Οι Ουκρανοί προσέχουν το ντύσιμό τους. Αυτό σε μεγάλο βαθμό έχει να κάνει με την ιστορική τους παράδοση, καθώς επί αιώνες σκλαβωμένοι σε μια αυτοκρατορία προσπαθούσαν να διατηρήσουν την εθνική τους ταυτότητα χωρίς να εξοντωθούν.
Οι εθνικές φορεσιές ήταν ένας από τους τρόπους -το είδος των ρούχων, τα χρώματα, τα μοτίβα, οι λεπτομέρειες- και διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή της Ουκρανίας.
Οι σοβιετικές αρχές είχαν προσπαθήσει να παρέμβουν, αφήνοντας στην επιφάνεια μόνο ορισμένα φολκλόρ στοιχεία, γκροτέσκα κακέκτυπα, επιχειρώντας να τα συνδέσουν στη δημόσια εικόνα και μαζική συνείδηση με τον επαρχιωτισμό.
Για αυτό δεν προκαλεί εντύπωση ότι αμέσως μετά τη δημιουργία του ανεξάρτητου ουκρανικού κράτους μια από τις «βιομηχανίες» που άρχισαν να αναπτύσσονται γοργά ήταν αυτή της μόδας.
Η πρώτη Εβδομάδα Μόδας πραγματοποιήθηκε στο Κίεβο το 1997 και ήταν η πρώτη στην Ανατολική Ευρώπη. Από τότε, η Ukrainian Fashion Week πραγματοποιείται δύο φορές το χρόνο, συγκεντρώνοντας σχεδιαστές, μόδιστρους, αγοραστές, δημοσιογράφους και λάτρεις της μόδας από όλο τον κόσμο, για να παρουσιάσει τις νέες συλλογές των ουκρανικών οίκων στο ευρύ κοινό.
Αυτή η διαδικασία διεκόπη βίαια με τη ρωσική εισβολή τον Φεβρουάριο του 2022. Η Εβδομάδα Μόδας έφυγε από το Κίεβο για να περιπλανηθεί σε όλο τον κόσμο και επέστρεψε μόλις τώρα, πριν από λίγες εβδομάδες.
Το iefimerida.gr συναντήθηκε στο Κίεβο με τη διευθύνουσα σύμβουλο και μια εκ των ιδρυτών του Ukrainian Fashion Week, Ιρίνα Ντανιλέβσκα, για να τη ρωτήσει σχετικά με την 55η Εβδομάδα Μόδας, για το παρελθόν και το μέλλον της μόδας στην Ουκρανία και για τον τρόπο που μπορεί η υψηλή ραπτική να συμβάλει στον εθνικό αγώνα των Ουκρανών.
Δύο χρόνια σε ξένες πασαρέλες
Πριν από τη συνάντησή μου με την Ιρίνα Ντανιλέβσκα οι κυριότερες γνώσεις που είχα για την υψηλή μόδα προέρχονταν από την ταινία «Ο Διάβολος φοράει Prada», όπου εμφανίζεται ένας κόσμος με όμορφα ρούχα και σκληρό ανταγωνισμό. Αυτός ο ανταγωνισμός όντως υπάρχει στον κόσμο της μόδας αλλά, όπως λέει στο iefimerida.gr η κυρία Ντανιλέβσκα, στην περίπτωση της Ουκρανικής Εβδομάδας Μόδας μετατράπηκε σε αλληλεγγύη.
Λίγες εβδομάδες αφότου ξεκίνησε η ρωσική εισβολή, η ίδια έστειλε επιστολές σε συναδέλφους ανά τον κόσμο, ζητώντας να φιλοξενήσουν την ουκρανική Εβδομάδα Μόδας, επειδή δεν μπορούσε να πραγματοποιηθεί στο Κίεβο, καθώς ρωσικοί πύραυλοι έπεφταν στην πόλη και οι Ρώσοι επιχειρούσαν να την καταλάβουν.
«Γράψαμε επιστολές στους συναδέλφους μας σε όλο τον κόσμο, τους εξηγήσαμε ότι βρισκόμαστε σε πόλεμο και πως χρειαζόμαστε τη βοήθειά τους για να στηρίξουμε τις επιχειρήσεις μόδας. Τους ζητήσαμε να μας δώσουν την ευκαιρία να παρουσιάσουμε τους σχεδιαστές μας στις πασαρέλες τους, στις δικές τους Εβδομάδες Μόδας. Συνολικά 12 Εβδομάδες Μόδας μας απάντησαν θετικά και δημιούργησαν για μας ειδικές συνθήκες. Έτσι έγιναν 30 εκδηλώσεις σε τέσσερις σεζόν, κατά τη διάρκεια των οποίων παρουσιάσαμε περίπου 70 ουκρανικές μάρκες (μόδας). Αυτό ονομάστηκε “Support Ukrainian Fashion initiative” (Πρωτοβουλία για την υποστήριξη της ουκρανικής μόδας), απλό και κατανοητό» εξηγεί η επικεφαλής της Ουκρανικής Εβδομάδας Μόδας.
