Η ΕΕ θα πρέπει να επιβάλει κυρώσεις στη Sberbank και σε άλλες μεγάλες ρωσικές τράπεζες, όσο συνεχίζεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, αναφέρει σε ανάλυσή του το ινστιτούτο Bruegel και εξηγεί γιατί πρέπει να γίνει άμεσα.
Σύμφωνα με το έγκριτο ινστιτούτο, που εδρεύει στις Βρυξέλλες και αποτελεί και μια βασική δεξαμενή σκέψης για την Ευρωπαϊκή πολιτική, οι κυρώσεις στη Sberbank και στις περισσότερες άλλες ρωσικές τράπεζες θα πρέπει να επιβληθούν από την ΕΕ, χωρίς καθυστέρηση και χωρίς φόβο για σημαντικό κόστος για την ίδια την Ένωση και τις όμορες χώρες.
Τι προτείνει το Bruegel;
Ο τερματισμός των εισαγωγών ρωσικών υδρογονανθράκων από την ΕΕ θα ήταν το πιο ισχυρό επόμενο βήμα και αποτελεί απόλυτη προτεραιότητα. Ωστόσο, το Bruegel επισημαίνει ότι μπορούν και πρέπει να ληφθούν και άλλες ενέργειες όσο συζητείται η απαγόρευση του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Συγκεκριμένα, η ΕΕ θα πρέπει να επεκτείνει τις σκληρές κυρώσεις στις περισσότερες ή όλες τις μεγαλύτερες ρωσικές τράπεζες, συμπεριλαμβανομένης της μεγαλύτερης που παίζει κεντρικό ρόλο στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της Ρωσίας, της Sberbank.
Οι ΗΠΑ δείχνουν το δρόμο
Στις 6 Απριλίου 2022, το Υπουργείο Οικονομικών των Ηνωμένων Πολιτειών ανακοίνωσε πλήρεις κυρώσεις «μπλοκαρίσματος» στη Sberbank και στην Alfa-Bank, την τέταρτη μεγαλύτερη τράπεζα της Ρωσίας, πράγμα που σημαίνει ότι οι αμερικανικές οντότητες δεν μπορούν να πραγματοποιούν συναλλαγές μαζί τους και τα περιουσιακά τους στοιχεία στις ΗΠΑ δεσμεύονται.
Μαζί με προηγούμενες ενέργειες που ανακοινώθηκαν στις 22 Φεβρουαρίου και στις 24 Φεβρουαρίου, αυτό αφήνει έξι από τις 10 κορυφαίες τράπεζες της Ρωσίας, που αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 60 τοις εκατό του συνόλου των ρωσικών τραπεζικών περιουσιακών στοιχείων, σε μεγάλο βαθμό ή πλήρως αποτρέπονται από οποιεσδήποτε συναλλαγές που υπόκεινται στη δικαιοδοσία των ΗΠΑ.
Η ΕΕ έχει χτυπήσει μόνο τις 4 από τις 10 κορυφαίες ρωσικές τράπεζες
Από αυτές τις ίδιες 10 κορυφαίες τράπεζες (αν αφήσουμε κατά μέρος την κεντρική τράπεζα), η ΕΕ έχει μπλοκάρει μόνο τέσσερις που δεν περιλαμβάνουν τη Sberbank, αθροίζοντας μόνο το ένα τέταρτο του συνόλου των ρωσικών τραπεζικών περιουσιακών στοιχείων.
Ο ισχυρισμός πέρι ευρωπαϊκής δειλίας σχετικά με τις τραπεζικές κυρώσεις μπορεί να ακούγεται άβολος, δεδομένου του τρόπου με τον οποίο η ΕΕ έχει επαινεθεί δικαίως για τις τολμηρές ενέργειές της στο οικονομικό μέτωπο, μόλις δύο ημέρες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου.
