Η εισβολή στην Ουκρανία έχει οδηγήσει την ΕΕ σε έναν εμπορικό πόλεμο απέναντι στο Κρεμλίνο, τον οποίο η Υπηρεσία Έρευνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σκιαγραφεί σε μια λεπτομερή ανάλυση.
Η ΕΕ έχει ενωθεί με τους εταίρους του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου στην επιβολή απαγορεύσεων εισαγωγών και εξαγωγών και άλλων εμπορικών περιορισμών για να τιμωρήσει τις ελίτ της Ρωσίας και της Λευκορωσίας και να υποβαθμίσει τη στρατιωτική και βιομηχανική ικανότητα της Ρωσίας.
Από τις τρεις χώρες στα ανατολικά της ΕΕ (Λευκορωσία, Ρωσία, Ουκρανία), η Ρωσία ήταν μακράν ο σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της ΕΕ και ο πέμπτος μεγαλύτερος, όταν ξεκίνησε τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας. Ενώ αντιπροσώπευε μόνο το 5,9 % του εξωτερικού εμπορίου αγαθών της ΕΕ (εξαγωγές συν εισαγωγές) το 2021, η Ρωσία παρείχε σχεδόν το 45 % των εισαγωγών ορυκτών καυσίμων της ΕΕ σε όρους ευρώ, με τις εισαγωγές αργού πετρελαίου να αντιστοιχούν σε περισσότερα από τα τρία τέταρτα αυτών των εισαγωγών.
Ωστόσο, η ΕΕ εφαρμόζει σταδιακά μια απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικού άνθρακα και συζητά για τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου. Η Λευκορωσία και η Ουκρανία αποτελούσαν μόνο πολύ μικρά μερίδια του εξωτερικού εμπορίου αγαθών της ΕΕ το 2021 – 0,03 % και 1,2 % αντίστοιχα.
ΕΕ-Ρωσία
Η ΕΕ αντιπροσώπευε πολύ μεγαλύτερο μερίδιο του εξωτερικού εμπορίου αγαθών της Ρωσίας (35,9 %), της Λευκορωσίας (19,9 %) και της Ουκρανίας (39,5 %), καθιστώντας την ΕΕ τον σημαντικότερο εταίρο τόσο για τη Ρωσία όσο και για την Ουκρανία. Οι εξαγωγές της ΕΕ στη Ρωσία το 2021 αποτελούνταν κυρίως από μηχανήματα και εξοπλισμό, μηχανοκίνητα οχήματα, φαρμακευτικά προϊόντα, ηλεκτρικό εξοπλισμό και μηχανήματα και πλαστικά. Η ΕΕ ήταν επίσης μια κρίσιμη πηγή επενδύσεων στη Ρωσία, αντιπροσωπεύοντας το 48 % των άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ) στη Ρωσία το 2019. Το 2021, οι κύριες εξαγωγές της ΕΕ στη Λευκορωσία ήταν μηχανήματα, χημικά προϊόντα και εξοπλισμός μεταφορών.
ΕΕ- Ουκρανία
Οι εξαγωγές στην Ουκρανία αφορούσαν κυρίως μηχανήματα και εξοπλισμό μεταφοράς, χημικά και βιομηχανικά προϊόντα. Από το 1997, οι εμπορικές σχέσεις ΕΕ-Ρωσίας πλαισιώνονται από τις εμπορικές διατάξεις της διμερούς Συμφωνίας Συνεργασίας και Συνεργασίας (PCA) και, από το 2012, τη συμμετοχή της Ρωσίας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ). Η Λευκορωσία δεν είναι μέλος του ΠΟΕ. Η Ουκρανία προσχώρησε το 2008.
Μια συμφωνία σύνδεσης ΕΕ-Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένης μιας «βαθιάς και συνολικής ζώνης ελεύθερων συναλλαγών» (DCFTA), εφαρμόζεται προσωρινά από το 2016, περίοδο κατά την οποία η ΕΕ έχει γίνει ο σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της Ουκρανίας, μπροστά από τη Ρωσία και την Κίνα.
Δήλωση καταδίκης από μέλη του ΠΟΕ
Στις 14 Μαρτίου 2022, η ΕΕ, μαζί με τον Καναδά, την Ιαπωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο (ΗΒ), τις Ηνωμένες Πολιτείες (ΗΠΑ) και εννέα άλλα μέλη του ΠΟΕ εξέδωσαν μια πολυμερή κοινή δήλωση στον ΠΟΕ σχετικά με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η δήλωση εκφράζει την αλληλεγγύη στην Ουκρανία, καταδικάζει την εισβολή ως παραβίαση του διεθνούς δικαίου και του Χάρτη του ΟΗΕ και καλεί τη Ρωσία να σταματήσει αμέσως τη στρατιωτική της επίθεση και να αποσύρει τις δυνάμεις της.
