Η επίθεση του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία μπορεί να έχει βαλτώσει, αλλά τα δεδομένα αλλάζουν γρήγορα, αναφέρει σημερινό δημοσίευμα της Washington Post.
Σύμφωνα με την αμερικανική εφημερίδα, η εισβολή ήταν σε μεγάλο βαθμό καταστροφική για το Κρεμλίνο, του οποίου η «ειδική επιχείρηση» στην Ουκρανία έχει εισέλθει στον τρίτο μήνα, κοστίζοντας χιλιάδες ζωές και πυροδοτώντας δυτικές κυρώσεις που έχουν ρημάξει τη ρωσική οικονομία ενώ εξαντλούν σημαντικά και τη ρωσική πολεμική μηχανή.
Ωστόσο, η Ρωσία ελέγχει τώρα μεγάλες εκτάσεις ουκρανικών εδαφών στα ανατολικά και νότια της χώρας και φαίνεται ότι σκοπεύει να εδραιώσει την κυριαρχία της σε αυτές τις περιοχές. Ορισμένοι αναλυτές υποδεικνύουν ότι στόχος της Μόσχας είναι να οικοδομήσει έναν παράκτιο διάδρομο από την αυτονομημένη ανατολική περιοχή της Ουκρανίας προς τη μεγάλη πόλη της Οδησσού στα δυτικά και μέχρι τα σύνορα της Υπερδνειστερίας, της αποσχισθείσας μετασοβιετικής δημοκρατίας στη Μολδαβία,η πολιτική της οποία είναι ευθυγραμμισμένη με τη Ρωσία.
Μπλακ άουτ στο Διαδίκτυο και μετάβαση στο ρούβλι για... πλήρη ρωσικοποίηση
Και ενώ για τη Ρωσία ήταν αδύνατο να απενεργοποιήσει την πρόσβαση της Ουκρανίας στο Διαδίκτυο και στον έξω κόσμο στα πρώτα στάδια της εισβολής, το κάνει σταθερά σε αυτές τις νέες περιοχές που βρίσκονται πλέον υπό τον έλεγχό της.
Ενδεικτικό είναι ότι το Σαββατοκύριακο οι τοπικές φιλορωσικές αρχές στη Χερσώνα, που εφάπτεται με την προσαρτημένη από τη Ρωσία Κριμαία, επέβαλαν μπλακ άουτ στο Διαδίκτυο. Σε ορισμένα μέρη, οι ρωσικές δυνάμεις έκοψαν καλώδια οπτικών ινών και έκλεισαν την τροφοδοσία σε βασικούς σταθμούς για να διακόψουν τις υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας και Διαδικτύου από Ουκρανούς παρόχους. Άλλες αναφορές υποδεικνύουν ότι, σε όλες τις πόλεις και τα λιμάνια της περιοχής, ανεξάρτητα ειδησεογραφικά πρακτορεία έχουν κλείσει, ενώ η ουκρανική τηλεόραση έχει αποσυρθεί και αντικατασταθεί από ρωσικά κανάλια προπαγάνδας που εκπέμπουν από την Κριμαία.
Επιπλέον, φαίνεται ότι τα σχέδια για την αντικατάσταση του ουκρανικού νομίσματος από το ρούβλι σε αυτές τις περιοχές βρίσκονται υπό εξέλιξη. «Μιλώντας στη ρωσική κρατική τηλεόραση, ο Kirill Stremousov, φιλορώσος πολιτικός που εγκαταστάθηκε στη Χερσώνα μετά την πτώση της πόλης, είπε ότι σε τέσσερις έως πέντε μήνες θα υπάρξει μετάβαση από το ουκρανικό νόμισμα, τη γρίβνα, το οποίο χρησιμοποιείται από το 1996. Αυτό το διάστημα, το νόμισμα της Ουκρανίας αναμένεται να κυκλοφορεί παράλληλα με το ρούβλι», ανέφεραν ξένοι δημοσιογράφοι στην WP.
