Οργή στην αντιπολίτευση και την κοινή γνώμη της Τουρκίας προκαλούν οι αποκαλύψεις των Pandora Papers για το πώς εταιρείες που συνδέονται με το κυβερνών κόμμα AKP του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χρησιμοποιούν υπεράκτιους φορολογικούς παραδείσους για να βγάζουν εκατομμύρια στο εξωτερικό.
Τα περίπου 12.000.000 έγγραφα -τα Pandora Papers, όπως αποκαλούνται-, που έδωσε προ ημερών στη δημοσιότητα η Διεθνής Κοινοπραξία Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ), πέρα από τις αποκαλύψεις για τον μεγαλοεργολάβο που έχτισε τα δύο παλάτια του Ερντογάν, περιλαμβάνουν και λεπτομέρειες για τα συστήματα φοροαποφυγής που αφορούν δύο από τους μεγαλύτερους ομίλους επιχειρήσεων της Τουρκίας, την Çalık Holdings -μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες επί των ημερών του AKP κοινοπραξίες, με επενδύσεις σε διάφορους τομείς, από τον κατασκευαστικό μέχρι την κλωστοϋφαντουργία, τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες και τα ΜΜΕ- και την Cengiz Holding.
Όπως προκύπτει από την ανάλυση των στοιχείων των Pandora Papers, η Çalık Holdings διαχειρίζεται τουλάχιστον τέσσερις offshore εταιρείες στις Βρετανικές Παρθένους Νήσους, με συνολική περιουσία δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων. Οι εταιρείες αυτές, όπως αναφέρει η DW, συνδέονται με ανώτερα στελέχη της Çalık Holdings, και φαίνεται ότι χρησιμοποιούνται για εμπορικές συναλλαγές με στόχο τη φοροαποφυγή στην Τουρκία.
Επικεφαλής της Çalık Holdings είναι ο πέμπτος, κατά το Forbes, πλουσιότερος άνθρωπος στην Τουρκία, ο Αχμέτ Τσαλίκ, με προσωπική περιουσία 1,5 δισ. δολαρίων, αλλά παραμένει ασαφές πόσους φόρους πλήρωσε τα τελευταία χρόνια ο επιχειρηματίας με τις υψηλές διασυνδέσεις.
Ο όμιλος διαθέτει θυγατρικές σε 20 χώρες ανά την υφήλιο, αλλά αυτές που εδρεύουν στις Βρετανικές Παρθένους Νήσους δεν περιλαμβάνονται μεταξύ εκείνων που αναφέρονται στις ετήσιες εκθέσεις του.
Ο ίδιος όμιλος βρέθηκε και το 2017 στο επίκεντρο αποκαλύψεων -τότε από τα Paradise Papers, σύμφωνα με τα οποία η Çalık Holdings χρησιμοποιούσε υπεράκτιους λογαριασμούς την εποχή που διευθύνων σύμβουλός της ήταν ο γαμπρός του Ερντογάν, Μπεράτ Αλμπαϊράκ.
Τα Paradise Papers είχαν αποκαλύψει επίσης ότι η οικογένεια του τότε πρωθυπουργού της Τουρκίας και στενού συνεργάτη του Ερντογάν, Μπιναλί Γιλντιρίμ, χρησιμοποιούσε εικονικές εταιρείες στον φορολογικό παράδεισο για να αποκρύπτει τα κέρδη από την εφοπλιστική της αυτοκρατορία.
Τα Pandora Papers, που δόθηκαν την Κυριακή στη δημοσιότητα, δείχνουν ότι και άλλη μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες της Τουρκίας, η Cengiz Holding, διαχειρίζεται ένα δίκτυο υπεράκτιων εταιρειών στις Βρετανικές Παρθένους Νήσους για να αποφύγει την καταβολή φόρων, ενώ αποκρύπτει την ταυτότητα των στελεχών τους.
Όπως και η Çalık Holdings, η Cengiz Holding έχει επενδύσει σε πολλούς τομείς, ενώ πρόσφατα έγινε πρωτοσέλιδο σε τουρκικές εφημερίδες λόγω της κόντρας με τους κατοίκους χωριού στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, όπου ο όμιλος επιδιώκει να κατασκευάσει ένα λατομείο, παρά το τεράστιο κόστος για το περιβάλλον.
Επί των ημερών του κόμματος του Ερντογάν στην εξουσία, η εν λόγω κοινοπραξία επωφελήθηκε τα μέγιστα όσον αφορά την ανάθεση κρατικών συμβολαίων, όπως αναφέρει η DW, επικαλούμενη έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας. Από το 2002, η Cengiz Holding εξασφάλισε κρατικά συμβόλαια αξίας τουλάχιστον 42,1 δισ. δολαρίων, μεταξύ άλλων για τη συμμετοχή της στην κατασκευή του νέου αεροδρομίου της Κωνσταντινούπολης.
Όμως, παρά τα τεράστια ποσά που εξασφάλισε από δημόσιο χρήμα, ο όμιλος και τα στελέχη του επιδίωξαν μέσω εικονικών εταιρειών να αποφύγουν την καταβολή φόρων στην Τουρκία για την αγορά, μεταξύ άλλων, ενός ακινήτου αξίας 3,75 εκατ. λιρών στο Λονδίνο μέσω της Trident Trust, που εδρεύει στις Βρετανικές Παρθένους Νήσους.
Απαντώντας σε ερώτηση της DW για τις καταγγελίες, ο πρόεδρος της κοινοπραξίας και σύμμαχος του Ερντογάν, Μεχμέτ Τσενγκίζ, είπε ότι η χρήση «διεθνούς εταιρείας απλοποιεί τις διαδικασίες κατά την αγορά ακινήτων στο εξωτερικό».
Σημειωτέον, πάντως, ότι η χρήση υπεράκτιων εταιρειών στις Βρετανικές Παρθένους Νήσους δεν συνιστά έγκλημα στην Τουρκία.