Οι κοινωνικές πολιτικές είναι σημαντικές σε όλα τα στάδια της ζωής μας, από την παιδική ηλικία μέχρι και τη συνταξιοδότηση και το Ευρωκοινοβούλιο πιέζει τα τελευταία χρόνια για πιο συντονισμένη κοινωνική πολιτική της ΕΕ, μια διαδικασία που η πανδημία έφερε σε νέα επίπεδα.
Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης εξακολουθούν να είναι αισθητές σε κάποια κράτη μέλη και η ανεργία εξακολουθεί να βρίσκεται σε υψηλά ποσοστά σε ορισμένες περιοχές. Το Ευρωκοινοβούλιο έχει εκτιμήσει ότι η γήρανση του πληθυσμού της ΕΕ έχει ως συνέπεια να δημιουργούνται δυσκολίες σχετικά με τη βιωσιμότητα των συστημάτων ασφάλισης και προστασίας, ενώ ο τομέας της απασχόλησης υφίσταται βαθιές αλλαγές εξαιτίας της τεχνολογικής προόδου, της παγκοσμιοποίησης και της ανάπτυξης της λεγόμενης συνεργατικής οικονομίας. Με την πανδημία όλα τα παραπάνω αποτελούν ακόμη μεγαλύτερη πρόκληση πλέον.
Ήδη από το 2019, το ευρωκοινοβούλιο έχει επισημάνει ότι οι αρμοδιότητες της ΕΕ στα κοινωνικά ζητήματα είναι αρκετά περιορισμένες καθώς τη μεγαλύτερη ευθύνη την έχουν οι εθνικές κυβερνήσεις. Θέματα κατώτατου μισθού, συλλογικών διαπραγματεύσεων, συστήματα κοινωνικής ασφάλισης κ.ά., εμπίπτουν στις αρμοδιότητες των κυβερνήσεων.
Βέβαια, η ευρωπαϊκή νομοθεσία και πολιτική επηρεάζουν σημαντικά τις εθνικές πολιτικές των κρατών-μελών. Από τα εργαλεία και τους μηχανισμούς ελέγχου μέχρι και την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση και αξιολόγηση, η ΕΕ πιέζει σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις.
Ενιαία αγορά εργασίας
Αναφέρονται συγκεκριμένα, εκ μέρους του ευρωκοινοβουλίου, η αρχή της ισότητας της αμοιβής ανδρών και γυναικών καθώς και το δικαίωμα των εργαζομένων για ελεύθερη μετακίνηση μεταξύ των χωρών της ΕΕ, ως θεμελιώδεις αρχές της Ένωσης. Προκειμένου να γίνει εφικτή η μετακίνηση των εργαζομένων υιοθετήθηκαν περαιτέρω διατάξεις, όπως αυτές για την αμοιβαία αναγνώριση των διπλωμάτων, εγγυήσεις για ιατρική περίθαλψη όταν βρίσκεται κάποιος στο εξωτερικό και διασφαλίσεις σχετικά με τα ήδη αποκτημένα συνταξιοδοτικά δικαιώματα.
Το Νοέμβριο του 2017, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημιούργησαν τον Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων, που στοχεύει στην εξασφάλιση νέων και αποτελεσματικών δικαιωμάτων, στη στήριξη μιας δίκαιης και εύρυθμης αγορά εργασίας αλλά και στην ενίσχυση της κοινωνικής πρόνοιας, όπως αναφέρουν.
Επίσης, υπάρχουν κανόνες για τις συνθήκες εργασίας και νομοθεσία για την καταπολέμηση των διακρίσεων στο εργασιακό χώρο αλλά και διασφαλίσεις για την υγεία και την ασφάλεια των εργατών. Και αυτά εξυπηρετούν με ένα τρόπο τον ενιαίο ευρωπαϊκό εργασιακό χώρο, σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές κατευθύνσεις.
Η τόνωση της απασχόλησης και η καταπολέμηση της ανεργίας απασχολούν την ΕΕ. Για αυτό η Ένωση λαμβάνει μέτρα, όπως η στρατηγική «Ευρώπη 2020», μια μακροπρόθεσμη πρωτοβουλία για την ανάπτυξη και την απασχόληση με στόχο την αύξηση του ποσοστού απασχόλησης των ατόμων ηλικίας 20-64 ετών στο 75%.
Με το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, η ΕΕ προσπαθεί να διαμορφώσει πιο ανταγωνιστικούς εργαζόμενους, ενώ το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση παρέχει στήριξη ειδικά σε άτομα που έχουν χάσει τη δουλειά τους εξαιτίας των επιχειρήσεων που κλείνουν ή μετακινούν την παραγωγή τους εκτός ΕΕ.
