτελούνται κυρίως από καταδίκους των φυλακών, τους οποίους έχει επιστρατεύσει η λεγόμενη ομάδα Βάγκνερ, μια παραστρατιωτική οργάνωση που εργάζεται για λογαριασμό των Ρώσων. Οι κατάδικοι ξέρουν ότι έχουν να επιλέξουν ανάμεσα στον πολύ πιθανό θάνατο από τα ουκρανικά πυρά ή τη βέβαιη εκτέλεση σε περίπτωση που αρνηθούν να πάνε.
Το δεύτερο που άλλαξε είναι ότι αντί για την κατάληψη του πολύ καλά οχυρωμένου Μπάχμουτ, οι Ρώσοι επιχειρούν να το περικυλώσουν ή τουλάχιστον να αποκόψουν τον ανεφοδιασμό του με την κατάληψη του γειτονικού Σολεντάρ. Τις τελευταίες ημέρες η ένταση των επιθέσεων στο Σολεντάρ είναι τεράστια ενώ μεγάλο τμήμα της πόλης φαίνεται να έχει ήδη καταληφθεί από τους Ρώσους.
Το Σολεντάρ είναι μια πολύ μικρή πόλη που βρίσκεται πάνω σε αλατωρυχεία. Εξ’ ου και η ονομασία της (σολ=αλάτι). Μάλιστα τα αλατωρυχεία του Σολεντάρ πριν τη μαζική εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου κάλυπταν το 90% των αναγκών της Ουκρανίας σε αλάτι. Κάτω από την πόλη υπάρχει τεράστιο σύστημα με στοές, συνολικό μήκος των οποίων εκτιμάται σε 300 χιλιόμετρα. Από κάτω υπάρχει μια ολόκληρη πόλη με γήπεδο, μουσείο, εκκλησία, σανατόριο, συναυλιακός χώρος κ.ά. Σε περίπτωση που η πόλη καταληφθεί δεν αποκλείεται οι μάχες να μεταφερθούν και κάτω από αυτήν.
Ένας ακόμα λόγος που το Μπάχμουτ (ή το Σολεντάρ) έχει σημασία για τους Ρώσους είναι το γεγονός ότι μέχρι σήμερα τα ρωσικά στρατεύματα στο Ντονμπάς στρατοπεδεύουν περίπου στα χωράφια. Αυτό μπορεί να ήταν ανεκτό τους προηγούμενους μήνες αλλά εν μέσω χειμώνα τα όποια κτίρια απέμειναν στο Σολεντάρ ή στο Μπάχμουτ θα είναι πολύ καλύτερη βάση γι’ αυτούς.
Οι λόγοι δεν είναι τόσο στρατιωτικοί
Η θέση του Μπάχμουτ είναι στρατηγική ωστόσο Ουκρανοί αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι η ενδεχόμενη κατάληψή του από τους Ρώσους δεν πρόκειται να αλλάξει ουσιαστικά την πορεία του πολέμου ούτε καν σε τοπικό επίπεδο. Παρά το γεγονός ότι τα οχυρωματικά έργα του Μπάχμουτ φτιάχνονταν επί μήνες από τους Ουκρανούς, πιο κάτω υπάρχουν και άλλα οχυρωματικά έργα, και πριν το Σλάβιανσκ και πριν το Κραματόρσκ. Ενώ υπάρχουν και εναλλακτικοί οδού ανεφοδιασμού. Πηγές του ουκρανικού στρατού, με τις οποίες μίλησε η iefimerida υποστηρίζουν ότι οι λόγοι για την επιμονή των Ρώσων είναι κυρίως πολιτικής και όχι στρατιωτικής φύσης.
