Ο Τζο Μπάιντεν αποκάλεσε ξανά «εγκληματία πολέμου» τον Βλαντίμιρ Πούτιν με αφορμή τη σφαγή στην Μπούκα, αλλά τις αποδείξεις γι’ αυτό καλείται να συγκεντρώσει η Ιρίνα Βενεντίκτοβα, η γενική εισαγγελέας της Ουκρανίας.
«Ναι, μπορούμε να το αποδείξουμε», λέει αναφερόμενη στα λεγόμενα του προέδρου των ΗΠΑ. «Κι εγώ θα έλεγα ακόμη περισσότερα... Είναι ο βασικός εγκληματίας πολέμου του 21ου αιώνα».
Η 43χρονη Βενεντίκτοβα ερευνά και καταγράφει τις αυξανόμενες περιπτώσεις ύποπτων εγκλημάτων από τις δυνάμεις εισβολής του Πούτιν: από τη σφαγή στην Μπούκα μέχρι το κατεστραμμένο από βομβαρδισμούς μαιευτήριο στη Μαριούπολη, το βομβαρδισμένο θέατρο στη μαρτυρική πόλη της νότιας Ουκρανίας, όπου είχαν αναζητήσει καταφύγιο και παιδιά, μέχρι δρόμους σκεπασμένους από τη στάχτη και τα μπάζα ισοπεδωμένων πολυκατοικιών στην πατρίδα της.
Κι αυτές είναι λιγοστές μόνον από τις περιπτώσεις για τις οποίες συγκεντρώνει ενοχοποιητικά στοιχεία κατά Ρώσων διοικητών δυνάμεων, υπουργών και του ίδιου του Πούτιν. «Στην πραγματικότητα θέλει να καταστρέψει την Ουκρανία ως κράτος», λέει η πρώην καθηγήτρια Νομικής.
«Δικαστικό μέτωπο» κατά της Ρωσίας
Ωμότητες που διαπράττονται μέσα στην αχλύ του πολέμου συχνά παραμένουν κρυμμένες, οι δικαστικές έρευνες είναι σπάνιες και μπορεί να πάρουν χρόνια. Αλλά η Ουκρανία καταβάλλει μια τεράστια προσπάθεια σε αυτό που αποκαλεί η Βενεντίκτοβα «δικαστικό μέτωπο», ελπίζοντας να στεφθεί με επιτυχία «στο εγγύς μέλλον».
«Ο χρόνος περνάει γρήγορα, πολύ γρήγορα στη διάρκεια του πολέμου», είπε στο Γαλλικό Πρακτορείο.
Από την έναρξη του πολέμου το γραφείο της Βενεντίκτοβα έχει συγκεντρώσει στοιχεία για πάνω από 4.000 εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα «επιθετικότητας και εγκλήματα κατά τις εθνικής ασφάλειας» της Ουκρανίας από τις ρωσικές δυνάμεις.
Όπως τόνισε στο γαλλικό δίκτυο BFM, τα στοιχεία αυτά προέρχονται από έρευνες που πραγματοποιήθηκαν σε ουκρανικό έδαφος, βρίσκονται σε εξέλιξη ή περιμένουν να προχωρήσουν.
«Σε ό,τι αφορά στη γενοκτονία, αρχίσαμε επίσης να ερευνούμε από τις πρώτες μέρες του πολέμου», είπε. «Σήμερα υπάρχουν 168 παιδιά νεκρά, ένας άμεσος αριθμός που μπορούμε να επιβεβαιώσουμε. Πίσω από κάθε αριθμό υπάρχει ένα όνομα» διαβεβαιώνει, προσθέτοντας ότι «υπάρχουν και άλλες περιπτώσεις που δεν έχουν ακόμη επιβεβαιωθεί (...) Θα δείτε τι θα βρούμε στη Μαριούπολη», μια πόλη περικυκλωμένη από τον ρωσικό στρατό, λέει.
Στον κατάλογο της γενικής εισαγγελέως της Ουκρανίας υπάρχουν εκατοντάδες «καταζητούμενοι ύποπτοι» του πολιτικού και στρατιωτικού καθεστώτος της Ρωσίας. Από την έναρξη της εισβολής στις 24 Φεβρουαρίου, η Βενεντίκτοβα ταξίδευε σε όλο το μήκος και το πλάτος της μη κατεχόμενης Ουκρανίας, συγκεντρώνοντας στοιχεία.
Υπάρχουν δορυφορικές εικόνες «πριν και μετά» ισοπεδωμένων κτιρίων, συνεντεύξεις με αιχμαλώτους Ρώσους στρατιώτες και μαρτυρίες προσφύγων που φεύγουν πέρα από τα σύνορα.
«Προσπαθώ να βρίσκομαι στο μέρος που πρέπει να είμαι», λέει. Τα εγκλήματα που εντοπίζει ποικίλλουν. Υπάρχουν «πολλές» περιπτώσεις βιασμών εν καιρώ πολέμου, οι τυφλοί βομβαρδισμοί πολυκατοικιών και σπιτιών, ένα παιδί που πέθανε από αφυδάτωση σε πολιορκούμενη πόλη.
