Δύο γεγονότα-μια ομιλία και μια μυστήρια έκρηξη σε αεροπορική βάση στην Κριμαία μπορεί να σηματοδοτούν μια νέα φάση στον πόλεμο της Ουκρανίας.
Δύο γεγονότα επαναφέρουν τη συζήτηση γύρω από την Κριμαία, τη χερσόνησο που προσάρτησε η Ρωσία το 2014 και για τους Ουκρανούς αποτελεί και την πραγματική αφετηρία έναρξης της ρωσικής εισβολής.
«Ο πόλεμος ξεκίνησε στην Κριμαία, και θα τελειώσει επίσης εκεί»
«Ο πόλεμος ξεκίνησε στην Κριμαία - και θα τελειώσει επίσης εκεί». Στην εβδομαδιαία τηλεοπτική του παρέμβαση, ο Πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι κατέστησε πολύ σαφές ότι δεν σκόπευε να εγκαταλείψει τη χερσόνησο που προσάρτησε παράνομα η Ρωσία το 2014.
Λίγο πριν από την ομιλία, μάλλον όχι τυχαία, υπήρξαν πολλές σφοδρές εκρήξεις σε ρωσική αεροπορική βάση στα δυτικά της Κριμαίας. Φαίνεται πιθανό ότι επρόκειτο για στοχευμένη επίθεση από την Ουκρανία, αν και δεν έχει υπάρξει επίσημη επιβεβαίωση, και το Κίεβο έχει αρνηθεί την ευθύνη για τις εκρήξεις.
Σύμφωνα με την ανάλυση της DW, εάν οι εκρήξεις αποδεικνύονταν αποτέλεσμα στρατιωτικής επίθεσης, θα ήταν η πρώτη στη χερσόνησο από την προσάρτησή της πριν από οκτώ χρόνια, και παρόμοιας συμβολικής σημασίας με τη βύθιση του Moskva, τη ναυαρχίδα του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας, τον Απρίλιο.
Αυτός μπορεί να είναι ο λόγος που η Ρωσία δεν έχει αναφερθεί στις εκρήξεις στην Κριμαία ως ουκρανική επίθεση. Σύμφωνα με τη Μόσχα, επρόκειτο απλώς για έκρηξη πυρομαχικών λόγω κακού χειρισμού.
Μάλιστα ο Ουκρανός υπουργός Άμυνας, Ολέκσι Ρεζνίκοφ είπε, θέλοντας να αποκλείσει το ενδεχόμενο ευθύνης των εκρήξεων: «Νομίζω ότι οι Ρώσοι στρατιωτικοί σε αυτήν την αεροπορική βάση απλώς δεν τήρησαν τον γνωστό κανόνα: Μην καπνίζετε σε επικίνδυνα μέρη».
Κάποιοι επιμένουν ότι ήταν επίθεση
Ο υπουργός Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου, Μπεν Γουάλας, υποστήριξε ότι το γεγονός ότι υπήρξαν δύο ξεχωριστές εκρήξεις υποδηλώνει επίθεση και όχι ατύχημα. Υπερασπίστηκε επίσης το δικαίωμα της Ουκρανίας να στοχεύει την Κριμαία.
«Είναι απολύτως θεμιτό για την Ουκρανία να ασκησει βία, αν χρειαστεί… προκειμένου να ανακτήσει όχι μόνο το έδαφός της, αλλά και να απωθήσει τον εισβολέα της», είπε στο BBC.
Η Ρωσία εξέδωσε μια προειδοποίηση τον περασμένο μήνα όταν ο πρώην πρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεφ απείλησε ότι «η Ημέρα της Κρίσης θα περιμένει αμέσως» εάν η Ουκρανία στοχοποιήσει την Κριμαία.
Η Πολεμική Αεροπορία της Ουκρανίας είπε ότι περίπου δώδεκα ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη καταστράφηκαν, αν και η Ρωσία αρνήθηκε ότι κάποιο αεροσκάφος είχε υποστεί ζημιές. Οι εικόνες βέβαια υποδηλώνουν ότι αυτό δεν είναι αλήθεια.
Ο κίνδυνος περαιτέρω κλιμάκωσης
Ο βομβαρδισμός στόχων στην Κριμαία θα είχε διαφορετική σημασία για τη Ρωσία από τον πόλεμο στο Ντονμπάς και την υπόλοιπη Ουκρανία. Η Μόσχα θεωρεί τη χερσόνησο, η οποία προσαρτήθηκε κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, ως δικό της εθνικό έδαφος ύστερα και από ένα διεθνώς μη αναγνωρισμένο δημοψήφισμα, ως μέρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Σύμφωνα με μια ρωσική ερμηνεία, οι επιθέσεις στην Κριμαία θα σήμαιναν ότι ο πόλεμος είχε μετατοπιστεί σε ρωσικό έδαφος- απειλώντας μια περαιτέρω κλιμάκωση του πολέμου και οδηγώντας σε εξελίξεις που ενδεχομένως καμία από τις δύο πλευρές δεν επιθυμεί σε αυτή τη φάση.
Η Ουκρανία όμως συνεχίζει να θεωρεί την Κριμαία ως δικό της εθνικό έδαφος. «Θα απελευθερώσουμε όλα τα εδάφη μας, όλα, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας», είπε ο Ουκρανός υπουργός Άμυνας, Ολέκσι Ρεζνίκοφ στο αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο CNN, στα μέσα Ιουνίου.
