Για άλλη μία φορά, ο κόσμος κρέμεται από τα χείλη του Βλαντίμιρ Πούτιν αναφορικά με τις επόμενες κινήσεις του.
Όμως, οι οιωνοί, μετά το τηλεοπτικό διάγγελμά του, όπου εξέφρασε τα παράπονά του για την Ουκρανία και τη Δύση χθες το βράδυ, είναι πολύ σκοτεινοί. Ο Ρώσος πρόεδρος κλιμάκωσε σημαντικά την αναμέτρησή του με τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους, υπογράφοντας διατάγματα για την αναγνώριση δύο περιοχών της ανατολικής Ουκρανίας που καταλήφθηκαν από αντάρτες που υποστηρίζονται από τη Ρωσία. Με ένα κλικ στο στυλό του, ο Πούτιν έκοψε δύο ακόμη κομμάτια ενός ανεξάρτητου, κυρίαρχου έθνους, για να τα προσθέσει στην κατάληψη της Κριμαίας το 2014. Κι ενώ η Μόσχα ισχυρίζεται πως θα στείλει αυτό που αποκάλεσε ως «ειρηνευτές» στις περιοχές, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι φοβούνται πως αυτό θα μπορούσε να είναι το έναυσμα για την πλήρη κινητοποίηση εισβολής που είχαν προβλέψει εδώ και μέρες.
Όσο κακός κι αν είναι αυτός ο τελευταίος γύρος γκανγκστερικής γεωπολιτικής, σημειώνει το CNN, αυτό που θα εκτυλιχτεί τις επόμενες ώρες και μέρες θα καθορίσει την πορεία του κόσμου για τα επόμενα χρόνια.
Θα σταματήσει εδώ ο Πούτιν;
Εάν ο Πούτιν σταματήσει εδώ, είναι πιθανό η κρίση της Ουκρανίας να περιοριστεί, να δοθεί στον Ρώσο πρόεδρο ένα άνοιγμα για την αποκλιμάκωση της κατάστασης, και να σταματήσει από μια πλήρη εισβολή σε ολόκληρη τη χώρα, έχοντας προσθέσει νέα εδάφη στην προσπάθειά του να εμποδίσει την Ουκρανία να κινηθεί προς τη Δύση. Ένα τέτοιο βήμα πίσω -ίσως σχεδιασμένο για να χωρίσει τις ΗΠΑ από τους λιγότερο επιθετικούς συμμάχους- θα μπορούσε να οδηγήσει στην αποφυγή μιας ευρύτερης παγκόσμιας κρίσης. Στις ΗΠΑ, αυτό το ενδιάμεσο σενάριο μπορεί επίσης να γλιτώσει τους Αμερικανούς από μια επιζήμια νέα άνοδο στις τιμές της βενζίνης και στον πληθωρισμό και να επιτρέψει στον Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν να αποφύγει ένα ακόμη πλήγμα στην αξιοπιστία του σε μια σκληρή ενδιάμεση εκλογική χρονιά.
Δυστυχώς, ωστόσο, τα στοιχεία της εξαγριωμένης ρητορικής του Πούτιν χθες, η παρουσία έως και 190.000 Ρώσων στρατιωτών στα σύνορα της Ουκρανίας και οι περισσότερες εκτιμήσεις ηγετών των ΗΠΑ και αξιωματούχων πληροφοριών υποδηλώνουν πως οι ελπίδες για περιορισμένη σύγκρουση είναι μόνο κάτι που θα ευχόταν κάποιος.
«Η Ουκρανία, το αναπόσπαστο μέρος της δικής μας Ιστορίας»
Στο διάγγελμά του από το Κρεμλίνο, ο Βλ. Πούτιν κατέστησε σαφές πως θεωρεί ότι η Ουκρανία είναι μέρος της Ρωσίας και όχι μια ανεξάρτητη οντότητα -σχεδόν ένα επιχείρημα που δηλώνει αυτοσυγκράτηση. Στην πραγματικότητα, επρόκειτο για μια δικαιολογία για ένα πολύ μεγαλύτερο εγχείρημα από μια περιορισμένη εισβολή στα ανατολικά της χώρας.
