Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, οι δυτικές εταιρείες ενίσχυσαν την παρουσία τους στη Ρωσία. Σήμερα αποχωρούν μία-μία, μεταμορφώνοντας την καθημερινότητα των πολιτών.
Η άφιξη μεγάλων εταιρειών της Δύσης συμβόλιζε την έναρξη μιας νέας εποχής, με τους Ρώσους να γίνονται πρόθυμοι καταναλωτές επωνυμιών, που ποίκιλλαν, από την αλυσίδα φαστ φουντ McDonalds μέχρι τα τζιν Levi's και τα είδη πολυτελείας.
Τώρα, στον απόηχο της εισβολής του προέδρου Πούτιν στην Ουκρανία, ένας ολοένα και αυξανόμενος αριθμός εταιρειών ανέστειλε τις δραστηριότητες στη Ρωσία.
Ποιες εταιρείες αποχωρούν από τη Ρωσία και γιατί άλλες έχουν καθυστερήσει;
Οι «γίγαντες» των τροφίμων στη Ρωσία
Οι McDonald's, Coca-Cola, Starbucks και Heineken είναι οι εταιρείες που ανακοίνωσαν πιο πρόσφατα ότι διακόπτουν τις δραστηριότητές τους στη Ρωσία μετά από αυξανόμενες πιέσεις για δράση. Η McDonald's ανακοίνωσε ότι κλείνει προσωρινά τα περίπου 850 εστιατόριά της στη Ρωσία, ενώ η Starbucks είπε ότι θα κλείσει τα 100 καταστήματα καφέ.
Οι εταιρείες αρχικά ήταν εν αναμονή των εξελίξεων λόγω της σύγκρουσης, αλλά ανέλαβαν δράση επειδή οι μέτοχοι «δεν θα άντεχαν» τη συνεχιζόμενη παραγωγή κερδών από τη Ρωσία, λέει στο BBC η Anna MacDonald, διαχειριστής κεφαλαίων στην Amati Global Investors. «Επηρέαζε τις τιμές των μετοχών τους και η αίσθησή τους ήταν ότι ήταν εντελώς ακατάλληλο να συνεχιστεί», είπε.
Η Pepsi, η οποία έχει πολύ μεγαλύτερη παρουσία στη Ρωσία από την ανταγωνιστική της Coca-Cola, δήλωσε ότι σταματά την παραγωγή και την πώληση της Pepsi και άλλων παγκόσμιων εμπορικών σημάτων στη Ρωσία, αλλά η εταιρεία, η οποία απασχολεί 20.000 άτομα εκεί, είπε ότι θα συνεχίσει να προσφέρει άλλα προϊόντα. Οι εταιρείες τροφίμων Nestle, Mondelez, Procter & Gamble και Unilever σταμάτησαν τις επενδύσεις τους στη Ρωσία, αλλά δήλωσαν ότι θα συνεχίσουν να παρέχουν προϊόντα πρώτης ανάγκης.
Λιανεμπόριο στη Ρωσία
Η μεγαλύτερη εταιρεία καλλυντικών στον κόσμο, η L'Oreal, και η ανταγωνιστική της Estee Lauder κλείνουν τα καταστήματα και σταματούν τις διαδικτυακές πωλήσεις. Η Estee Lauder, της οποίας τα εμπορικά σήματα περιλαμβάνουν brands όπως Michael Kors, DKNY, Clinique και Bobbi Brown, είχε παρουσία στη χώρα για περίπου 30 χρόνια, με τη Ρωσία να αποτελεί μία από τις ισχυρότερες αγορές της.
Στην πραγματικότητα, η Ρωσία ήταν η πέμπτη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή λιανική αγορά παγκοσμίως για το 2021, με αξία 337,2 δισ. λίρες. Έτσι, ορισμένες μάρκες μπορεί να μη θέλουν να διακόψουν τις σχέσεις τους, εάν υπάρχει πιθανότητα να επιστρέψουν αργότερα. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο πολλές εταιρείες, όπως η Burberry και η Chanel, δηλώνουν απλώς ότι «αναστέλλουν» τις πωλήσεις και κλείνουν προσωρινά τα καταστήματα αντί να αποσύρονται εντελώς, σύμφωνα με τον Chris Weafer, διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας συμβούλων Macro-advisory Limited.