Όχι μόνο να επιβιώνεις, αλλά και να είσαι αποτελεσματικός
Ωστόσο, μετά από δύο και πλέον χρόνια η Ντανιλέβσκα με την ομάδα της αποφάσισαν ότι ήρθε η ώρα να ξαναστήσουν την πασαρέλα στο Κίεβο, στον επιβλητικό χώρο του Μιστέτσκι Αρσενάλ, ξεπερνώντας τον φόβο για τους κινδύνους που θα είχε μια τέτοια διοργάνωση εν μέσω πολέμου.
«Δεν ήμουν σίγουρη ότι θα μπορούσαμε να το κάνουμε. Ότι θα ήταν σκόπιμο, ότι θα γινόμασταν σωστά κατανοητοί. Γιατί να το κάνουμε; Διατυπώσαμε για τον εαυτό μας τρεις στόχους:
Να υποστηρίξουμε τις μάρκες αλλά και τη βιομηχανία της μόδας στο σύνολο. Στιλίστες, μοντέλα, μακιγιέρ, φωτογράφους, δημοσιογράφους μόδας κ.ά. Όταν γίνεται μια τέτοια διοργάνωση υπάρχει και η αίσθηση στον αέρα, ακόμη και όσοι δεν συμμετέχουν άμεσα στην Εβδομάδα Μόδας αποκτούν κάποιο ενδιαφέρον για το θέμα. Περισσότεροι άνθρωποι παρακολουθούν, μαθαίνουν, αγοράζουν και ούτω καθεξής.
Ο δεύτερος στόχος ήταν να στηρίξουμε τους Ουκρανούς και την Ουκρανία συνολικά. Να τους στηρίξουμε όχι μόνο συναισθηματικά, αλλά δείχνοντας ότι δεν αρκεί μόνο να μάθεις να ζεις μέσα στον πόλεμο, αλλά πρέπει και μάθεις να είσαι αποτελεσματικός. Δηλαδή, μπορείς να ξαπλώνεις στο σπίτι και να κλαις ασταμάτητα ή μπορείς και πρέπει να κάνεις κάτι για τη χώρα, για τον εαυτό σου, για τους στρατιώτες, για τη νίκη, για την ανάπτυξη της χώρας.
Και ο τρίτος αλλά όχι λιγότερο σημαντικός λόγος, είναι πως η Ουκρανία πρέπει να ακούγεται στο εξωτερικό με έναν διαφορετικό τρόπο. Πολλοί έχουν κουραστεί από το να ακούγεται η Ουκρανία από τα στόματα των πολιτικών ή των δημοσιογράφων που μιλούν για τον πόλεμο. Ίσως να έχει νόημα να μιλήσουμε με μια διαφορετική φωνή, να μιλήσουμε για τους ταλαντούχους ανθρώπους που ζουν στη χώρα και σκοτώνονται επειδή θέλουν να είναι Ουκρανοί, ενώ η Ρωσία θέλει να τους αφαιρέσει αυτή τη δυνατότητα.
Και με αυτόν τον τρόπο να πούμε στον υπόλοιπο κόσμο ότι “κοιτάξτε αυτούς τους ταλαντούχους ανθρώπους, αν δεν σταθείτε δίπλα μας, αν δεν μας βοηθήσετε, αυτοί οι άνθρωποι θα χαθούν και ο κόσμος θα γίνει μικρότερος, θα γίνει λιγότερο φωτεινός χωρίς αυτούς”. Και με αυτές τις ιδέες ξεκινήσαμε τις προετοιμασίες.»
Πασαρέλα στη σκιά βομβαρδισμών και θανάτου
Η 55η Εβδομάδα Μόδας Ukrainian Fashion Week διεξήχθη στο Κίεβο από 1 έως 4 Σεπτεμβρίου. Κατά τη διάρκειά της παρουσιάστηκαν περισσότερες από 60 μάρκες ρούχων, έγιναν 42 εκδηλώσεις.
Παρά το γεγονός ότι η εκδήλωση δεν διεκόπη από αντιαεροπορικές σειρήνες, ο πόλεμος ήταν παρών.
