Τα τελευταία χρόνια, αργά αλλά σταθερά, το ποδήλατο κατακτά τις καρδιές των Ευρωπαίων ως ένας εναλλακτικός τρόπος μετακίνησης με πολλά πλεονεκτήματα και μακροπρόθεσμα οφέλη, τόσο στην προσωπική υγεία και ευεξία, όσο και ευρύτερα, με περιβαλλοντικούς και υγειονομικούς όρους.
Η ΕΕ επενδύει πολλά στην ποδηλασία αλλά δεν έχει κατακτήσει μια ενιαία στρατηγική ακόμα.
Κυκλοφοριακή συμφόρηση
Ως μέσο μεταφοράς μικρών αποστάσεων, το ποδήλατο βοηθάει στη μείωση της κυκλοφοριακής συμφόρησης. Στην κυκλοφοριακή μάστιγα των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών αστικών κέντρων, το ποδήλατο αποτελεί μια ενδιαφέρουσα εναλλακτική. Φαίνεται μάλιστα πως σε όσες πόλεις κερδίζει τη θέση του, ως επιλογή μεταφορικού μέσου, συμβάλλει σημαντικά στην αποσυμφόρηση.
Η αποπνικτική και εκνευριστική κατάσταση που μπορεί να βιώσει ένας πολίτης σε μια πόλη πλημμυρισμένη από μποτιλιαρίσματα, γκρίνια και εντάσεις είναι τουλάχιστον δραματική. Στην Ελλάδα και δη στην Αθήνα, ξέρουμε και με το παραπάνω τί θα πει κυκλοφοριακή συμφόρηση. Ξέρουμε πώς είναι η ζωή σε μια πόλη γεμάτη ΙΧ, με κακούς δρόμους, κακή συγκοινωνία και πολλά άλλα. Η Αθήνα είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα πόλης που το ποδήλατο λείπει.
Ατμοσφαιρική ρύπανση
Το ποδήλατο αποτελεί λύση που ακολουθεί πιστά τις ευρωπαϊκές πολιτικές και τους στόχους για κλιματική ουδετερότητα, αντιστροφή της αρνητικής και επικίνδυνης κατάστασης. Είναι ένα μεταφορικό μέσο ιδανικό για μια πράσινη οικονομία. Αυτό που ονομάζουμε βιώσιμη κινητικότητα, δηλαδή μεταφορά απαλλαγμένη από τις εκπομπές αερίων και την ατμοσφαιρική ρύπανση περνάει μέσα κι από το ποδήλατο.
Με τη χρήση του ποδηλάτου αντί για το αυτοκίνητο, η ρύπανση δέχεται πλήγμα. Η προώθηση της πράσινης κινητικότητας αποτελεί βασικό στοιχείο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, δηλαδή, του σχεδίου της ΕΕ για να καταστεί η Ευρώπη μια κλιματικά ουδέτερη ήπειρος έως το 2050. Για να επιτευχθεί αυτό, θα πρέπει να μειωθούν οι εκπομπές από τις μεταφορές κατά 90%.
Ένας ποδηλάτης που διανύει 8 χιλιόμετρα για να πάει στη δουλειά του τέσσερις ημέρες την εβδομάδα, θα εξοικονομήσει 750Kg εκπομπών CO2 σε ένα χρόνο.
Οικονομική επιλογή
Στην τελική, εξυπηρετεί τις απαιτήσεις τις καθημερινής μεταφοράς με πολύ μικρό οικονομικό κόστος. Δεν χρειάζεται καν να μπούμε στη διαδικασία να συγκρίνουμε το κόστος μεταξύ ποδηλάτου και αυτοκινήτου, ακόμα και μεταξύ ποδηλάτου και μηχανής. Και το κόστος αγοράς και το κόστος συντήρησης, βρίσκει το ποδήλατο στην κορυφαία θέση από την άποψη εξοικονόμησης χζρημάτων για το χρήστη.
Κάτι παραπάνω από ένα μεταφορικό μέσο
Το ποδήλατο είναι κάτι παραπάνω από ένα μεταφορικό μέσο. Δίνε πολλά προτερήματα την υγεία του ποδηλάτη. Έτσι κι αλλιώς αποτελεί και μία μέθοδο γυμναστική πάρα πολύ διαδεδομένη και χρήσιμη, ανάλογη του τρεξίματος. Με την ποδηλασία εξασφαλίζεται το «χτίσιμο» γερών μυών σε χέρι και πόδια. Ενισχύεται η προστασία της καρδίας από παθήσεις. Δυναμώνουν οι πνεύμονες και θωρακίζεται η άμυνα του οργανισμού συνολικά. Και όλα αυτά, πηγαίνοντας στον προορισμό του ο καθένας, στη δουλειά του, τη βόλτα του.
Θετική η επίδραση της πανδημίας
Τόσο σε επίπεδο ΕΕ, όσο και στην Ελλάδα η πανδημία επέδρασε θετικά στην διεύρυνση της χρήσης του ποδηλάτου από τους πολίτες. Με τον περιορισμό της κινητικότητας, εν μέσω πανδημίας, το ποδήλατο αναδείχθηκε σε προσιτό μεταφοράς και ψυχαγωγίας, Αγαπήθηκε λίγο περισσότερο και από περισσότερους. Η κατεύθυνση και η συζήτηση σε πανευρωπαϊκό επίπεδο είναι να συνεχιστεί αυτή η μεγαλύτερη χρήση και να καθιερωθεί σε μόνιμη βάση.