Με τις κυρώσεις να περιορίζουν τις μορφές πληρωμής και την όρεξη των καταναλωτών αλλά και να ενισχύουν την τεράστια αβεβαιότητα για τις μελλοντικές τιμές, το επιχειρηματικό κλίμα είναι «εξαιρετικά απαιτητικό», καθιστώντας ευκολότερη την απόφαση για παύση.
Οι μεγαλύτερες εταιρείες μόδας στον κόσμο H&M και η ιδιοκτήτρια των Zara, Inditex, η οποία έχει 502 καταστήματα στη χώρα, για παράδειγμα, έχουν ήδη αναστείλει τις πωλήσεις τους στη Ρωσία, επικαλούμενες τις «τραγικές εξελίξεις» στην Ουκρανία. Άλλες μάρκες, όπως η Nike, έχουν απλώς δηλώσει ότι δεν μπορούν επί του παρόντος να εγγυηθούν την παράδοση των αγαθών τους σε πελάτες στη Ρωσία.
Το παράδειγμά τους είναι πιθανό να ακολουθήσουν ακόμα περισσότερες εταιρείες, σύμφωνα με την Maureen Hinton της εταιρείας συμβούλων λιανικής GlobalData. Η Boohoo, ο σουηδικός κολοσσός επίπλων Ikea και η ιαπωνική εταιρεία λιανικής πώλησης ρούχων Uniqlo, η οποία αρχικά κράτησε ανοιχτά τα 49 καταστήματά της στη Ρωσία, λέγοντας ότι τα ρούχα είναι «απαραίτητα για τη ζωή», είναι μερικές από τις εταιρείες που πλέον έχουν διακόψει τις σχέσεις τους με τη Ρωσική Ομοσπονδία.
Ακόμη και η Levi's, η μάρκα που έγινε σύμβολο των μετασοβιετικών επιχειρήσεων στη Ρωσία, έχει κλείσει τα καταστήματά της. Η εξ ολοκλήρου αμερικανική εταιρεία τζιν είπε ότι περίπου το 4% των συνολικών καθαρών της πωλήσεων της πέρυσι προήλθε από την Ανατολική Ευρώπη και τη Ρωσία, αλλά «οποιαδήποτε επιχειρηματική σκέψη είναι σαφώς δευτερεύουσα σε σχέση με τον ανθρώπινο πόνο που βιώνουν τόσοι πολλοί».
Εταιρείες τεχνολογίας στη Ρωσία
Η Samsung, ο κορυφαίος προμηθευτής smartphone στη Ρωσία, έχει δηλώσει ότι θα αναστείλει τις αποστολές στη χώρα, αλλά δεν έχει ξεκαθαρίσει εάν θα κλείσει και τα καταστήματά της. Η Sony και η Nintendo της Ιαπωνίας ανέστειλαν τις παραδόσεις κονσολών παιχνιδιών, με τη Sony να αναστέλλει και την κυκλοφορία του αγωνιστικού παιχνιδιού «Gran Turismo 7».
Η Apple έχει επίσης σταματήσει όλες τις πωλήσεις προϊόντων της στη Ρωσία και περιόρισε άλλες υπηρεσίες όπως το Apple Pay και το Apple Maps, ενώ τερμάτισε και τη λειτουργία των καταστημάτων της.
Σύμφωνα με τον Chris Weafer της Macro-advisory, πάντως, για μια εταιρεία όπως η Apple που πουλάει εισαγόμενα είδη, αυτή είναι μια σχετικά απλή απόφαση: «Οι εταιρείες δεν θέλουν να συνδέονται με το ρωσικό καθεστώς και με αυτό που συμβαίνει στην Ουκρανία. Μπορεί οι επιχειρήσεις στη Ρωσία να είναι κερδοφόρες αλλά ο υπόλοιπος κόσμος είναι πιο σημαντικός» όταν διακινδυνεύεται η φήμη της εταιρείας», τονίζει.