Η ιδεολογική «άσκηση» του Πούτιν να γυρίσει πίσω τον χρόνο
Παράλληλα με αυτά τα βήματα, ξεδιπλώνεται μια πολύ πιο συμβολική, ιδεολογική άσκηση. Σε κάθε πόλη που καταλαμβάνουν, οι ρωσικές αρχές ή οι τοπικοί πληρεξούσιοί τους αφαιρούν σημαίες της Ουκρανίας και υψώνουν σημαίες της Σοβιετικής Ένωσης. Κατά την άποψή τους, και σίγουρα του Ρώσου προέδρου, Βλαντίμιρ Πούτιν, η παρουσία τους στην Ουκρανία είναι η εκδίκηση της ιστορίας και η αποκατάσταση μιας ένωσης με τη Μόσχα που διαλύθηκε από την πτώση της ΕΣΣΔ και την εμφάνιση μιας ανεξάρτητης Ουκρανίας, την ύπαρξη της οποίας το Κρεμλίνο δυσκολεύεται να αποδεχθεί.
Τώρα, οι ρωσικές κατοχικές αρχές προσπαθούν να γυρίσουν το ρολόι προς τα πίσω. «Έχουν αρχίσει να επιστρέφουν στις κεντρικές πλατείες τα μνημεία του Λένιν που διαλύθηκαν από το Κίεβο μετά το 2014. Επίσης, έχουν ξαναζωγραφίσει τα ουκρανικά σύμβολα, ώστε να φέρουν σημαίες της Σοβιετικής Ένωσης δίπλα στα ρωσικά πανό στα δημόσια κτίρια», ανέφερε ο Γιάροσλαβ Τροφίμοφ στη Wall Street Journal.
Αυτές οι προσπάθειες, πρόσθεσε ο Τροφίμοφ, προστίθενται σε άλλα μέτρα που λαμβάνονται για την ενσωμάτωση «αυτών των περιοχών στη Ρωσία, όπως ο διορισμός συνεργατικών διοικήσεων και η εισαγωγή ρωσικών εγγράφων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων στις δημόσιες λειτουργίες, καθώς και νομίσματα».
«Η πίεση στους ανθρώπους έχει γίνει συστηματική τις τελευταίες εβδομάδες. Είναι πραγματικά σαν η Σοβιετική Ένωση να είναι πίσω και οι άνθρωποι αναγκάζονται να ζουν με φόβο», δήλωσε ο Ουκρανός κυβερνήτης της περιοχής Ζαπορίζια, Oleksandr Starukh, στην εφημερίδα Journal.
Πούτιν, ο κληρονόμος της σοβιετικής «προίκας»
Όσο για τον Πούτιν, ενδύεται τον μανδύα κάθε είδους μυθικής, ιστορικής κληρονομιάς που εκτείνεται πέρα από τη σοβιετική εποχή. Όπως αναφέρει λεπτομερώς η Φιόνα Χιλ, πρώην υπάλληλος του Λευκού Οίκου στη Ρωσία για την κυβέρνηση Τραμπ, σε πρόσφατο podcast των New York Times, ο Ρώσος πρόεδρος βλέπει τον εαυτό του σε ένα συνεχές τσαρικών προσωπικοτήτων όπως η Μεγάλη Αικατερίνη -που επέκτεινε τη ρωσική αυτοκρατορική κυριαρχία στη Μαύρη Θάλασσα και κατέλαβε την Κριμαία από τους Οθωμανούς- ή ο Νικόλαος Α', ο αυτοκράτορας των μέσων του 19ου αιώνα που έπαιξε σημαντικό γεωπολιτικό ρόλο βοηθώντας στην καταστολή των φιλελεύθερων επαναστάσεων σε όλη την Ευρώπη.
Για τον Πούτιν, η σοβιετική εποχή είναι περισσότερο σημαντική για τη μνήμη του θριάμβου και των θυσιών στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, την οποία ο ίδιος και οι σύμμαχοί του αναβιώνουν συνεχώς στη ρητορική τους. Γι' αυτό, σύμφωνα με τον Πούτιν, οι Ουκρανοί, συμπεριλαμβανομένου του Εβραίου προέδρου τους, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, πρέπει να είναι «Ναζί».