Αναφέρθηκε στην Ουκρανία ως «αναπόσπαστο μέρος της δικής μας ιστορίας, πολιτισμού, πνευματικού χώρου» και αναφέρθηκε σε συντρόφους, συγγενείς και ανθρώπους που «συνδέονται μαζί μας εξ αίματος». «Η σύγχρονη Ουκρανία δημιουργήθηκε εξ ολοκλήρου από τη Ρωσία», πρόσθεσε.
Σε έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών χθες το απόγευμα, η πρέσβειρα των ΗΠΑ στον ΟΗΕ Λίντα Τόμας-Γκρίνφιλντ υποστήριξε ότι ο χαρακτηρισμός από τη Ρωσία των στρατευμάτων που έστελνε στην ανατολική Ουκρανία ως «ειρηνευτές» ήταν «ανοησία». Είπε ότι η δύναμη ήταν μια «προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα πρόσχημα για μια περαιτέρω εισβολή στην Ουκρανία».
Η προπαγανδιστική άποψη του Βλ. Πούτιν για την Ιστορία δεν ισοδυναμούσε με κήρυξη εισβολής ή προσπάθεια επανένωσης της Ουκρανίας με τη Μητέρα-Πατρίδα. Αλλά θα ήταν εύκολο να το διαβάσει κανείς, σημειώνει το CNN, ως μια προσπάθεια προετοιμασίας του ρωσικού λαού για πόλεμο. Αναμφίβολα, προανήγγειλε επίσης μια μακροπρόθεσμη προσπάθεια κυριαρχίας και αποσταθεροποίησης μιας δημοκρατίας, που περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό πολιτών που λαχταρούν να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τα πιο ανατριχιαστικά λόγια του Πούτιν ήρθαν όταν φάνηκε να θέτει τις βάσεις για την αντιμετώπιση οποιασδήποτε επίθεσης στις ρωσικές δυνάμεις που επρόκειτο να εισέλθουν στην ανατολική Ουκρανία, ως πρόσχημα για μια ευρύτερη σύγκρουση, για την οποία οι ΗΠΑ τόνισαν ότι θα μπορούσε να σκοτώσει χιλιάδες πολίτες και να προκαλέσει ροές προσφύγων.
«Από αυτούς που κατέλαβαν και κατέχουν την εξουσία στο Κίεβο απαιτούμε την άμεση παύση των εχθροπραξιών» είπε ο Πούτιν για μια κυβέρνηση που, σε αντίθεση με αυτόν, επιλέχθηκε σε ελεύθερες και δίκαιες εκλογές. «Διαφορετικά, όλη η ευθύνη για την πιθανή συνέχιση της αιματοχυσίας θα βαρύνει αποκλειστικά τη συνείδηση του καθεστώτος που κυβερνά στο έδαφος της Ουκρανίας».
Εξίσου δυσοίωνο, πολλοί Αμερικανοί αξιωματούχοι είπαν στο CNN ότι ερμήνευσαν την κίνηση του Πούτιν στις δύο περιοχές της ανατολικής Ουκρανίας, που αυτοαποκαλούνται Λαϊκή Δημοκρατία του Ντονέτσκ και Λαϊκή Δημοκρατία του Λουγκάνσκ, ως μέρος μιας σταθερής πορείας προς μια ευρύτερη εισβολή στην Ουκρανία.
«Αυτή είναι η πολιτική του Ποτέμκιν», είπε σε δημοσιογράφους χθες ανώτερος αξιωματούχος της διοίκησης των ΗΠΑ. «Ο πρόεδρος Πούτιν επιταχύνει την ίδια τη σύγκρουση που δημιούργησε».
