Οι αποκαλύψεις για τη διαδρομή εκατομμυρίων μέσω offshore σε όλο τον πλανήτη, όπως αποκαλύπτονται στα Pandora Papers, που εμπλέκουν ηγέτες, πρωθυπουργούς και σημαίνοντα πρόσωπα από όλο τον κόσμο, έρχονται να υπενθυμίσουν τον καλά «κρυμμένο» πλούτο των ισχυρών.
Ανάμεσα στα ονόματα που αποκάλυψε η έρευνα σε 2,9TB (τεραμπάιτ) δεδομένα και 11.9 εκατομμύρια αρχεία, ξεχωρίζει εκείνο του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν. Μια φερόμενη ως προστατευόμενη του, καθώς και ένας ολόκληρος στενός κύκλος γύρω από τον Ρώσο ηγέτη συνδέονται με αμύθητα πλούτη που προωθούσαν συστηματικά προς φορολογικούς παραδείσους.
«Τους ανήκουν όμως στην πραγματικότητα τα χρήματα αυτά;» αναρωτιέται ο Guardian, που μετέχει στην αποκάλυψη των δεδομένων, μαζί με άλλα μεγάλα ΜΜΕ (DW, BBC) και στα πλαίσια του ICIJ (Διεθνής Κοινοπραξία Ερευνητικής Δημοσιογράφιας).
Το πολυτελές διαμέρισμα στην καρδιά του Μονακό
Το Σεπτέμβριο του 2003, μια μυστική αγοραπωλησία έλαβε χώρα στον φορολογικό παράδεισο του Μονακό. Πιο συγκεκριμένα, ένα διαμέρισμα κάτω από το ξεχωριστό κτίριο του Καζίνο στο Μόντε Κάρλο πωλούνταν προς 3,6 εκατομμύρια ευρώ. Μια ακίνητη περιουσία που συμπλήρωναν δύο θέσεις πάρκινγκ, μια αποθήκη και η δυνατότητα χρήσης της πισίνας στο συγκρότημα Monte Carlo Star.
Από το μπαλκόνι του εν λόγω διαμερίσματος, ο νέος ιδιοκτήτης θα μπορούσε να θαυμάσει την πολυτελή μαρίνα του πριγκιπάτου, πνιγμένη στα πολυτελή γιοτ, ιδιαίτερα κατά την περίοδο του καλοκαιριού.
Έκτοτε, το όνομα του νέου ιδιοκτήτη παρέμενε ένα μυστήριο. Επισήμως, ο αγοραστής ήταν μια υπεράκτια εταιρεία στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους, που με τη σειρά του ανήκε στην Brockville Development.
Η τελευταία φαινόταν να διαθέτει ακόμη δύο offshore, όπως αυτές καταγράφτηκαν κατά την αποκάλυψη των Panama Papers πριν από 4 χρόνια. Κι όπως πολύ χαρακτηριστικά περιγράφει το δημοσίευμα του Guardian, η όλη διαδρομή του πραγματικού ιδιοκτήτη έμοιαζε με ρωσική μπάμπουσκα.
Η γυναίκα που «ανδρώθηκε» πλάι στον Πούτιν
Ωστόσο, σήμερα, το βρετανικό μέσο μπορεί μετά βεβαιότητας να ορίσει το φυσικό πρόσωπο πίσω από την αγοραπωλησία στο Μονακό, μια 28χρονη (το 2003) γυναίκα, ονόματι Σβετλάνα Κριβονόγκιχ. Κι αν εκείνη την εποχή το όνομα αυτό δεν ηχούσε διόλου γνώριμο στη διεθνή κοινότητα, φαίνεται πως εκείνη υπήρξε προστατευόμενη του Βλαντιμίρ Πούτιν στα τέλη του ‘90.
Καθώς ο κόσμος έμπαινε στη νέα χιλιετία, η ταπεινής καταγωγής, Σβετλάνα, εμφανιζόταν να αποκτά αμύθητη οικονομική περιουσία: Διαμερίσματα στη Μόσχα, γιοτ, άλλα περιουσιακά στοιχεία που συνολικά έφτανα τα 100 εκατομμύρια δολάρια. Και να φανταστείτε πως ως κοριτσάκι, η Κριβονόγκιχ μεγάλωσε σε εργατικές κατοικίες, όπου μοιραζόταν την κουζίνα και μπάνιο με πέντε ακόμη οικογένειες.
Το 2020, το ερευνητικό διαδικτυακό μέσο Proekt ισχυρίστηκε πως η Ρωσίδα συνδέθηκε στενά με τον Βαλντιμίρ Πούτιν, όταν εκείνος ήταν ακόμη αντιδήμαρχος της Αγίας Πετρούπολης. Για την ακρίβεια, τα δημοσιεύματα την ήθελαν τότε να είναι ερωμένη του.
Σε κάθε περίπτωση και ανεξάρτητα από τη φύση της σχέσης τους, φαίνεται πως Πούτιν και Κριβονόγκιχ είχαν πολύ στενούς δεσμούς. Στοιχεία δείχνουν πως ταξίδευαν συχνά μαζί, όσο ο νυν ηγέτης του Κρεμλίνου ανέβαινε την ιεραρχία της εξουσίας.