Ορισμένες εταιρείες τεχνολογίας, επηρεασμένες από την παραπληροφόρηση, περιορίζουν τις δημοσιεύσεις των μέσω ενημέρωσης που συνδέονται με το Κρεμλίνο στις πλατφόρμες τους. Ενδεικτικά, το Facebook μπλοκαρίστηκε στη Ρωσία μετά την άρνηση της εταιρείας να σταματήσει τον έλεγχο γεγονότων και την επισήμανση περιεχομένου από κρατικούς ειδησεογραφικούς οργανισμούς.
Την ίδια στιγμή, το TikTok έχει μπλοκάρει όλο το διεθνές περιεχόμενο στη Ρωσία και ανέστειλε τη ζωντανή ροή, αν και επιτρέπει την παραμονή και πρόσβαση στο ιστορικό του περιεχομένου που έχει ήδη ανέβει, συμπεριλαμβανομένων των βίντεο από υπηρεσίες πολυμέσων που υποστηρίζονται από το κράτος.
Συμβουλευτικές εταιρείες
Μεγάλες συμβουλευτικές εταιρείες και δικηγορικά γραφεία ήταν μερικές από τις πρώτες που δημιούργησαν παρουσία στη Ρωσία μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά λειτουργούν ως επί το πλείστον μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Οι λογιστικοί όμιλοι Deloitte, KPMG, EY και PricewaterhouseCoopers (PwC) δήλωσαν ότι δεν θα έχουν πλέον παρουσία στη Ρωσία λόγω της εισβολής. Η κορυφαία δικηγορική εταιρεία Freshfields λέει ότι δεν θα συνεργάζεται πλέον με πελάτες που συνδέονται με το ρωσικό κράτος.
Άλλες εταιρείες αναφέρουν ότι εξετάζουν τη βάση πελατών τους και τους ρωσικούς συνδέσμους. Ένα ανώτερο στέλεχος της εταιρείας συμβούλων McKinsey, για παράδειγμα, έγραψε στο διαδίκτυο ότι η εταιρεία «δεν θα εξυπηρετεί πλέον» καμία κυβέρνηση ή κρατική οντότητα στη Ρωσία. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα της McKinsey, εξυπηρετεί 21 από τις 30 μεγαλύτερες ρωσικές εταιρείες.
Πετρέλαιο και φυσικό αέριο
Όταν ξέσπασε η κρίση στην Ουκρανία, οι ενεργειακές εταιρείες δέχθηκαν άμεση πίεση. Και αυτό πρόκειται να ενταθεί τώρα που το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ έχουν ανακοινώσει απαγορεύσεις ή περιορισμούς στο ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο.
Η BP κατέχει μεγάλο μερίδιο στον ρωσικό ενεργειακό κολοσσό Rosneft, αλλά λίγες μέρες μετά την έναρξη του πολέμου είχε ανακοινώσει ότι θα απομακρυνόταν. Άμεσα ακολούθησαν δεσμεύσεις από τη Shell, την ExxonMobil και την Equinor ότι θα περικόψουν τις ρωσικές επενδύσεις ένεκα των πιέσεων από τους μετόχους, τις κυβερνήσεις και το κοινό.
Οι εταιρείες θέλουν να φαίνεται ότι κάνουν το «σωστό», λέει ο Russ Mould, διευθυντής επενδύσεων στην AJ Bell. Εν τω μεταξύ, η Total Energies, ένας άλλος μεγάλος «παίκτης» στη Ρωσία, δήλωσε ότι δεν θα χρηματοδοτήσει νέα έργα στη χώρα, αλλά δεν σχεδιάζει να πουλήσει υπάρχουσες επενδύσεις. Ακόμη, πάντως, δεν είναι σαφές τι θα συμβεί με αυτές τις επενδύσεις -εάν τελικά μπορούν να πουληθούν, να ανακτήσουν μέρος της αξίας τους ή αν απλώς θα διαγραφούν με μεγάλο κόστος.