Καθιστά επίσης σαφή την πρόθεση των υπογραφόντων να αγνοήσουν τα δικαιώματα και τα προνόμια της Ρωσίας ως συναδέλφου μέλους του ΠΟΕ για εμπορικούς σκοπούς, συμπεριλαμβανομένης – ενδεικτικά – της μεταχείρισης του «πιο ευνοημένου έθνους» (MFN) προϊόντων και υπηρεσιών που εξάγονται από τη Ρωσία . Επιπλέον, οι υπογράφοντες λένε ότι θεωρούν ότι η διαδικασία προσχώρησης της Λευκορωσίας στον ΠΟΕ έχει ανασταλεί υπό το φως της υλικής υποστήριξης του Λουκασένκο στην ρωσική εισβολή.
Η Κομισιόν σφυροκοπά τη ρωσική οικονομία
Αντί να προετοιμάσει νέους δασμολογικούς πίνακες για τη Ρωσία και τη Λευκορωσία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εφαρμόσει περιοριστικά εμπορικά μέτρα με τη μορφή απαγορεύσεων εισαγωγών και εξαγωγών στις δύο χώρες στο πλαίσιο της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας. Αυτές περιλαμβάνουν απαγορεύσεις εισαγωγής ορισμένων προϊόντων χάλυβα από τη Ρωσία και τη Λευκορωσία, άνθρακα, τσιμέντα, προϊόντα καουτσούκ και ξύλο, ρωσικά οινοπνευματώδη ποτά, το αλκοόλ και τα θαλασσινά και τα προϊόντα ποτάσας της Λευκορωσίας.
Περιλαμβάνουν επίσης απαγορεύσεις εξαγωγών σε είδη πολυτελείας που ευνοούνται από τη ρωσική ελίτ καθώς και σε προϊόντα αξίας 10 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως για τα οποία η Ρωσία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές της ΕΕ, όπως για παράδειγμα τα προϊόντα νέας τεχνολογίας. Η συνολική αξία όλων των εξαγωγικών κυρώσεων που έχουν επιβληθεί στη Ρωσία μέχρι στιγμής είναι 22,8 δισεκατομμύρια ευρώ, το 25 % των προπολεμικών εξαγωγών της ΕΕ.
Ορισμένοι εταίροι της ΕΕ και συνυπογράφοντες την πολυμερή κοινή δήλωση του ΠΟΕ έχουν επιβάλει εμπορικούς περιορισμούς στη Ρωσία με τη μορφή απαγορεύσεων τόσο των εισαγωγών όσο και των εξαγωγών και των αυξήσεων των δασμών.
Εμπορικά μέτρα της ΕΕ για τη στήριξη της Ουκρανίας
Στις 27 Απριλίου 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε πρόταση κανονισμού για την προσωρινή κατάργηση όλων των δασμών και ποσοστώσεων στις ουκρανικές εισαγωγές, για να δοθεί επιπλέον οικονομική ανάσα στην εμπόλεμη χώρα.
Ο κανονισμός θα συμπληρώσει τις εμπορικές παραχωρήσεις που χορηγήθηκαν στο πλαίσιο της DCFTA ΕΕ-Ουκρανίας, καταργώντας αμέσως τους δασμούς, για παράδειγμα, σε γεωργικά προϊόντα, λιπάσματα, είδη αλουμινίου και αυτοκίνητα, και στοχεύει στην ενίσχυση του εξωτερικού εμπορίου της Ουκρανίας εν καιρώ πολέμου.
Η ΕΕ συνεργάζεται με τα κράτη μέλη για να ανακατευθύνει τις εξαγωγές της Ουκρανίας μέσω χερσαίων «λωρίδων αλληλεγγύης», άρωντας περιορισμούς για τους οδηγούς φορτηγών και καθιστώντας διαθέσιμες τις υποδομές μεταφορών της Ένωσης.
Την ημέρα της δημοσίευσης της πρότασης, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ), στην οποία η ΕΕ είναι μέτοχος, ανακοίνωσε αύξηση 100 εκατομμυρίων ευρώ στη χρηματοδότηση του εμπορίου προς την Ουκρανία. Καθώς η Ουκρανία είναι επίσης σημαντικός εξαγωγέας δημητριακών και μαγειρικών ελαίων, μέρος της πρόσθετης χρηματοδότησης της ΕΤΑΑ επικεντρώνεται στην επισιτιστική ασφάλεια.