Μόλις ο Πούτιν έκανε την ανακοίνωσή του, ο Μπάιντεν συνομίλησε με τους ηγέτες της Γαλλίας και της Γερμανίας και ανακοίνωσε ένα πακέτο εμπορικών και χρηματοοικονομικών κυρώσεων κατά των δύο περιοχών που τάσσονται υπέρ της Μόσχας. Ωστόσο, δεν εξαπέλυσε το καταστροφικό κύμα μέτρων κατά της ρωσικής οικονομίας που υποσχέθηκε σε περίπτωση εισβολής στην Ουκρανία.
Την ίδια ώρα, Αμερικανοί αξιωματούχοι φάνηκαν χθες να κάνουν μια διάκριση μεταξύ της ανατολικής Ουκρανίας και της υπόλοιπης χώρας. «Υπάρχουν ρωσικές δυνάμεις παρούσες σε αυτές τις περιοχές από το 2014», δήλωσε στους δημοσιογράφους ανώτερος αξιωματούχος. «Έτσι, θα εξετάσουμε πολύ προσεκτικά τι θα κάνουν τις επόμενες ώρες και ημέρες και η απάντησή μας θα είναι ανάλογη των ενεργειών τους», είπε ο αξιωματούχος.
Οι ΗΠΑ είθισται να τιμωρούν τη Ρωσία για αυτά που κάνει και όχι γι’ αυτά που λέει ο Πούτιν. Αλλά η σημασιολογία σχετικά με το τι συνιστά εισβολή κινδυνεύει να μειώσει τη δράση που ανέλαβε ο Ρώσος πρόεδρος χθες.
Είναι γνωστό ότι αυτοί που η Ρωσία περιγράφει ως αντάρτες υπέρ της Μόσχας στην ανατολική Ουκρανία εκπαιδεύτηκαν από τη Ρωσία και λάμβαναν τις διαταγές της. Στην πραγματικότητα, ο Πούτιν πήρε ένα κομμάτι από μια άλλη χώρα, χωρίς να δώσει σε αυτό το κράτος λόγο για το πεπρωμένο του. Αυτή είναι η κλασική επεκτατική αυτοκρατορία, που χρησιμοποιεί εθνοτικές δικαιολογίες και ψευδείς ισχυρισμούς πως οι Ρώσοι διώκονταν και στοχοποιούνταν.
Το ερώτημα για το τι συνιστά εισβολή στην Ουκρανία μπορεί σύντομα να συζητηθεί ούτως ή άλλως. Οι ΗΠΑ έχουν προβλέψει με ακρίβεια τις κινήσεις του Πούτιν πριν από την εισβολή του στην ανατολική Ουκρανία. Και μπορεί να έχουν και δίκιο.
Πιέσεις και στο Καπιτώλιο
Η κυβέρνηση Μπάιντεν, η οποία πέτυχε να οικοδομήσει σε μεγάλο βαθμό ένα ενιαίο μέτωπο του ΝΑΤΟ ενάντια στον Πούτιν τις τελευταίες εβδομάδες, αντιμετωπίζει ήδη πιέσεις από το Καπιτώλιο για μια ταχύτερη, πιο σκληρή απάντηση στην αρπαγή της γης, ακόμη και από ορισμένους Δημοκρατικούς.
Ο δημοκρατικός βουλευτής Τζέρι Κόνολι από τη Βιρτζίνια δήλωσε στο CNN πως οι ΗΠΑ έπρεπε να καθορίσουν σωστά την αποστολή «ειρηνευτών» στην ανατολική Ουκρανία. «Πρόκειται για εισβολή από όποια πλευρά κι αν το κοιτάξεις» είπε, προσθέτοντας πως πρέπει αμέσως να ακολουθήσουν οι πιο σκληρές κυρώσεις που έγιναν ποτέ κατά της Μόσχας.
