Οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η ΕΕ ανακοίνωσαν ότι θα περιορίσουν τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου.
Η κίνηση αυτή ήρθε μετά την προειδοποίηση της Ρωσίας ότι θα μπορούσε να διακόψει τις προμήθειες φυσικού αερίου στις ευρωπαϊκές χώρες, εάν προχωρήσει η απαγόρευση του πετρελαίου.
Κυρώσεις σε ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο
Νωρίτερα σήμερα, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, ανακοίνωσε πλήρη απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα, μετά το αίτημα της Ουκρανίας για επέκταση των κυρώσεων έναντι της Ρωσίας.
Την κίνηση αυτή ακολούθησαν παρόμοιες ανακοινώσεις του υπουργού Ενέργειας της Βρετανίας, Κουάζι Κουάρτενγκ, ο οποίος δήλωσε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο πρόκειται να καταργήσει σταδιακά τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου μέχρι το τέλος του έτους. Αντίστοιχα, η ΕΕ μειώνει τις εισαγωγές της κατά τα δύο τρίτα. Σύμφωνα με την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, αυτή η κίνηση προσφέρει τον χρόνο που απαιτείται για την εύρεση εναλλακτικών προμηθειών.
Από την πλευρά του, ο αντιπρόεδρος της Ρωσίας, Αλεξάντερ Νόβακ, δήλωσε χθες ότι η απόρριψη του ρωσικού πετρελαίου θα οδηγήσει σε «καταστροφικές συνέπειες για την παγκόσμια αγορά». Ήδη, άλλωστε, οι τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου έχουν αυξηθεί πάρα πολύ και θα μπορούσαν να αυξηθούν ακόμη περισσότερο εάν η Ρωσία σταματήσει τις εξαγωγές.
Πόσο πετρέλαιο εξάγει η Ρωσία;
Η Ρωσία είναι ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο, πίσω από τις ΗΠΑ και τη Σαουδική Αραβία. Από τα περίπου πέντε εκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου που εξάγει καθημερινά, περισσότερο από το μισό πηγαίνει στην Ευρώπη.
Οι ΗΠΑ είναι λιγότερο εξαρτημένες από το ρωσικό πετρέλαιο, με περίπου το 3% του εισαγόμενου πετρελαίου το 2020 να προέρχεται από τη Ρωσία.
Σύμφωνα, μάλιστα, με στοιχεία της Eurostat, το 2021 η Ρωσία ήταν ο πέμπτος μεγαλύτερος εταίρος εξαγωγών της ΕΕ (89 δισ. ευρώ) και ο τρίτος μεγαλύτερος εταίρος για τις εισαγωγές αγαθών από την ΕΕ (158 δισ. ευρώ).
Η κρίση της COVID-19 προκάλεσε μείωση τόσο των εξαγωγών όσο και των εισαγωγών μεταξύ ΕΕ και Ρωσίας το 2020, φέρνοντας το εμπορικό έλλειμμα κοντά στα 16 δισεκατομμύρια ευρώ.
Εξετάζοντας την κατανομή ανά προϊόν, το 2021, η ενέργεια αντιπροσώπευε το 62% των εισαγωγών της ΕΕ από τη Ρωσία (που ισοδυναμεί με 99 δισ. ευρώ).
Τι γίνεται με τις εναλλακτικές προμήθειες πετρελαίου;
Ο αναλυτής έρευνας ενεργειακής πολιτικής Ben McWilliams υποστηρίζει στο BBC ότι πιθανόν να είναι ευκολότερο να βρεθούν εναλλακτικοί προμηθευτές πετρελαίου παρά φυσικού αερίου, «καθώς δεν υπάρχουν τόσοι πολλοί αγωγοί. Υπάρχουν κάποιοι που έρχονται από τη Ρωσία, αλλά γίνονται πολλές αποστολές και από αλλού».
Οι ΗΠΑ ζήτησαν από τη Σαουδική Αραβία να αυξήσει την παραγωγή πετρελαίου της, αλλά η δεύτερη έχει απορρίψει προηγούμενα αιτήματα των ΗΠΑ για ενίσχυση της παραγωγής της προκειμένου να μειωθούν οι τιμές του πετρελαίου.