Ειδικά για τους νέους εργαζόμενους
Η ΕΕ δίνει ιδιαίτερη έμφαση στους νέους που εισέρχονται στην αγορά εργασίας. Η Πρωτοβουλία για την Απασχόληση των Νέων (ΠΑΝ), δημιουργήθηκε με σκοπό την στήριξη των νέων που ζουν σε περιφέρειες όπου το 2012 η ανεργία των νέων ήταν υψηλότερη από 25%, ενώ το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης προσφέρει στους νέους την ευκαιρία να συμμετάσχουν σε δραστηριότητες αλληλεγγύης για την Ευρώπη.
Επίσης, τα κράτη-μέλη δεσμεύτηκαν να διασφαλίσουν ότι όλοι οι νέοι κάτω των 25 ετών θα λαμβάνουν ποιοτική προσφορά εργασίας, συνεχή εκπαίδευση, μαθητεία ή πρακτική άσκηση εντός τεσσάρων μηνών από τη στιγμή που καθίστανται άνεργοι ή εξέρχονται από την επίσημη εκπαίδευση.
Η ευρωπαϊκές κατευθύνσεις στην υγειονομική περίθαλψη
Η ΕΕ όλα τα τελευταία χρόνια υποστηρίζει τα κράτη μέλη στις προσπάθειες εκσυγχρονισμού των συστημάτων υγειονομικής τους περίθαλψης μέσω της χρηματοδότησης και της βελτίωσης της νομοθεσίας σε ποικίλους τομείς, όπως είναι η αντιμετώπιση των ασθενειών, η βελτίωση της υγιεινής στους χώρους εργασίας και η ασφάλεια τροφίμων.
Η ΕΕ ρυθμίζει την έγκριση και την ταξινόμηση των φαρμάκων μέσω του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ρυθμιστικών Αρχών για τα Φάρμακα. Αφού τα εγκεκριμένα φάρμακα διατεθούν στην αγορά, η ασφάλειά τους παραμένει υπό συνεχή παρακολούθηση.
Η νομοθεσία της ΕΕ θεσπίζει ελάχιστες προδιαγραφές υγείας και ασφάλειας στο χώρο εργασίας, όπως διατάξεις για τη σωστή χρήση εξοπλισμού, την προστασία των εγκύων και των νέων εργαζομένων, αλλά και την προστασία από την έκθεση σε επικίνδυνες ουσίες. Η ΕΕ διασφαλίζει επίσης υψηλά επίπεδα ασφάλειας καθ' όλη τη διαδικασία παραγωγής και διανομής των τροφίμων.
Μέσω της Ευρωπαϊκής Κάρτας Ασφάλισης Ασθένειας, η ΕΕ προσφέρει στους πολίτες πρόσβαση σε ιατρικά αναγκαία και κρατική περίθαλψη κατά την προσωρινή τους διαμονή σε μια από τις 28 χώρες της ΕΕ, την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν, τη Νορβηγία και την Ελβετία, με τους ίδιους όρους και το ίδιο κόστος (σε ορισμένες χώρες, δωρεάν) με τους ασφαλισμένους της εν λόγω χώρας.
Το ευρωκοινοβούλιο σημειώνει ότι έχει ζητήσει επανειλημμένα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ότι οι άνθρωποι που έχουν αντιμετωπίσει κάποιο ζήτημα υγείας/τραυματισμό θα μπορούν εύκολα να επιστρέψουν στην εργασία τους, ενώ όσοι πάσχουν από χρόνιες ασθένειες και τα άτομα με ειδικές ανάγκες θα βοηθηθούν στην ένταξή τους στην αγορά εργασίας.
Η πανδημία επιταχύνει τη διαδικασία
Οι συμπυκνωμένες πρωτοβουλίες της ΕΕ και του Ευρωκοινοβουλίου αναφέρονται στο διάστημα πριν την πανδημία, όπου η ευρωπαϊκή αγορά εργασίας και τα δημόσια συστήματα υγείας δοκιμάστηκαν αποφασιστικά. Οι κατευθυντήριες γραμμές που αναφέρονται, καθώς και οι μηχανισμοί οι κανονισμοί και τα εργαλεία που συγκροτήθηκαν με πρωτοβουλία της ΕΕ, παραμένουν τα ίδια. Η πανδημία επιτάχυνε τη συζήτηση και τη διαδικασία για νέες μεταρρυθμίσεις και μια πιο ενιαία προσέγγιση στους τομείς που αφορούν αυτό που ονομάζουμε κοινωνική πολιτική.