Αυτό ισχύει και για την Ελλάδα, που με την μείωση της κυκλοφορίας και την παρότρυνση να αποφεύγεται η χρήση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, οδήγησε πολύ κόσμο στην εναλλακτική του ποδηλάτου. Με τη σταδιακή επαναφορά στην κυκλοφοριακή «κανονικότητα»της Αθήνας όμως, φαίνεται το ποδήλατο να χάνει πόντους.
Το κύριο εμπόδιο είναι η ασφάλεια
Γενικά, το ζήτημα της επιλογής του ποδηλάτου σχετίζεται κατά το μέγιστο βαθμό με την ασφάλεια. Δεν είναι και ακριβώς θέμα κουλτούρας όπως πολλοί αρέσκονται να λένε, για παράδειγμα, στην Ελλάδα. Η πολεοδομική και οδική αρχιτεκτονική της Αθήνας δυσκολεύει. Το μάλλον φιάσκο του Μεγάλου Περιπάτου δεν έχει προσφέρει κάτι.
Η οδηγική συμπεριφορά των Ελλήνων οδηγών, πάλι δυσκολεύει. Κι εδώ πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι η «επιθετική» οδηγική συμπεριφορά των οδηγών ΙΧ συμπληρώνεται δυστυχώς και από την οδηγική συμπεριφορά πολλών οδηγών ποδηλάτων που για κάποιον λόγο θεωρούν ότι δεν ισχύουν ακριβώς γι’ αυτούς ο κώδικας οδικής κυκλοφορίας. Ενώ θα ήταν λάθος να μην σημειώναμε ότι η κατάσταση με τις συγκοινωνίες στην πρωτεύουσα έχει διαμορφώσει ένα πολύ «πιστό» κοινό που βλέπει μόνο στο ΙΧ τον πιο αξιόπιστο, έγκαιρο και ασφαλή τρόπο μετακίνησης.
Στην Ελλάδα όλα τα παραπάνω είναι υπαρκτά και έντονα. Γενικά το θέμα της ασφάλειας ισχύει όμως και στην ΕΕ. Για παράδειγμα, το ποσοστό των θανάτων από τροχαία ατυχήματα στα κράτη-μέλη, με θύματα ποδηλάτες είναι 8% και τείνει να αυξάνει με την αύξηση και της χρήσης του ποδηλάτου. Η Κομισιόν έχει επισημάνει ότι τα ποδήλατα σε όλα τα κράτη-μέλη πρέπει να διαθέτουν βασικό εξοπλισμό ασφαλείας, π.χ. φρένα, κουδούνι, και ανακλαστήρες. Μάλιστα σε ορισμένες χώρες της ΕΕ ισχύουν επιπλέον απαιτήσεις, π.χ. σχετικά με την ορατότητα, τα κράνη, τα παιδικά καθίσματα και το ελάχιστο όριο ηλικίας για ποδηλασία στον δρόμο.
Αντίστοιχα κρίνεται απαραίτητο, «δια στόματος» Κομισιόν, να βελτιωθεί ο σχεδιασμός των αυτοκινήτων και των βαρέων οχημάτων, ιδίως με πρόσθια τμήματα αυτοκινήτων ειδικά σχεδιασμένα για περιπτώσεις σύγκρουσης και καθρέπτες «τυφλού σημείου» στα φορτηγά. Ορισμένα μάλιστα νέα αυτοκίνητα είναι εφοδιασμένα με συστήματα ανίχνευσης ποδηλατών που μπορούν να ενεργοποιήσουν τα φρένα αυτόματα ώστε να αποφευχθούν ατυχήματα.
Η ΕΕ σε συμβουλευτικό ρόλο
Στην Ευρώπη, οι πολιτικές για την ποδηλασία είναι εθνικές και όχι ενωσιακές, κάθε χώρα παράγει το δικό της κανονιστικό πλαίσιο, τα δε πρακτικά μέτρα θεσπίζονται κυρίως σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο, και δη στις πόλεις. Η υποστήριξη της ΕΕ συνίσταται κυρίως σε παροχή καθοδήγησης, στην ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και στη χρηματοδοτική στήριξη, όπως για παράδειγμα η συνδρομή στη δημιουργία του ευρωπαϊκού δικτύου ποδηλατοδρόμων Eurovelo.
Οι χώρες της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχουν ζητήσει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναπτύξει μια ενωσιακή στρατηγική για την ποδηλασία, προκειμένου να παρακινηθούν περισσότεροι άνθρωποι να κάνουν ποδήλατο συχνότερα. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στηρίζει κάθε μέσο που θα κάνει πράξη τη βιώσιμη και πράσινη κινητικότητα. Οι ευρωβουλευτές τοποθετούνται επανειλημμένα σχετικά με την αξιοποίηση κάθε μέσου που θα προσφέρει λιγότερους ,πόσο μάλλον μηδενικούς, ρύπους.
Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF) πάντως, περισσότερα από 2 δισεκατομμύρια ποδήλατα χρησιμοποιούνται σε όλο τον κόσμο. Με αυτούς τους ρυθμούς μπορεί να φτάσουν τα 5 δισεκατομμύρια έως το 2050. Τα αυτοκίνητα είναι 1,5 δισεκατομμύριο. Και για όποιον ανησυχεί, τα ηλεκτρικά ποδήλατα απαλλάσσουν από το άγχος της ανηφόρας, της κούρασης κλπ. Δεν υπάρχει και η δικαιολογία δηλαδή για τους επίδοξους οπαδούς των ΙΧ.
Η Αθήνα πάντως, παρά τα στραβά της και τα σοβαρά προβλήματα που αφορούν στη μετακίνηση του πληθυσμού της, διαθέτει ένα πλούτο μοναδικών ποδηλατικών διαδρομών τόσο στο κέντρο, όσο και στα περίχωρα, αρκεί να καταφέρεις να φτάσεις.