Αρτίστας της μπάλας, αλλά και της ζωής. Ο Έντσον Αράντες ντο Νασιμέντο, ή αλλιώς Πελέ, έδινε ένα διαφορετικό χρώμα στο ποδόσφαιρο, αλλά και στη ζωή του και σε ό,τι πρέσβευε και πίστευε.
Ο Πελέ είχε μια πολυτάραχη ζωή, γεμάτη χρώμα και ζωντάνια. Έκανε τρεις γάμους, απέκτησε επτά παιδιά, είχε πολλές σχέσεις, έμπλεξε με προέδρους, έπαιξε σε ταινίες, ενώ έσπασε ακόμη και το ταμπού γύρω από το Βιάγκρα.
«Ο Πελέ, αντί για 15 λεπτά δόξας, θα έχει 15 αιώνες»
Ο καλλιτέχνης Άντι Γουόρχολ, στον οποίο ανατέθηκε να φιλοτεχνήσει ένα πορτρέτο του Πελέ το 1977, είπε χαρακτηριστικά: «Ο Πελέ ήταν ένας από τους λίγους που διέψευσαν τη θεωρία μου: αντί για 15 λεπτά δόξας, θα έχει 15 αιώνες».
Αυτό συνοψίζει απόλυτα τη λατρεία του κόσμου για τον ποδοσφαιριστή που θεωρείται ευρέως ως ο σπουδαιότερος που πάτησε ποτέ το χορτάρι, την απώλεια του οποίου, σε ηλικία 82 ετών, θρηνεί τώρα.
Το μεγαλείο του Πελέ ξεφεύγει από το ποδόσφαιρο -Άφησε παντού ανεξίτηλο σημάδι
Οι σύγχρονοί του, που ευτύχησαν να δουν το πώς ο Βραζιλιάνος «μάγος» χειριζόταν την αγαπημένη του στρογγυλή θεά, θεωρούσαν τον Πελέ «τον καλύτερο όλων των εποχών».
Όμως, η εκτίμηση για το πρόσωπό του δεν περιορίστηκε μόνο στο ποδόσφαιρο, αλλά επεκτάθηκε πολύ πέρα από τις τέσσερις γραμμές του γηπέδου. Ο Πελέ άφησε ανεξίτηλο σημάδι τόσο στον αθλητισμό όσο και στην πολιτική, αλλά και στη λαϊκή κουλτούρα.
Κανείς δεν μπορεί να θυμηθεί με απόλυτη βεβαιότητα πώς ο Έντσον Αράντες ντο Νασιμέντο μετατράπηκε σε «Πελέ», αλλά αυτά τα τέσσερα γράμματα βίωσαν αναγνώριση και σεβασμό σε όλες τις γωνιές του πλανήτη.
Τα μοναδικά ρεκόρ του Πελέ
Μια καριέρα αδιάκοπου σκοραρίσματος ξεκίνησε σε ηλικία 15 ετών. Στα 17 του ο Πελέ ήταν κατακτητής του Παγκοσμίου Κυπέλλου και στη συνέχεια θα ενέπνεε τη Βραζιλία σε άλλους δύο παγκόσμιους θριάμβους: το 1962 και το 1970.
Μέχρι το τέλος όλων αυτών είχε μετρήσει 1.279 γκολ σε 1.363 παιχνίδια, το οποίο αναγνωρίζεται ως παγκόσμιο Ρεκόρ Γκίνες, αν και αμφισβητείται από πολλούς επειδή περιλαμβάνει και φιλικούς αγώνες.
Ωστόσο, βίντεο που έχει κάνει τον γύρο του Διαδικτύου με τίτλο «Pele did it first» («O Πελέ το έκανε πρώτος») δείχνει πως ο αναμφισβήτητος «βασιλιάς» του ποδοσφαίρου, που μεσουράνησε σε μια εποχή χωρίς τεχνογνωσία και περίπλοκες τακτικές, έκανε τα πάντα πρώτος. Σε κάθε προσποίηση και άδειασμα, σε κάθε τάκλιν και ψαλιδάκι, εκείνος ήταν μπροστά από όλους.