Μια μακρά και αμφιλεγόμενη ιστορία
Για τη Μόσχα, η Κριμαία είναι ακόμη πιο σημαντική από την υπόλοιπη Ουκρανία. Ήταν υπό τον έλεγχο της Ρωσίας για περισσότερο από δύο αιώνες. Πολλοί Ρώσοι εγκαταστάθηκαν εκεί από τους τσάρους τον 18ο, 19ο αιώνα κι έπειτα. Μέχρι και σήμερα, η μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού είναι φιλορώσοι..
Την περίοδο που μεσουρανούσε η ΕΣΣΔ, η Κριμαία ανήκε αρχικά στη Ρωσική Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία (SSR). Το 1954 δόθηκε στην Ουκρανική ΣΣΔ, υπό συνθήκες που δεν είναι απολύτως σαφείς μέχρι σήμερα. Ένας λόγος μπορεί να ήταν ότι ο ίδιος ο σοβιετικός ηγέτης, Νικίτα Χρουστσόφ ήταν γηγενής Ουκρανός, σχολιάζει η DW.
Η στρατηγική σημασία της Κριμαίας
Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η Κριμαία έγινε επίσημα ουκρανικό έδαφος, παρόλο που το Κίεβο δεν μπόρεσε ποτέ να επικρατήσει πλήρως στην περιοχή και η πλειοψηφία των κατοίκων παρέμεναν φιλορώσοι. Το Κίεβο παραχώρησε καθεστώς αυτονομίας στη χερσόνησο - και σύναψε συμφωνίες μίσθωσης με τη Ρωσία - για το στρατηγικής σημασίας λιμάνι της Σεβαστούπολης.
Εδώ στάθμευε ο σοβιετικός στόλος της Μαύρης Θάλασσας, και επί του παρόντος το μοναδικό μεγάλο λιμάνι που χρησιμοποιείται από τη Ρωσία που παραμένει χωρίς πάγο όλο το χρόνο. Η συμφωνία μίσθωσης έδωσε στη Ρωσία στρατιωτική πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα και σε έναν κρίσιμο οικονομικό κόμβο.
Μέχρι το 2014, η μίσθωση του λιμανιού από τη Ρωσία δεν αποτελούσε πρόβλημα. Στη συνέχεια, όμως, ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις του Euromaidan στο Κίεβο και ο φιλορώσος πρόεδρος, Βίκτορ Γιανουκόβιτς, ανατράπηκε και διέφυγε στη Μόσχα. Ξαφνικά, το Κρεμλίνο είδε τον κίνδυνο να χάσει τη Σεβαστούπολη και ολόκληρη την Κριμαία από την αμυντική στρατιωτική συμμαχία ΝΑΤΟ, εάν το Κίεβο στραφεί περισσότερο προς τη Δύση. Η Ρωσία αποφάσισε να προσαρτήσει την Κριμαία- κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου.
Μια εύθραυστη σύνδεση
Μέρος του στόχου της Ρωσίας στον τρέχοντα πόλεμο με την Ουκρανία είναι να εδραιώσει περαιτέρω την κυριαρχία της στην Κριμαία. Εκτός από την κατάκτηση του Ντονμπάς, το Κρεμλίνο έχει ανακηρύξει τη δημιουργία ενός χερσαίου διαδρόμου που ελέγχεται από τη Ρωσία από εκεί προς την Κριμαία ως έναν από τους σημαντικότερους στόχους του.
Με περαιτέρω κατακτήσεις στη νότια Ουκρανία, ο Πούτιν θα δημιουργούσε νέα δεδομένα: Η επιστροφή στο καθεστώς πριν από την προσάρτηση θα ήταν σχεδόν αδύνατη.
Η Ουκρανία θα αποκοπεί τελείως από την πρόσβαση στην Αζοφική Θάλασσα και δεδομένου ότι η Κριμαία εκτείνεται στη Μαύρη Θάλασσα σαν μια γιγάντια σφήνα, η Ρωσία θα είναι επίσης σε θέση να ελέγχει και να εμποδίζει όλες τις θαλάσσιες μεταφορές με προορισμό το τελευταίο εναπομείναν ουκρανικό λιμάνι της Μαύρης Θάλασσας, την Οδησσός. Οι σκληρές μάχες για το περίφημο φιδονήσι υποδηλώνουν ότι αυτός είναι επίσης ένας από τους κύριους πολεμικούς στόχους της Ρωσίας.
Πόσο ρεαλιστική είναι μια επιστροφή της Κριμαίας στην Ουκρανία;
Ωστόσο, δεν είναι σαφές πόσο μακριά είναι διατεθειμένο να φτάσει το Κίεβο για να επαναφέρει την Κριμαία υπό τον έλεγχό του.
Η επιστροφή της χερσονήσου είναι «ένα θέμα που πρέπει τεθεί υπό διαπραγμάτευσει δια της διπλωματικής οδού», δήλωσε ο κυβερνητικός σύμβουλος Γιούρι Σακ. Ωστόσο, το πώς θα επιτευχθεί μια πιθανή επιστροφή μέσω διαπραγματεύσεων είναι πολύ ασαφές προς το παρόν.
Δεδομένης της τρέχουσας ισορροπίας δυνάμεων, της στρατηγικής σημασίας της Κριμαίας για τη Ρωσία, καθώς και της πίστης της συντριπτικής πλειοψηφίας των κατοίκων της στη Μόσχα, φαίνεται επί του παρόντος πολύ απίθανο η Κριμαία να γίνει ξανά ουκρανική σύντομα και μένει να δούμε κατά πόσο οι δηλώσεις Ζελένσκι ανταποκρίνονται στους άμεσους στρατιωτικούς στόχους της Ουκρανίας και αν η εκρήξεις στην Κριμαία ήταν πράγματι αποτέλεσμα ουκρανικής επίθεσης.