Συνεργασία με το γραφείο της Αμάλ Κλούνεϊ
Στην προσπάθειά της να οδηγήσει τη Ρωσία στα διεθνή δικαστήρια, η Ουκρανία αποτάθηκε στις μεγαλύτερες νομικές εταιρείες του πλανήτη, καταλήγοντας στο γραφείο της συζύγου του Τζορτ Κλούνεϊ, Αμάλ.
Η Βενεντίκτοβα ανακοίνωσε προ ημερών τη δημιουργία ειδικής νομικής ομάδας με επικεφαλής την Αμάλ Κλούνεϊ, ώστε η ηγεσία της Ρωσίας και όλοι οι υπαίτιοι να καθίσουν στο σκαμνί για τα εγκλήματα πολέμου. Κι όπως ανέφερε σε ανάρτησή της στο Twitter, «συγκροτήθηκε με επικεφαλής την Amal Clooney η νομική ειδική ομάδα για τη λογοδοσία των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν στην Ουκρανία, με σκοπό την υποστήριξη της απόδοσης δικαιοσύνης για τα θύματα των διεθνών εγκλημάτων που διαπράχθηκαν από τη Ρωσία. Όλα τα μέλη θα εκτελέσουν το έργο τους αφιλοκερδώς».
Έκκληση στη διεθνή δικαιοσύνη
Η Βενεντίκτοβα λέει ότι οι υπόλογοι για τα εγκλήματα αυτά θα δικαστούν στην Ουκρανία, αλλά το μέγιστο ζητούμενο είναι μια καταδίκη από διεθνές δικαστήριο.
Η Ουκρανία δεν είναι μέλος του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, αλλά έχει αποδεχθεί τη δικαιοδοσία του στο παρελθόν, αφήνοντας έτσι ανοικτή την πόρτα για μια δίκη. Ο εισαγγελέας του ΔΠΔ, Καρίμ Χαν, έχει ξεκινήσει έρευνα για τα εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία μετά τις καταγγελίες 41 άλλων κρατών-μελών. «Υπάρχει λογική βάση να πιστεύουμε ότι έχουν διαπραχθεί εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας», είπε τον περασμένο μήνα.
Ωστόσο, επειδή η Ρωσία δεν είναι μέλος του ΔΠΔ, το δικαστήριο δεν μπορεί να αποφανθεί για την πιο απλή υπόθεση των «εγκλημάτων επιθετικότητας». Το ΔΠΔ επίσης δεν διεξάγει δίκες ερήμην, και η προοπτική να δούμε Ρώσους υπόπτους να μεταφέρονται στο εδώλιο στη Χάγη φαντάζει μακρινή.
Η Βενεντίκτοβα, ωστόσο, δεν χάνει την αισιοδοξία της. Πιστεύει ότι υπάρχουν ισχυρά αποδεικτικά στοιχεία προκειμένου η ηγεσία της Ρωσίας να αντιμετωπίσει κατηγορίες για εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και γενοκτονία στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο.
Η ομάδα της συλλέγει διαρκώς στοιχεία με στόχο η δίωξη από τον Χαν «να είναι επιτυχής», εάν και όταν φθάσει η ώρα. «Ουδείς γνωρίζει τι θα γίνει στο μέλλον», λέει.
Απαιτείται αναθεώρηση του διεθνούς δικαίου
Για τη γενική εισαγγελέα της Ουκρανίας η ρωσική επίθεση στην πατρίδα της έδειξε ότι απαιτείται αναθεώρηση του διεθνούς δικαίου.
Μιλώντας στη βρετανική εφημερίδα «Telegraph», η Βενεντίκτοβα είπε ότι η διεθνής κοινότητα έκανε λάθος όταν δεν κινήθηκε αποφασιστικότερα κατά του Πούτιν μετά την εισβολή των ρωσικών δυνάμεων στην Τσετσενία και τη Γεωργία, την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 και την ενεργή υποστήριξη των αυτονομιστών στην ανατολική Ουκρανία.
«Το διεθνές δίκαιο παραβιάζεται ή δεν λειτουργεί. Το ισχύον διεθνές δίκαιο δεν μπόρεσε να προστατεύσει τον ουκρανικό λαό. Βλέπουμε θανάτους καθημερινά. Βλέπουμε καθημερινά νέα όπλα. Είναι πολύ περίεργο στον 21ο αιώνα, που είμαστε τόσο ισχυροί νομικά, να μην μπορούμε να προστατέψουμε τους αμάχους στο κέντρο της Ευρώπης».
Και συνέχισε: «Θα κερδίσουμε, είμαι σίγουρη γι' αυτό, αλλά το θέμα είναι με πόσους θανάτους θα πληρώσουμε αυτή τη νίκη. Είμαι απολύτως βέβαιη ότι αυτός [ο Πούτιν] είναι ο βασικός εγκληματίας πολέμου του 21ου αιώνα. Αν όλος ο κόσμος είναι μαζί μας, μπορούμε να αλλάξουμε τους κανόνες έτσι ώστε αυτό να μη συμβεί ποτέ ξανά. Γιατί είναι ένας πολύ σκληρός, πολύ επιθετικός και πολύ βάναυσος πόλεμος».