Οι τρεις γάμοι και τα παιδιά του Πελέ
Αλλά και η ζωή του Πελέ εκτός γηπέδου ήταν εξίσου... πολύχρωμη, όπως η περίφημη φανέλα της «Σελεσάο». Παντρεύτηκε τρεις φορές -την τελευταία όταν ήταν 75 ετών, με τη Μάρσια Σιμπέλε Αόκι, η οποία στάθηκε «βράχος» μέχρι και την τελευταία στιγμή στο πλευρό του- και είχε επίσης πολλές σχέσεις.
Ο Πελέ είχε μια πολυτάραχη ερωτική ζωή. Παντρεύτηκε την πρώτη σύζυγό του, Ρόσμερι ντος Ρέις Τσόλμπι, το 1966, και απέκτησαν δύο κόρες -την Κέλι και την Τζένιφερ- και έναν γιο, τον Εντίνιο.
Ο γιος του καταδικάστηκε το 2014 σε 33 χρόνια φυλάκιση για νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και διακίνηση ναρκωτικών, αλλά η ποινή αυτή μειώθηκε σε 12 χρόνια και 10 μήνες μετά από έφεση.
Ο Βραζιλιάνος θρύλος επισκέφθηκε τον γιο του αρκετές φορές στη φυλακή, επιμένοντας -όταν συνελήφθη για πρώτη φορά ο Εντίνιο- ότι «δεν υπάρχει ούτε ίχνος αποδείξεων εναντίον του».
Ο πρώτος του γάμος έληξε το 1982 και ο Πελέ απέκτησε ρομαντικό δεσμό με την τηλεπαρουσιάστρια Ξούξα, η οποία ήταν μόλις 17 ετών όταν άρχισαν να βγαίνουν. Μια σχέση που διήρκεσε πέντε χρόνια.
Το 1994, σε ηλικία 53 ετών, ο Πελέ παντρεύτηκε για δεύτερη φορά, την ψυχολόγο και τραγουδίστρια των Gospel, την 36χρονη τότε Ασίρια Σέιξας, με την οποία έπειτα από 14 χρόνια γάμου απέκτησαν δίδυμα: τον Τζόσουα και τη Σελέστε.
Χώρισαν το 2008 και ο 75χρονος Πελέ παντρεύτηκε για τρίτη φορά, τον Ιούλιο του 2016, τη Μάρσια Αόκι, Βραζιλιάνα επιχειρηματία, ιαπωνικής καταγωγής.
Μάλιστα, έχει τουλάχιστον επτά παιδιά -τρία από τον πρώτο γάμο και δύο από τον δεύτερο. Αρνήθηκε πάντως να υποβληθεί σε τεστ DNA για να αποδείξει ότι είναι ο πατέρας της Σάντρα Ματσάντο, που γεννήθηκε από σχέση του με την οικιακή βοηθό Ανίζια Ματσάντο, το 1964. Η Σάντρα κέρδισε το δικαίωμα να χρησιμοποιεί το επώνυμο «Νασιμέντο» του Πελέ το 1996, ύστερα από πενταετή δικαστική διαμάχη.
Ωστόσο, αναγνώρισε τη Φλάβια Κουρτς ως κόρη του, έπειτα από εξωσυζυγική σχέση με τη δημοσιογράφο Λενίτα Κουρτς, το 1968.
«Ήμουν σε νεαρή ηλικία και είχα, φυσιολογικά, πολλές περιπέτειες», εξήγησε κάποτε ο Πελέ σε συνέντευξή του.
O πρώτος... πρεσβευτής της στυτικής δυσλειτουργίας
Κι αν το ταλέντο, το κύρος και τα ρεκόρ του ήταν μοναδικά, ο Πελέ φεύγει από τη ζωή και ως ο πρώτος... πρεσβευτής της στυτικής δυσλειτουργίας. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι πήρε ποτέ ένα από τα περίφημα μπλε χάπια.