Μετά το καλοκαίρι και την προαναφερόμενη κατάληψη του Σεβεροντονέτσκ και Λισιτσιάνσκ ο ρωσικός στρατός υποχωρεί σε όλα τα μέτωπα ενώ έχασε τεράστιες περιοχές στις περιφέρειες του Χάρκοβου και της Χερσώνας μαζί με την ίδια την πόλη της Χερσώνας, τη μοναδική πρωτεύουσα νομού που είχε καταφέρει να καταλάβει από τις αρχές της εισβολής. Οι συνεχείς απώλειες έχουν δημιουργήσει πολύ αρνητικό κλίμα εντός της Ρωσίας όσον αφορά την εξέλιξη του πολέμου, την οποία δεν μπορούν να καλύψουν ούτε οι χιλιάδες καλοπληρωμένοι προπαγανδιστές του Κρεμλίνου. Μια ενδεχόμενη κατάληψη πόλης θα χρησιμοποιηθεί από τη ρωσική προπαγάνδα, η οποία θα στήσει πανηγυρικές εκπομπές λέγοντας για την «ολική επαναφορά του ένδοξου ρωσικού στρατού». Και δεν έχει σημασία αν πρόκειται για μικρή ή μεγάλη πόλη καθώς ελάχιστοι είναι εκείνοι που θα ανοίξουν τον χάρτη των εχθροπραξιών για να δουν τη συνολική εικόνα.
Σε λίγες εβδομάδες συμπληρώνεται ένας χρόνο από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και αυτή η «επέτειος» αναγκαστικά θα συνοδευτεί από κάποιου είδους απολογισμό, στον οποίο η ρωσική στρατιωτική και πολιτική διοίκηση θα πρέπει κάτι να παρουσιάσει. Παράλληλα, η ρωσική διοίκηση ενδεχομένως να επιχειρήσει να χρησιμοποιήσει αυτό το γεγονός ως άλλη μια δικαιολογία για το νέο κύμα επιστράτευσης που αναμένεται το επόμενο διάστημα. «Κάναμε επιστράτευση και η εικόνα του μετώπου άλλαξε, αρχίσαμε να καταλαμβάνουμε πόλεις. Βάλτε πλάτη να πάρουμε και άλλα» ίσως να ακουστεί από τα ρωσικά κρατικά κανάλια.
Μια τέτοια «ανάσα νίκης» χρειάζεται και στον ρωσικό στρατό. Το ηθικό εντός του στρατεύματος είναι πολύ χαμηλό ενώ τα στρατιωτικά αδιέξοδα αντικατοπτρίζονται και στις συχνές αλλαγές ανώτατων στελεχών, με πιο πρόσφατη την τοποθέτηση του Βαλέρι Γεράσιμοφ, γνωστού ως «πατέρα του δόγματος Γεράσιμοφ» στη θέση του επικεφαλής της επιχείρησης.
Ένας «καινούργιος παίκτης»
Ένας ακόμα λόγος είναι η εμπλοκή της παραστρατιωτικής οργάνωσης Βάγκνερ, μέλη της οποία έχουν ισχυρή παρουσία στην πολιορκία του Μπάχμουτ. Η Βάγκνερ προσπαθήσει να μονοπωλήσει μιντιακά υποστηρίζοντας ότι ο ρόλος της είναι πολύ σημαντικός στο συγκεκριμένο σημείο. Ιδρυτής και ιδιοκτήτης της Βάγκνερ Ευγένι Πριγκόζιν, γνωστός και ως «μάγειρας του Πούτιν» προσπαθεί εδώ και καιρό να ανέβει τα σκαλιά της εξουσίας στο Κρεμλίνο. Ωστόσο, παρά τη μεγάλη προβολή, αναλυτές θεωρούν ότι η θέση του είναι πολύ χαμηλή και ο ίδιος μπορεί να πέσει σε δυσμένεια ανά πάσα στιγμή αν αλλάξουν τα πράγματα. Μια ενδεχόμενη «επιτυχία» σε ένα τόσο δύσκολο κομμάτι του μετώπου θα μπορούσε να δώσει στον Πριγκόζιν περισσότερη αναγνώριση και περισσότερα κονδήλια από τη Μόσχα. Ο ίδιος ο Πριγκόζιν δείχνει να παρακολουθεί συνεχώς τις εξελίξεις ενώ έχει επισκεφθεί προσωπικά τις θέσεις που κρατάει η Βάγκνερ δίπλα στο Μπάχμπουτ.