«Ο Πούτιν ανύψωσε τη μνήμη της σοβιετικής νίκης στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο, όπως χαρακτηρίζει η Ρωσία τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, στο καθεστώς μιας εθνικής θρησκείας. Τοποθετήθηκε ως ο κληρονόμος αυτής της προίκας και ο ακούραστος υπερασπιστής της Ρωσίας και των Ρώσων ενάντια στις σύγχρονες απειλές τους», έγραψε η Katie Stallard, συγγραφέας ενός νέου βιβλίου για το πώς οι δεσπότες στη Ρωσία, την Κίνα και τη Βόρεια Κορέα χειραγωγούν την ιστορία. «Αποκαλεί την ουκρανική ηγεσία "φασίστες" για να υπενθυμίσει στους συμπατριώτες του τον εχθρό που αντιμετώπισαν, επιμένοντας ότι έχουν μπροστά τους μια απειλή που αναζωπυρώνεται».
Η συνεχής τυμπανοκρουσία αυτών των μηνυμάτων έχει απτά αποτελέσματα: Το 2021, οι ερευνητές της Οξφόρδης ανακάλυψαν ότι σχεδόν το 50% των Ρώσων που ερωτήθηκαν ταυτίζονταν περισσότερο με τη Σοβιετική Ένωση παρά με τη Ρωσική Ομοσπονδία, σηματοδοτώντας μια αύξηση αυτού του συναισθήματος κατά την προηγούμενη δεκαετία.
Οι αναχρονιστικές τακτικές που θα ρίξουν τον Πούτιν από τη σκακιέρα
Ο Πούτιν παλεύει ενάντια στην τρικυμία με περισσότερους από έναν τρόπους. Προεδρεύει ενός έθνους που βρίσκεται σε μακροχρόνια δημογραφική κρίση -με ένα γηράσκοντα, συρρικνούμενο πληθυσμό που, επιπλέον, παρακολουθεί ένα σημαντικό brain drain των καλύτερων και ευφυέστερων του επιστημόνων του.
«Ο Πούτιν πάει κόντρα στην ιστορία της σύγχρονης οικονομικής ανάπτυξης», σημείωσε ο πολιτικός οικονομολόγος Νίκολας Έμπερσταντ στις σελίδες της Washington Post. «Ο πλούτος των σύγχρονων εθνών δημιουργείται σε μεγάλο βαθμό από τους ανθρώπους και τις δυνατότητές τους. Οι φυσικοί πόροι (γη, ενέργεια και όλα τα υπόλοιπα) αντιπροσωπεύουν ένα συρρικνούμενο μερίδιο της παγκόσμιας παραγωγής τους τελευταίους δύο αιώνες, χωρίς να διαφαίνεται τέλος».
«Ο πολεμοχαρής χαρακτήρας του Ρώσου προέδρου και οι πυρηνικές απειλές είναι η τακτική ενός ηγέτη που παίζει με ασθενές χέρι», υποστήριξε ο Έμπερσταντ.
Τέλος, μια ακόμα σοβιετική κληρονομιά κρέμεται πάνω από τη σκακιέρα του Πούτιν στην Ουκρανία. Όσο περισσότερο καθυστερεί ο πόλεμος -και όσο πιο δύσκολο γίνεται για κάποιον να κρύψει από το ρωσικό κοινό την αποτυχία του- τόσο πιο πιθανό είναι ότι πολλοί Ρώσοι θα αρχίσουν να αμφιβάλλουν για τη σοφία και την ικανότητα των ενεργειών της κυβέρνησής τους.
«Κάτι παρόμοιο συνέβη στη Σοβιετική Ένωση στα μέσα της δεκαετίας του 1980», έγραψε ο Peter Pomerantsev στο Atlantic. «Το σύστημα καταλήφθηκε επειδή οι άνθρωποι το εγκατέλειψαν, με αποτέλεσμα οι ελίτ να αλλάξουν πορεία. Τότε, ένας παράλογος πόλεμος στο Αφγανιστάν επιδείνωσε τη δειλία. Σήμερα, η Ουκρανία θα μπορούσε να παίξει έναν ανάλογο ρόλο».