Ψυχαγωγία
Οι λάτρεις του κινηματογράφου στη Ρωσία που θέλουν να δουν τη νέα υπερπαραγωγή της Warner Bros, The Batman, δεν θα μπορούν να το κάνουν, καθώς η εταιρεία ανέστειλε τις νέες κυκλοφορίες ταινιών στη χώρα.
Την αμερικανική εταιρεία παραγωγής ακολούθησαν η Disney και η Sony, με τις πρεμιέρες του κινουμένου σχεδίου Turning Red και της μεταφοράς της Marvel, Morbius επίσης να αποσύρονται. Η Disney έχει επίσης διακόψει τα τηλεοπτικά της κανάλια.
Το Netflix, μια νεοεισερχόμενη εταιρεία στη Ρωσία, ανέστειλε την υπηρεσία του στη χώρα και έθεσε όλα τα «μελλοντικά έργα» σε παύση. Όλες οι εταιρείες δήλωσαν ότι οι αποφάσεις τους βασίστηκαν στην «ανθρωπιστική κρίση» στην Ουκρανία και δεν είναι αποτέλεσμα των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί. Και οι τρεις μεγάλες δισκογραφικές εταιρείες του κόσμου, Sony, Warner και Universal, έκλεισαν τα γραφεία τους στη Ρωσία και το Spotify ανακοίνωσε ότι ακυρώνει τη συνδρομητική του υπηρεσία, αν και η δωρεάν, χρηματοδοτούμενη από διαφημίσεις έκδοση θα εξακολουθεί να λειτουργεί.
Οικονομία
Οι τραπεζικοί κολοσσοί πληρωμών Visa, Mastercard, American Express και PayPal αποσύρονται από τη ρωσική αγορά σε ένδειξη διαμαρτυρίας, ωστόσο, οι ρωσικές τράπεζες έχουν ήδη υποβαθμίσει τον αντίκτυπο των ανακοινώσεων στους πελάτες τους.
Η Sberbank, για παράδειγμα, είπε ότι οι κάρτες Visa και Mastercard θα συνεχίσουν να λειτουργούν στη ρωσική επικράτεια επειδή όλες οι πληρωμές στη Ρωσία γίνονται μέσω ενός εθνικού συστήματος. Όμως, οι εγχώριες κάρτες δεν θα λειτουργούν στο εξωτερικό και οι κάρτες που έχουν εκδοθεί στο εξωτερικό δεν θα λειτουργούν εντός της χώρας.
Επιπλέον, η αμερικανική επενδυτική τράπεζα Goldman Sachs ανακοίνωσε ότι κλείνει τις δραστηριότητές της στη Ρωσία, καθιστώντας την πρώτη τράπεζα της Wall Street που αποχωρεί. Η τράπεζα είπε ότι το έκανε σε συμμόρφωση με τις κανονιστικές απαιτήσεις και τις απαιτήσεις αδειοδότησης.
Αυτοκίνητα
Η Jaguar Land Rover, η General Motors, η Aston Martin και η Rolls-Royce είναι μεταξύ των αυτοκινητοβιομηχανιών που σταμάτησαν τις παραδόσεις οχημάτων στη Ρωσία λόγω της σύγκρουσης με την Ουκρανία, ενώ ο κατασκευαστής κατασκευαστικού εξοπλισμού JCB έχει σταματήσει όλες τις εργασίες.
Τα αυτοκίνητα αποτελούν τον μεγαλύτερο κλάδο εξαγωγών του Ηνωμένου Βασιλείου προς στη Ρωσία, αλλά και πάλι μόνο το 1% των αυτοκινήτων του Ηνωμένου Βασιλείου πήγε στη Ρωσία πέρυσι. Έτσι, οποιαδήποτε απόφαση για διακοπή των εξαγωγών δεν θα είναι ιδιαίτερα δαπανηρή, ενώ γίνεται ακόμα πιο εύκολη δεδομένης της ανησυχίας για το αν και πώς θα καταβληθούν οι πληρωμές, λέει ο επενδυτικός αναλυτής Russ Mould.