Μπορεί να κατείχε αυτό το ρεκόρ, αλλά ο Βραζιλιάνος θρύλος επέμενε σε συνέντευξή του το 2011 ότι δεν χρειάστηκε ποτέ να χρησιμοποιήσει Βιάγκρα: «Δεν το έχω χρησιμοποιήσει, όχι ακόμα. Το συμβόλαιό μου ήταν να λέω στους ανθρώπους να το χρησιμοποιούν με συνταγή, όχι ότι άρχισα να το χρησιμοποιώ».
Ο Πελέ άρχισε να εργάζεται για τη φαρμακευτική εταιρεία Pfizer το 2002, προκειμένου να ευαισθητοποιήσει το κοινό σχετικά με τη στυτική δυσλειτουργία. Ταξίδεψε σε όλον τον κόσμο για λογαριασμό της, πραγματοποιώντας ομιλίες σχετικά με τις δυσκολίες που εκατοντάδες χιλιάδες αν όχι εκατομμύρια άνδρες αντιμετώπιζαν.
«Στην αρχή εξεπλάγην [όταν με προσέγγισε η Pfizer], και στη Βραζιλία πολλοί φίλοι μου μου είπαν να είμαι προσεκτικός και να ανακαλύψω ποιο είναι το πραγματικό μήνυμα, ποια είναι η πραγματική εκστρατεία. Αλλά όταν ήμουν στη Νέα Υόρκη πήρα όλες τις πληροφορίες για την κατάσταση σε όλο τον κόσμο και σκέφτηκα ότι είναι καλό να συμμετάσχω σε αυτό» είχε δηλώσει ο Βραζιλιάνος θρύλος, όπως ανέφερε ο Independent το 2003.
Κάποιοι έχουν υποστηρίξει πως ο Πελέ αμαύρωσε την... καθαρότητα της ποδοσφαιρικής του κληρονομιάς μέσω της εμπορευματοποίησης, καθώς προώθησε τα πάντα, από την Coca-Cola μέχρι το Viagra, αλλά, αν και ήταν από τους καλύτερα αμειβόμενους αθλητές της εποχής του, το εισόδημά του ελάχιστα συγκρίνεται με τις εντυπωσιακές δυνατότητες κέρδους των σημερινών αστέρων του αθλητισμού.
Ωστόσο, είναι λογικό πως πολλοί θα προσπαθούσαν με διάφορα κακεντρεχή σχόλια να σπιλώσουν το απόλυτο «διαμάντι» του ποδοσφαίρου, το πιο αγνό και ταλαντούχο πλάσμα που έχει περάσει από τον πλανήτη... Οι «κακές γλώσσες» πάντα υπάρχουν...
Άλλωστε, τη στιγμή που το παγκόσμιο ποδόσφαιρο έχει ολοκληρωτικά εμπορευματοποιηθεί, δεν μπορούμε παρά να μην αναπολούμε τις στιγμές τις οποίες χάρισε o Πελέ στους φιλάθλους ανά τον κόσμο αλλά και στο ίδιο το ποδόσφαιρο.
Η «μάχη» με τον αντίπαλο... καρκίνο
Τα τελευταία του χρόνια τον ταλαιπώρησαν προβλήματα υγείας και οι ανεπιτυχείς επεμβάσεις στο ισχίο τον κατέστησαν ανίκανο να μετακινηθεί χωρίς τη βοήθεια αναπηρικού αμαξιδίου.
Τον Σεπτέμβριο του 2021 υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση όγκου από το παχύ έντερο.