Στον χώρο της Εβδομάδας Μόδας υπήρχε γκαλερί με πορτρέτα εργαζομένων από τον χώρο της μόδας, οι οποίοι άφησαν τις δουλειές τους και πήγαν να πολεμήσουν. Υπήρχε εγκατάσταση με έργα υψηλής ραπτικής με αναφορές στον πόλεμο, όπως ένα σακάκι με κεντημένο το Θέατρο Δράματος της Μαριούπολης που κατέστρεψαν οι Ρώσοι, έργα με μαύρα στάχυα κεντημένα κ.ά. Κάθε εκδήλωση ξεκινούσε με ενός λεπτού σιγή για τους πεσόντες του πολέμου, ενώ ιδιαίτερη ήταν η παρουσίαση που έγινε από μοντέλα που έχουν χάσει μέλη του σώματός τους κατά τη διάρκεια του πολέμου.
«Αυτή είναι η πραγματικότητα στην οποία ζούμε. Και η μόδα, όπως πάντα, είναι πολύ ικανή στο να τοποθετεί τους ανθρώπους σε μια νέα πραγματικότητα. Για να δείξουμε ότι αυτοί είναι οι δικοί μας άνθρωποι και θα βρίσκονται εκεί που θέλουν, και εκεί που θα βρίσκονται θα αισθάνονται άνετα, συμπεριλαμβανομένης και της πασαρέλας» εξηγεί η Ντανιλέβσκα.
Κατά τη διάρκεια της Εβδομάδας Μόδας έγινε μόλις μία επίδειξη ρούχων με μιλιτέρ στοιχεία. Ο δημιουργός της συγκεκριμένης συλλογής, λέει η Ντανιλέβσκα, είναι και ο ίδιος πρώην στρατιωτικός.
«Οι Ουκρανοί έχουν μάθει να τιμούν τη στρατιωτική στολή, όταν τη φορούν στρατιωτικοί. Και οι σχεδιαστές μας δεν κερδοσκοπούν πάνω σε αυτό» τονίζει η επικεφαλής της Εβδομάδας Μόδας. Και η αλήθεια είναι ότι πλέον δεν συναντάς ανθρώπους στους δρόμους του Κιέβου που να φορούν μιλιτέρ ρούχα αν δεν είναι στρατιωτικοί.
Η μόδα ως εργαλείο εθνικής αντίστασης
Το προηγούμενο διάστημα, κυρίως τον πρώτο χρόνο της ρωσικής εισβολής, η κατάσταση την οποία ζούσαν οι Ουκρανοί περνούσε στο ντύσιμό τους. Σχεδόν ο καθένας είχε πάνω στα ρούχα του κάποιο στοιχείο εθνικής ταυτότητας -όπως τα χρώματα της σημαίας ή κάποιο εθνικό μοτίβο- ή κάποια από τα καινούρια σύμβολα της ουκρανικής αντίστασης, όπως η βυθιζόμενη ρωσική ναυαρχίδα.
«Ο κάθε Ουκρανός έγινε ένα πολιτικό πλακάτ» συμπληρώνει η Ντανιλέβσκα.
Αυτή η τάση έχει υποχωρήσει, ωστόσο εκείνο που έμεινε και είναι πλέον τμήμα και του καθημερινού ντυσίματος των Ουκρανών αλλά και των έργων της υψηλής ραπτικής είναι η αναφορά στην ουκρανική παράδοση.
Στην Ουκρανία η μόδα είναι στενά συνδεδεμένη με την παράδοση. Τα μοτίβα, η διακόσμηση ακόμα και τα υλικά που χρησιμοποιούνται πολλές φορές έχουν τις ρίζες τους στο παρελθόν και μεταφέρονται από γενιά σε γενιά.
Στα χωριά μέχρι πριν από λίγα χρόνια οι κοπέλες, μαζί με τις άλλες δουλειές, μάθαιναν να κεντάνε και να ράβουν. Το πιο γνωστό δείγμα αυτής της παράδοσης είναι το κέντημα βισιβάνκα που χρησιμοποιείται σε πολλά ρούχα, όπως πουκάμισα και φορέματα και διαφέρει από περιοχή σε περιοχή.
«Είναι πολύ βαθιά στις ρίζες τους, στην κουλτούρα τους, στις παραδόσεις τους. Γι' αυτό και όλοι οι σχεδιαστές μας (…) εντάσσουν παραδοσιακά στοιχεία ή τεχνικές. Η μόδα μας έχει να κάνει πολύ με τις ρίζες της. Ανεξάρτητα από το πόσο μοντέρνο μπορεί να φαίνεται ένα αντικείμενο, αν σκάψεις βαθύτερα, θα βρεις κάτι. Είτε θα είναι κέντημα, είτε θα είναι vytynanka, είτε μια τυλιγμένη plakhta ή κάτι άλλο που παραπέμπει σε παραδοσιακή ενδυμασία» σχολιάζει η Ντανιλέβσκα.