Οι κυρώσεις έχουν αποτέλεσμα
Οι κυρώσεις στην Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας (CBR), που επιβλήθηκαν από την ΕΕ μαζί με τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο, τον Καναδά, την Ιαπωνία και άλλες, κατέρριψαν τον μύθο του χρηματοπιστωτικού «φρουρίου της Ρωσίας» και ανάγκασαν το CBR να αυξήσει τα επιτόκια και να εισάγει κεφαλαιακούς ελέγχους (capital controls), με σοβαρό αρνητικό αντίκτυπο για στην πιστοληπτική ικανότητα και τις προοπτικές ανάπτυξης, παρά την ενιαία προσπάθεια της Ρωσίας να στηρίξει το ρούβλι.
Ωστόσο, όσον αφορά τις μεμονωμένες τράπεζες, η ΕΕ έχει επικεντρώσει μέχρι στιγμής τα οικονομικά της πυρά μόνο σε επτά ρωσικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Οι κυρώσεις καλύπτουν ολόκληρο τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο, όχι μόνο τη ζώνη του ευρώ. Αλλά αφήνουν ακόμα ανέγγιχτη τη συντριπτική πλειοψηφία του τραπεζικού συστήματος της Ρωσίας, υπογραμμίζει το Bruegel.
Γιατί η ΕΕ ήταν τόσο προσεκτική;
Ο αρχικός γύρος κυρώσεων στο CBR δεν είχε προηγούμενο για μια χώρα τέτοιου μεγέθους και συστημικής σημασίας. Ίσως ήταν σκόπιμο για την ΕΕ να μην προσθέσει περαιτέρω οικονομική πίεση ταυτόχρονα λόγω ανησυχιών για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Αυτό το κίνητρο για σύνεση, ωστόσο, δεν ισχύει πλέον.
H χρηματοπιστωτική σταθερότητα στην ΕΕ δεν απειλείται από τις κυρώσεις
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, στο ρόλο της τραπεζικής εποπτείας της ζώνης του ευρώ, παρακολούθησε προσεκτικά πιθανά κανάλια μετάδοσης και πρότεινε, σε επιστολή προς τους Ευρωβουλευτές στις 6 Απριλίου, ότι δεν υπάρχει επί του παρόντος κανένας λόγος ανησυχίας από τα ανοίγματα των τραπεζών της ζώνης του ευρώ στη Ρωσία.
Οι τράπεζες της ΕΕ με μεγάλες δραστηριότητες στη Ρωσία είτε έχουν σηματοδοτήσει την επικείμενη έξοδο τους από τη χώρα είτε στην περίπτωση της γαλλικής Société Générale το έχουν ήδη ανακοινώσει.
Λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά, δεν φαίνεται ότι η εντατικοποίηση των κυρώσεων της ΕΕ σε μεμονωμένες ρωσικές τράπεζες θα απειλούσε ουσιαστικά την ευρωπαϊκή χρηματοπιστωτική σταθερότητα, που ήταν και βασικός ανασταλτικός παράγοντας για ακόμη αυστηρότερες κυρώσεις.
Οι συναλλαγές για το ρωσικό φυσικό αέριο και το πετρέλαιο δεν θα τεθούν σε παραπάνω κίνδυνο
Η τρέχουσα στάση της ΕΕ για διατήρηση σημαντικών αγορών ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου δεν αποτελεί ούτε λόγο καθυστέρησης της έντασης των κυρώσεων.
Συνοπτικά, οι αγοραστές ρωσικών υδρογονανθράκων από την ΕΕ δεν χρειάζονται τη Sberbank για να αγοράσουν το υλικό.
Μπορούν να λειτουργήσουν μέσω ενός πολύ στενότερου τραπεζικού καναλιού, είτε μιας ρωσικής τράπεζας (μεγάλης ή μικρής) που δεν έχει κυρωθεί για αυτόν τον σκοπό, είτε ακόμη και μέσω μιας τράπεζας που υπόκειται σε κυρώσεις, χρησιμοποιώντας μια εξουσιοδοτημένη διευκόλυνση που έχει δημιουργηθεί για εξαίρεση από τις κυρώσεις για να επιτρέπει τις συναλλαγές πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Αυτή η τράπεζα μπορεί να είναι η Gazprombank (και/ή η Ρωσική Τράπεζα Περιφερειακής Ανάπτυξης, θυγατρική της Rosneft) ή άλλο ίδρυμα που μπορεί να κριθεί κατάλληλο.