Κάποτε ο Εουσέμπιο, που ψηφίστηκε ως ο 9ος καλύτερος ποδοσφαιριστής του 20ού αιώνα, σημείωσε τη διαφορά της ζωής του Πελέ εντός και εκτός γηπέδων: «Υπάρχει ο άνθρωπος Πελέ και ο ποδοσφαιριστής Πελέ, αλλά όταν έπαιζε ποδόσφαιρο ο Πελέ, ήταν σαν να έπαιζε ο Θεός».
Ο Πελέ το αγόρι μεγάλωσε μέσα σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας στις φαβέλες της πόλης Τρες Κορασόες, γιος του ποδοσφαιριστή Ζοάο Ράμος ντο Νασιμέντο ή αλλιώς Ντοντίνιο, και της Σελέστε Αράντες.
Πήρε το όνομά του από τον Αμερικανό εφευρέτη Τόμας Έντισον, αλλά χωρίς το «i». Ωστόσο, λέγεται ότι το παρατσούκλι με το οποίο τον γνώρισε ο κόσμος μπορεί να προήλθε από την αδυναμία του να προφέρει το όνομα του αγαπημένου του ποδοσφαιριστή, του τερματοφύλακα της Vasco da Gama, «Μπιλέ», αν και ο Pele δεν επιβεβαίωσε ποτέ την ιστορία.
Έπαιζε στους δρόμους με μια κάλτσα γεμισμένη με εφημερίδες
Υιοθετώντας ποδοσφαιρικά γονίδια από τον πατέρα του, ο Πελέ έπαιζε συνήθως στους δρόμους με μια κάλτσα γεμισμένη με εφημερίδες και δεμένη με σπάγκο, ή με ένα γκρέιπφρουτ. Μια αληθινή μπάλα ποδοσφαίρου ήταν εκτός συζήτησης, λόγω της φτώχειας.
Ήταν τέτοιο το φυσικό του ταλέντο, που ο προπονητής της ομάδας Νέων της Σάντος διεκήρυττε στους διευθυντές της ομάδας ότι ο 15χρονος τότε Έντσον θα γινόταν «ο μεγαλύτερος ποδοσφαιριστής στον κόσμο».
Ήταν ο πρώτος σκόρερ του πρωταθλήματος σε ηλικία μόλις 16 ετών και θα σημείωνε συνολικά 643 γκολ σε 659 αγώνες για τη Σάντος, την ομάδα της καρδιάς του, όπου έμεινε για 18 χρόνια, μέχρι το 1974, καθώς κυριαρχούσε στο ποδόσφαιρο της Βραζιλίας.
Αυτός ήταν ο αριθμός-ρεκόρ τερμάτων που είχε πετύχει για έναν μόνο σύλλογο, μέχρι που ο Λιονέλ Μέσι το ξεπέρασε με το 644ο γκολ που πέτυχε για την Μπαρτσελόνα τον Δεκέμβριο του 2020.
Πελέ: Το ασύλληπτο επίτευγμα με τα τρία Παγκόσμια Κύπελλα
Αλλά ήταν τα κατορθώματα του Πελέ για τη Βραζιλία στο Παγκόσμιο Κύπελλο που διαδόθηκαν σε όλο και περισσότερα σπίτια με την εξάπλωση της τηλεόρασης, που τον έφεραν στην παγκόσμια προσοχή και αναγνώριση.
Σε ηλικία μόλις 17 ετών έφτασε στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1958 στη Σουηδία με τραυματισμό στο γόνατο, αλλά οι συμπαίκτες του επέμεναν να τον επιλέξουν στην ομάδα.
Εκείνη την εποχή ήταν ο νεότερος που συμμετείχε σε Παγκόσμιο Κύπελλο και σκόραρε δύο φορές στον τελικό, καθώς η Βραζιλία νίκησε τη διοργανώτρια Σουηδία με 5-2.
Ήταν τόσο μεγάλη η προσπάθειά του, που ο Πελέ λιποθύμησε στο τελικό σφύριγμα και χρειάστηκε να τον συνεφέρει ο συμπαίκτης του Γκαρίντσα, προτού ξεσπάσει σε δάκρυα χαράς στην αγκαλιά τού Τζίλμαρ ντος Σάντος.