Η κόρη εκτός γάμου του Πούτιν
Τρία χρόνια μετά την εκλογή του στο προεδρικό αξίωμα, στη θέση του Μπόρις Γιέλτσιν, τον Μάρτιο του 2003, η Κριβονόγκιχ έφερε στον κόσμο μια κόρη, την Ελιζαβέτα ή Λουίζα, που σύμφωνα με το ίδιο ρωσικό μέσο, είναι κόρη του Ρώσου προέδρου.
Το Κρεμλίνο δεν έχει σχολιάσει ποτέ θέματα που κατατάσσει ως προσωπικά ζητήματα του Βλαντιμίρ Πούτιν. Ο πρόεδρος της ομοσπονδίας της Ρωσίας άλλωστε, υπήρξε παντρεμένος με την Λιουντμίλα, με την οποία και έχει αποκτήσει δύο κόρες, τη Μάσα και την Κατερίνα. Χώρισαν το 2013.
Ούτε όμως η Σβετλάνα ή η κόρη της Λουίζα απάντησαν ποτέ ευθέως στις ερωτήσεις χρηστών στα social media και δημοσιογράφων, αναφορικά με τη σχέση τους με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν.
Μια υπόθεση άκρως οικονομική και πολιτική
Σε κάθε περίπτωση, αυτό που τονίζει η υπόθεση των Pandora Papers είναι πως δεν «επικρίνει», ούτε στηλιτεύει την προσωπική ζωή του Βλαντιμίρ Πούτιν. Όπως σημειώνει ο Guardian, η περίπτωση της Σβετλάνα Κριβονόγκιχ δεν είναι μια ρομαντική περιπέτεια που ξεθύμανε πριν από πολλά χρόνια.
Αναδεικνύει την διαδρομή του χρήματος στη Ρωσία (εν προκειμένω) ενός πολύ στενού κύκλου γύρω από τον Βλαντιμίρ Πούτιν, που με ορμητήριο το Μονακό φαίνεται πως σύστησαν ένα «καταφύγιο» για τις οικονομικές τους δραστηριότητες.
Στις μπίζνες με το μικρό πριγκιπάτο μπορεί κανείς να διακρίνει άλλωστε και γεωπολιτικές προεκτάσεις. Εδώ και πάνω από δύο δεκαετίες, οι σχέσεις του Μονακό με τη Ρωσία αναπτύχθηκαν σημαντικά.
Ο «στενός κύκλος» του Πούτιν
Παράλληλα, η ιστορία του πολυτελούς διαμερίσματος στο Μονακό αποτυπώνει με τον πιο επιτυχημένο τρόπο το «παραμύθι» μιας μικρής ομάδας πρακτόρων της KGB που στράφηκαν σε φορολογικούς παραδείσους προκειμένου να αποκομίσουν σημαντικά οικονομικά οφέλη.
Μέσα από τα Pandora Papers αποκαλύπτονται οι βαθύπλουτοι πελάτες της Moores Rowland, μιας λογιστικής και φορολογικής εταιρείας που συνδέεται με άλλες επιχειρήσεις και offshore ανά τον κόσμο με έδρα το Μονακό.
Ανάμεσά τους, ο Γκεναντί Τιμτσένκο, ένας πρώην σοβιετικός γραφειοκράτης που σήμερα η περιουσία του φαίνεται πως υπερβαίνει τα 19 δισεκατομμύρια δολάρια. Ο γενικός διευθυντής της Moore Rowland, ένας Βρετανός λογιστής είχε υπό την εποπτεία του τα περιουσιακά στοιχεία του Ρώσου μεγιστάνα και της οικογένειάς του για περισσότερα από 20 χρόνια. Περιουσία που περιλαμβάνει ιδιωτικά τζετ, αλλά και ένα υπερπολυτελές γιοτ 40 μέτρων, ονόματι Λένα, προς τιμή της συζύγου του Τιμτσένκο.
Οι μπίζνες Τιμτσένκο και ο ρόλος του προέδρου
Ο Τιμτσένκο και ο Πούτιν διατηρούσαν στενές φιλικές σχέσεις από τις αρχές του 1990 και την πτώση του σοβιετικού καθεστώτος, όταν ο πρώτος ήταν έμπορος πετρελαίου στην Αγία Πετρούπολη και ο δεύτερος ένας ανερχόμενος πολιτικός στη Ρωσία. Ήταν ο Βλαντιμίρ Πούτιν, επικεφαλής της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων της Αγίας Πετρούπολης το 1991, που έδωσε άδεια στον Τιμτσένκο προκειμένου να ξεκινήσει την εξαγωγή πετρελαίου.
Ο ίδιος ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει δηλώσει πως η άνοδος του Τιμτσένκο στην οικονομική ελίτ της χώρας «έγινε χωρίς τη δική του συμμετοχή». Ωστόσο, ο Ρώσος επιχειρηματίας βρισκόταν μεταξύ των προσώπων στους οποίους η διοίκηση Ομπάμα επέβαλε κυρώσεις κατηγορώντας τον πως ανήκει «στον στενό ηγετικό κύκλο της Ρωσίας».