Θα βοηθηθεί και η ενεργειακή απεξάρτηση
Η διοχέτευση όλων των πωλήσεων ενέργειας μέσω ενός εγκεκριμένου διατραπεζικού μηχανισμού διευκόλυνσης (θα έχει το πρόσθετο πλεονέκτημα να διευκολύνει την παρακολούθηση των όγκων σε ολόκληρη την ΕΕ, αυξάνοντας την πιθανότητα οι χώρες της ΕΕ να συμφωνήσουν και να τηρήσουν μειώσεις, αν όχι την εξάλειψη των εισαγωγών στο εγγύς μέλλον.
Εάν οι ρωσικές αρχές το πάρουν ως πρόσχημα για να σταματήσουν τις παραδόσεις, ας είναι - αλλά αυτός ο κίνδυνος υπάρχει ό,τι κι αν γίνει, παρόλο που το τεστ στα τέλη Μαρτίου σχετικά με το ξεχωριστό ζήτημα της πληρωμής σε ρούβλια υποδηλώνει ότι είναι μάλλον χαμηλός.
Και οι ανθρωπιστικές ανάγκες μπορούν να προστατευτούν
Προκειμένου να αποτραπεί η ανθρωπιστική ζημιά από τις κυρώσεις στις τράπεζες και να προληφθεί η ρωσική προπαγάνδα που κατηγορεί την ΕΕ για δήθεν τέτοιες επιπτώσεις, το καθεστώς κυρώσεων θα πρέπει να περιλαμβάνει «ανθρωπιστικά κανάλια» - εγκεκριμένες δομές που έχουν δημιουργηθεί για να διευκολύνουν την πώληση φαρμάκων, ιατροτεχνολογικών προϊόντων, τρόφιμα και γεωργικά προϊόντα από την ΕΕ στη Ρωσία.
Πόσο θα πονέσει τη Ρωσία;
Η επιβολή κυρώσεων αποκλεισμού στη Sberbank και στις άλλες μεγάλες ρωσικές τράπεζες που επί του παρόντος παραμένουν ανέγγιχτες από τις κυρώσεις της ΕΕ - συγκεκριμένα η Alfa-Bank, η Russian Agricultural Bank, η Credit Bank of Moscow, η Bank Saint Petersburg, η Tinkoff Bank και άλλες - ενδέχεται να μην αλλάξει δραματικά το περιβάλλον της ρωσικής οικονομίας και σίγουρα θα ήταν μια λιγότερο σημαντική απόφαση από τη διακοπή των αγορών πετρελαίου και φυσικού αερίου από την ΕΕ.
Ακόμα κι έτσι, θα δημιουργούσε διάχυτα εμπόδια στις μέχρι τώρα μη εγκεκριμένες διεθνείς επιχειρηματικές δραστηριότητες για ένα ευρύ φάσμα οικονομικών παραγόντων στη Ρωσία και θα καθιστούσε επίσης σταδιακά δυσκολότερο για τις ρωσικές οντότητες να παρακάμψουν ορισμένες από τις άλλες κυρώσεις που ήδη ισχύουν.
Ο κίνδυνος είναι να κάνουμε πολύ λίγα και όχι πολλά
Είναι σημαντικό ότι μπορεί να γίνει χωρίς καθυστέρηση και χωρίς σημαντικό κόστος για την ΕΕ ή τις όμορες χώρες. Δεδομένων των φρικαλεοτήτων που διαπράττει η Ρωσία και της παραβίασης των θεμελιωδών κανόνων ασφάλειας της Ευρώπης, υπάρχει πολύ μεγαλύτερος κίνδυνος να κάνεις πολύ λίγα παρά να κάνεις πάρα πολλά, καταλήγει το Bruegel.