Ο Πελέ υπέστη τραυματισμό κατά τη διάρκεια της επιτυχημένης υπεράσπισης του τίτλου της Βραζιλίας το 1962, χάνοντας τα περισσότερα παιχνίδια, και στην Αγγλία το 1966, ύστερα από τις πολλές κλοτσιές που «έφαγε», με συνέπεια να αποχωρήσει μετά τη φάση των ομίλων.
Ήταν απρόθυμος να συμμετάσχει στην αποστολή του 1970, αλλά η Βραζιλία διέθετε μια εξαιρετική ομάδα και ο Πελέ ήταν πραγματικά το στολίδι στο στέμμα της.
Με την έγχρωμη τηλεόραση σε πολλά σαλόνια, οι οπαδοί μαγεύονταν από τον Πελέ και τους υπόλοιπους «διαστημικούς» Βραζιλιάνους, καθώς οι δορυφόροι μετέδιδαν τους αγώνες από το Μεξικό σε όλον τον κόσμο.
Στην αναμέτρηση της φάσης των ομίλων με την Αγγλία, ο Πελέ απογειώθηκε και με εντυπωσιακή κεφαλιά έστειλε την μπάλα προς τα δίχτυα... Λογάριαζε όμως χωρίς τον Άγγλο τερματοφύλακα, Γκόρντον Μπανκς, ο οποίος έκανε την «απόκρουση του αιώνα», όπως ονομάστηκε στη «Χρυσή Βίβλο του Ποδοσφαίρου».
Όμως, παρά την απόκρουση του αιώνα, η «ομάδα του αιώνα», Βραζιλία, έφτασε μέχρι το τέλος, με τον Κάρλος Αλμπέρτο να πετυχαίνει το «γκολ του αιώνα» από την τυφλή πάσα του Πελέ στη νίκη με 4-1 επί της Ιταλίας στον τελικό.
Σε διάφορες φάσεις της καριέρας του, ο Πελέ προσελκύστηκε από διακεκριμένους ευρωπαϊκούς συλλόγους, όπως η Ρεάλ Μαδρίτης, η Ίντερ, η Γιουβέντους, η Νάπολι και η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, αλλά παρέμεινε στη Σάντος, παρόλο που αυτή περιόδευε τακτικά στην Ευρώπη για να εκμεταλλευθεί τη φήμη του.
Η θητεία του Πελέ στις ΗΠΑ και η επίσκεψή του στον Λευκό Οίκο
Έπειτα από δύο χρόνια ημι-αποχώρησης, υπέγραψε στη New York Cosmos το 1975 και έπαιξε στο North American Soccer League (NASL).
Για μια χώρα που υποτίθεται ότι δεν ενδιαφερόταν για το ποδόσφαιρο, ήταν έκπληξη το ότι ο Πελέ τραυματίστηκε εν μέσω συνωστισμού υστερικών οπαδών σε μια δημόσια εμφάνιση στη Βοστώνη, λίγο μετά την άφιξή του, και χρειάστηκε να μεταφερθεί με φορείο.
Η φήμη του Πελέ τον έκανε γνωστό ακόμη και στις ΗΠΑ, με τον Ρίτσαρντ Νίξον και τον Τζίμι Κάρτερ να είναι μεταξύ των προέδρων που του παραχώρησαν ακρόαση στον Λευκό Οίκο.
Η παρουσία του βοήθησε στο λανσάρισμα του ποδοσφαίρου στις Ηνωμένες Πολιτείες και έπεισε και άλλους θρύλους, όπως ο Τζορτζ Μπεστ, ο Φραντς Μπεκενμπάουερ και ο Γιόχαν Κρόιφ, να παίξουν εκεί.