Δύο κορυφαίοι Ρεπουμπλικανοί γερουσιαστές αντιτάχθηκαν στην κυβέρνηση Μπάιντεν. «Όπως έχουμε πει εδώ και μήνες, το να θέσουμε το έναυσμα για ουσιαστικές κυρώσεις στα ρωσικά τανκ που περνούσαν τα σύνορα της Ουκρανίας ήταν ένα επικίνδυνο λάθος», δήλωσε ο βουλευτής Μάικλ Μακ Κολ από το Τέξας, επικεφαλής Ρεπουμπλικανός στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής. Ο γερουσιαστής Μάικ Ρότζερς, ο κορυφαίος Ρεπουμπλικανός στην Επιτροπή Ενόπλων Υπηρεσιών της Βουλής, πρόσθεσε: «Πρέπει να επιβάλουμε αμέσως πραγματικό κόστος για αυτήν την κραυγαλέα πράξη επιθετικότητας και την κατάφωρη παραβίαση της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας. Δυστυχώς, οι κυρώσεις που έχει προαναγγείλει ο Λευκός Οίκος μέχρι στιγμής είναι ο ορισμός της ανικανότητας».
Ο κόσμος σύντομα θα μάθει εάν η πικρή οργή του Πούτιν χθες αποτελεί προάγγελο μιας ευρύτερης πυρκαγιάς, που θα τερματίσει ουσιαστικά τη μεταψυχροπολεμική εποχή και θα εγκαινιάσει μια νέα εποχή έντασης στην Ευρώπη.
Αυτή η πραγματικότητα θα απαιτούσε μια τεράστια επανεξέταση της διατλαντικής ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένης της πιθανής αποστολής χιλιάδων αμερικανικών στρατευμάτων πίσω στις βάσεις που εγκατέλειψαν τη δεκαετία του 1990 και στις αρχές της δεκαετίας του 2000.
Τέτοιες αναπτύξεις θα περιέπλεκαν επίσης την επιθυμία της Ουάσιγκτον να στρέψει τη στρατιωτική της ισχύ στην Ασία για να διεξαγάγει μια αναδυόμενη νέα σύγκρουση τύπου Ψυχρού Πολέμου ενάντια σε μια ανερχόμενη υπερδύναμη, την Κίνα.
«Αυτό που με ανησυχεί είναι τι θα συμβεί μετά την Ουκρανία»
Μια παρατεταμένη γεωπολιτική διαμάχη με τη Ρωσία θα ανάγκαζε επίσης τους πολιτικούς των ΗΠΑ και της Ευρώπης να εξετάσουν πόσο μακριά θα μπορούσε να φτάσει ο Πούτιν την προσπάθειά του να χαράξει ξανά τα σύνορα της Ευρώπης.
«Αυτό που με ανησυχεί είναι τι θα συμβεί μετά την Ουκρανία», δήλωσε ο πρώην διευθυντής της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών Τζέιμς Κλάπερ στο CNN το βράδυ της Δευτέρας. «Έχουμε μια πραγματική κρίση εδώ».
Το επιχείρημα του Πούτιν, για παράδειγμα, ότι οι Ουκρανοί ήταν αδέρφια των Ρώσων ήταν ιδιαίτερα ανησυχητικό, καθώς θα μπορούσε να εφαρμοστεί και σε άλλες χώρες που περιλαμβάνουν μεγάλο αριθμό Ρώσων, συμπεριλαμβανομένων των κρατών της Βαλτικής, της Λετονίας, της Λιθουανίας και της Εσθονίας, που ήταν παλαιότερα υπό σοβιετική κυριαρχία. Οποιαδήποτε απόπειρα του Πούτιν να επεκτείνει την εξουσία του εκεί θα μπορούσε να είναι εξαιρετικά επικίνδυνη, καθώς όλοι βρίσκονται τώρα στο ΝΑΤΟ και επωφελούνται από την εγγύηση της συμμαχίας για αμοιβαία αυτοάμυνα.
Οι επόμενες μέρες θα δείξουν πόσο πρόθυμος είναι ο Πούτιν να ενεργήσει σύμφωνα με τα λόγια του και θα αρχίσει να απαντά στην ερώτηση του Κλάπερ. Τα μέχρι στιγμής στοιχεία φαίνονται δυσοίωνα.