Η μεταφορά αυτοκινήτων στη Ρωσία θα μπορούσε να αποδειχθεί δύσκολη ούτως ή άλλως, με τις δύο μεγαλύτερες ναυτιλιακές εταιρείες στον κόσμο, την MSC και τη Maersk, να αναστείλουν τα δρομολόγια από και προς τη χώρα, με εξαίρεση τις παραδόσεις τροφίμων, ιατρικών και ανθρωπιστικών προμηθειών.
Ποιες εταιρείες παραμένουν;
Ενώ ο κατακλυσμός των ανακοινώσεων από τις εταιρείες που αποχωρούν συνεχίζεται, όλο και περισσότερες καλούνται να ακολουθήσουν αυτόν τον δρόμο. Η προσοχή έχει στραφεί σε μεγάλες εταιρείες τροφίμων όπως η Burger King, η οποία έχει καταδικάσει τις ενέργειες της Ρωσίας και έχει υποσχεθεί υποστήριξη στην Ουκρανία, αλλά προς το παρόν δεν έχει αποσυρθεί από τη χώρα. Ορισμένες εταιρείες θα δυσκολευτούν επίσης πολύ περισσότερο να απεγκλωβιστούν, ακόμα κι αν η πίεση αυξηθεί τις επόμενες ημέρες και εβδομάδες.
Σε αντίποινα κατά των κυρώσεων που επιβλήθηκαν από τις δυτικές χώρες, η Μόσχα απαγόρευσε την πώληση ρωσικών περιουσιακών στοιχείων. Έτσι, οι εταιρείες που, τα τελευταία χρόνια, ενθαρρύνθηκαν να εδραιώσουν την παρουσία τους στη Ρωσία έχουν «κλειδωθεί» στη χώρα με τοπικές επιχειρήσεις, προσωπικό και αλυσίδες εφοδιασμού.
Η Marks & Spencer, για παράδειγμα, έχει 48 καταστήματα στη Ρωσία, αλλά τα διαχειρίζεται μια τουρκική εταιρεία franchise που ονομάζεται FiBA. Η M&S είπε ότι αναστέλλει τις αποστολές των προϊόντων της στη ρωσική επιχείρηση της FiBA, αλλά τα καταστήματα στη χώρα παραμένουν ανοιχτά.
Η Restaurant Brands International, στην οποία ανήκει το Burger King, είπε στο BBC ότι τα ρωσικά καταστήματα λειτουργούσαν από δικαιούχους με τους οποίους είχε «μακροχρόνιες νομικές συμφωνίες» που δεν ήταν εύκολο να αλλάξουν. Η Yum Brands, η οποία κατέχει τα KFC και την Pizza Hut, δήλωσε ότι ανέστειλε τις δραστηριότητες στα ρωσικά εστιατόρια KFC και ολοκλήρωσε μια συμφωνία με τον κύριο δικαιούχο της για την προσωρινή διακοπή των δραστηριοτήτων της Pizza Hut.
Ο Chris Weafer προβλέπει ότι είναι πιθανό ορισμένες μεγάλες καταναλωτικές μάρκες να εκφράσουν ανησυχίες για τη στρατιωτική σύγκρουση, αλλά να προσπαθήσουν να περάσουν με ασφάλεια από αυτή τη δύσκολη κατάσταση. Για παράδειγμα, η British American Tobacco είπε ότι αναστέλλει τις δραστηριότητές της στην Ουκρανία για να διασφαλίσει την «ασφάλεια και την ευημερία» του προσωπικού της, αλλά το έργο της στη Ρωσία θα συνεχιστεί, καθώς «συμμορφώνεται με όλες τις διεθνείς κυρώσεις».