Οι καλοί του φίλοι Μοχάμεντ Άλι και Μπόμπι Μουρ παρακολούθησαν τον τελευταίο αγώνα της καριέρας του το 1977, έναν αγώνα επίδειξης μεταξύ της Cosmos και της Σάντος. Καθώς έπεφτε βροχή πάνω από το στάδιο στο δεύτερο ημίχρονο, μια βραζιλιάνικη εφημερίδα έγραψε: «Ακόμη και ο ουρανός έκλαιγε».
Τα συμβόλαια του Πελέ και οι εμπορικές χορηγίες -Ταινίες, ντοκιμαντέρ και μουσικά singles
Έχει υπολογιστεί ότι το ετήσιο εισόδημα του Πελέ κατά τη διάρκεια της καριέρας του ως παίκτης ήταν περίπου 150.000 δολάρια, με τον πλούτο του να αυξάνεται σημαντικά από το τριετές συμβόλαιο ύψους 2,8 εκατομμυρίων δολαρίων με την ομάδα των ΗΠΑ, στο «λυκόφως» της αγωνιστικής του ζωής.
Ωστόσο, ακόμη και μετά την αποχώρησή του εξακολουθούσε να δέχεται αμέτρητες προσοδοφόρες εμπορικές χορηγίες -είτε από ανάγκη είτε από επιλογή- και εκτιμάται ότι εισέπραξε 14.000.000 δολάρια με αυτόν τον τρόπο.
Ήδη από το 1981 προωθούσε το δικό του ποδοσφαιρικό βιντεοπαιχνίδι στην κονσόλα Atari, ενώ έκτοτε έχει διαφημίσει τη Visa στο Χονγκ Κονγκ, τη MasterCard στη Γερμανία, τη Subway στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Coca-Cola σε όλον τον κόσμο.
Έχουν γυριστεί διάφορες εγκεκριμένες ταινίες και ντοκιμαντέρ για τη ζωή του, ενώ είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στην ταινία «Escape to Victory», του 1981, δίπλα στους Μάικλ Κέιν και Σιλβέστερ Σταλόνε, όπου εκτυλισσόταν η ιστορία μιας ποδοσφαιρικής ομάδας συμμάχων αιχμαλώτων που δραπετεύουν από τη ναζιστική Γερμανία.
Ως κιθαρίστας που έκανε καντάδες και διασκέδαζε τους συμπαίκτες του, ο Πελέ κυκλοφόρησε singles και άλμπουμ με τη δική του μουσική. Ένα πρόσφατο κομμάτι του είχε τίτλο «Listen To The Old Man».
Ο Πελέ ως υπουργός Αθλητισμού της Βραζιλίας
Ο Πελέ ασχολήθηκε με την πολιτική, καθώς διετέλεσε υπουργός Αθλητισμού της Βραζιλίας μεταξύ 1995 και 1998, ενώ υπήρξε επίσης πρεσβευτής της UNESCO και της UNICEF, καθώς και του ΟΗΕ για την οικολογία και το περιβάλλον.
Δεν ήταν πάντα ομαλή η πορεία του. Υπήρξε μια διαμάχη διαφθοράς με τον διαχειριστή του βραζιλιάνικου ποδοσφαίρου Ρικάρντο Τεϊξέιρα για τα τηλεοπτικά δικαιώματα του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1994, αφού η ραδιοτηλεοπτική εταιρεία του Πελέ λέγεται ότι έκανε σαμποτάζ. Ο Πελέ αποκλείστηκε από την κλήρωση του Παγκοσμίου Κυπέλλου στο Λας Βέγκας από τον τότε πρόεδρο της FIFA, Ζοάο Χαβελάντζε.
Όμως, τα βραβεία και οι διακρίσεις έπεσαν σαν κομφετί στον Πελέ, από την τιμητική διάκριση του ιππότη που του απένειμε η βασίλισσα στο παλάτι του Μπάκιγχαμ το 1997 μέχρι τη θέση του στη λίστα με τους 100 σημαντικότερους ανθρώπους του 20ού αιώνα, του περιοδικού Time.