Επιστροφή στο σπίτι και γούνα από κάνναβη
Όπως λέει, οι περισσότερες ουκρανικές φίρμες ρούχων προσπαθούν να μείνουν και να παράγουν μέσα στην Ουκρανία, ενώ στον πόλεμο ορισμένοι κατάφεραν όχι μόνο να ανοίξουν νέα καταστήματα αλλά και να φτιάξουν νέες μονάδες παραγωγής. Βεβαίως, αυτό έγινε μετά την τεράστια καταστροφή και το κλείσιμο εργοστασίων και καταστημάτων στις περιοχές που βρίσκονται κοντά στη ζώνη εχθροπραξιών. Παράλληλα, ορισμένοι από εκείνους που είχαν φύγει στο εξωτερικό ψάχνουν τρόπο να επιστρέψουν στην Ουκρανία για να συνεχίσουν τη δουλειά τους.
Κατά τη διάρκεια της συζήτησής μας με την επικεφαλής της Εβδομάδας Μόδας, η κουβέντα φτάνει στα θέματα διανομής, υλικών κ.λπ. Μου λέει ότι, όπως και στις περισσότερες επιχειρήσεις, έτσι και στη μόδα μεγάλο μέρος του εμπορίου έχει μεταφερθεί στο διαδίκτυο. Οι επιχειρήσεις απέκτησαν τη σχετική τεχνογνωσία κατά τη διάρκεια της καραντίνας τα προηγούμενα χρόνια. Τα υφάσματα, όπως και στο μεγαλύτερο κομμάτι του κόσμου, προέρχονται κυρίως από Ιταλία, Τουρκία και (πλέον) Κίνα. Ωστόσο, υπάρχει ενδιαφέρον για νέες καινοτομίες σε αυτόν τον τομέα ή -μάλλον- για αναβίωση παλαιών τεχνολογιών που είχαν εγκαταλειφθεί και ξανα-ανακαλύπτονται.
«Όσον αφορά τα υφάσματα, υπάρχει μια βιομηχανία που είναι πολύ ενδιαφέρουσα και η οποία έχει αρχίσει να αναπτύσσεται και θα αναπτυχθεί πολύ περισσότερο μετά τη νίκη μας. Είναι τα υφάσματα κάνναβης. Πρόκειται για μια πολύ… ουκρανική ιστορία. Οι πρόγονοί μας χρησιμοποιούσαν την κάνναβη για να φτιάχνουν ρούχα, παπούτσια, υφάσματα. Το ίδιο έχουν αρχίσει να κάνουν και οι σχεδιαστές μας. Φτιάχνονται υφαντά κάνναβης, παλτό από κάνναβη, γούνα από κάνναβη κ.ο.κ. Νομίζω ότι αυτό θα συνεχίσει να αναπτύσσεται» μάς λέει η Ιρίνα Ντανιλέβσκα, αναφερόμενη στις προοπτικές της ουκρανικής βιομηχανίας μόδας.
Απαντώνας σε ερώτημά μου για το τι της έκανε εντύπωση από την εμπειρία των τελευταίων ετών, η Ντανιλέβσκα αναφέρεται στην απορία που εκφράζουν ορισμένοι ξένοι: «Γιατί δεν εγκαταλείπετε;»
Γιατί, δηλαδή, οι Ουκρανοί συνεχίζουν να πολεμούν παρά τις απώλειες και τις αντιξοότητες.
Η ίδια απαντά σε αυτό λέγοντας ότι η ελευθερία είναι κάτι το φυσιολογικό, σαν το νερό ή το ψωμί, και δεν βλέπει τον τρόπο να είναι διαφορετικά, ενώ θεωρεί ότι για να γίνονται τέτοια ερωτήματα σημαίνει ότι οι ξένοι δεν έχουν καταλάβει περί τίνος πρόκειται, ότι δηλαδή δεν πρόκειται για κάποια πολιτική αντιμαχία, αλλά πως η Ρωσία έχει βάλει ως στόχο να καταστρέψει την Ουκρανία και τους Ουκρανούς
Κλείνοντας τη συνέντευξη, η ίδια αποφασίζει να αναφερθεί στους Ούγγρους. Όπως λέει, η συμπαράσταση από την Εβδομάδα Μόδας στη Βουδαπέστη ήταν από τις καλύτερες που είχε, παρά το γεγονός ότι η πολιτική αυτής της χώρας είναι πολύ διαφορετική.
Στον σκληρό και ανταγωνιστικό χώρο της μόδας, όπως εκείνον που περιγράφεται στη γνωστή ταινία «Ο Διάβολος φοράει Πράντα», οι άνθρωποι συμβαίνει να συμπεριφέρονται πιο ανθρώπινα και πιο λογικά από άλλους ανθρώπους και -ορισμένες φορές- από τις πολιτικές ηγεσίες των χωρών τους.