Σημειώνεται ότι η Σαουδική Αραβία είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός στον ΟΠΕΚ, το καρτέλ πετρελαίου που αντιπροσωπεύει περίπου το 60% του αργού πετρελαίου που διακινείται διεθνώς. Εξαιτίας αυτού, ο ΟΠΕΚ διαδραματίζει βασικό ρόλο στην επιρροή των τιμών του πετρελαίου.
Η Ρωσία δεν ανήκει στον ΟΠΕΚ, αλλά συνεργάζεται μαζί του από το 2017 για να θέσει όρια στην παραγωγή πετρελαίου, προκειμένου να διατηρήσει τα κέρδη για τους παραγωγούς.
Επιπλέον, οι ΗΠΑ εξετάζουν τη χαλάρωση των πετρελαϊκών κυρώσεων της Βενεζουέλας, η οποία αποτελούσε βασικό προμηθευτή πετρελαίου των ΗΠΑ. Το τελευταίο διάστημα, όμως, η Βενεζουέλα πουλά σε μεγάλο βαθμό το πετρέλαιό της στην Κίνα.
Τι θα συνέβαινε εάν σταματούσε το ρωσικό αέριο στη Δυτική Ευρώπη;
Οι τιμές θέρμανσης, που είναι ήδη υψηλές, θα αυξάνονταν ακόμη περισσότερο, τονίζει το BBC. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, το ρωσικό αέριο αντιπροσωπεύει περίπου το 40% των εισαγωγών φυσικού αερίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αν αυτό στερέψει, η Ιταλία και η Γερμανία θα ήταν ιδιαίτερα ευάλωτες. Η Ευρώπη θα μπορούσε να στραφεί σε υπάρχοντες εξαγωγείς φυσικού αερίου όπως το Κατάρ, η Αλγερία ή η Νιγηρία, αλλά υπάρχουν πρακτικά εμπόδια για την ταχεία επέκταση της παραγωγής.
Όσο για το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ρωσία παρέχει μόνο περίπου το 5% των προμηθειών, ενώ οι ΗΠΑ δεν εισάγουν ρωσικό αέριο. Ωστόσο, οι τιμές στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις ΗΠΑ εξακολουθούν να είναι σημαντικά αυξημένες λόγω των αρνητικών επιπτώσεων της έλλειψης προσφοράς.
Θα μπορούσαν να βρεθούν εναλλακτικές λύσεις για το ρωσικό αέριο;
Όχι πολύ εύκολα, λέει το BBC. «Είναι πιο δύσκολο να υποκαταστήσουμε το φυσικό αέριο, γιατί έχουμε αυτούς τους αγωγούς που μεταφέρουν το ρωσικό αέριο στην Ευρώπη», λέει ο Ben McWilliams.
Μάλιστα, η think tank Bruegel προβλέπει ότι εάν η Ρωσία σταματήσει τις προμήθειες φυσικού αερίου στην Ευρώπη, τότε η Ευρώπη θα μπορούσε ενδεχομένως να εισαγάγει περισσότερο υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) από τις ΗΠΑ.
Θα μπορούσε, επίσης, να αυξήσει τη χρήση άλλων πηγών ενέργειας, αλλά αυτό δεν είναι ούτε γρήγορο ούτε εύκολο. «Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας χρειάζονται χρόνο για να λειτουργήσουν αποδοτικά, οπότε βραχυπρόθεσμα αυτό δεν είναι λύση» λέει η αναλύτρια ερευνών Simone Tagliapietra, και προσθέτει:
«Έτσι, για τον επόμενο χειμώνα, αυτό που μπορεί να κάνει τη διαφορά είναι η αλλαγή καυσίμου, όπως το άνοιγμα σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με άνθρακα, πράγμα το οποίο έχουν ήδη σχεδιάσει να κάνουν Ιταλία και Γερμανία σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης».
Πάντως, η ΕΕ έχει προτείνει ένα σχέδιο για την απεξάρτηση της Ευρώπης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα πριν από το 2030, στο οποίο περιλαμβάνονται μέτρα για τη διαφοροποίηση των προμηθειών φυσικού αερίου, την αντικατάσταση του φυσικού αερίου στη θέρμανση και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.