«Δεν μπορούμε να μπούμε στο μυαλό του προέδρου Πούτιν, αλλά προετοιμαζόμαστε για τα χειρότερα», δηλώνει ο επίτροπος Οικονομίας Πάολο Τζεντιλόνι, στη συνέντευξη που παραχώρησε σε τέσσερα μέσα ενημέρωσης από διαφορετικές ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων το iefimerida.
Η 21η Ιουλίου είναι η κρίσιμη ημέρα που θα φανεί αν η Ρωσία προχωρήσει σε πλήρη διακοπή της ροής φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, διατηρώντας κλειστό τον αγωγό Nord Stream I.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επεξεργάζεται ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης για τον χειμώνα, το οποίο αναμένεται να παρουσιαστεί εντός της εβδομάδος.
«Αυτή τη στιγμή δεν βρισκόμαστε στο χειρότερο σενάριο, αλλά αν συμβεί τότε η ευρωπαϊκή οικονομία θα εισέλθει σε αρνητική ζώνη», ομολογεί ο κ. Τζεντιλόνι. Αποκλείει, ωστόσο, την πιθανότητα να ξαναζήσει η Ευρώπη μια κρίση όπως αυτή της περιόδου 2010-2015.
Στις ερωτήσεις που του έθεσε το iefimerida, δίνει απαντήσεις για τους δύσκολους μήνες που έχουμε μπροστά μας, για τα σχέδια έκτακτης ανάγκης, αλλά και για το πότε αναμένει η Επιτροπή, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της, να αποκλιμακωθεί ο πληθωρισμός και να μειωθούν οι τιμές σε αγαθά και ενέργεια.
Επίσης, μιλά για την έξοδο της Ελλάδας από το καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας, στις 20 Αυγούστου.
Επίτροπε Τζεντιλόνι, η ενεργειακή κρίση, ο υψηλός πληθωρισμός και η πανδημία διαμορφώνουν ένα σύνθετο σκηνικό με οικονομικές και πολιτικές επιπτώσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη. Μας περιμένει δύσκολος χειμώνας...
«Διανύουμε, πράγματι, μια περίοδο μεγάλων προκλήσεων. Προς το παρόν, δεν βρισκόμαστε σε ύφεση, και αυτό είναι κάτι που χρειάζεται να το επαναλαμβάνουμε συνεχώς. Διαφορετικά, επιτρέπουμε να εξαπλωθεί η καταστροφολογία, η οποία δεν δικαιολογείται αυτή τη στιγμή.
Ωστόσο, υπάρχουν κίνδυνοι και δυσκολίες. Η ανάπτυξη είναι πολύ μικρότερη από αυτή που αναμέναμε πριν από έξι μήνες, εξαιτίας της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Το γεγονός αυτό επηρέασε πολύ την κατάσταση της οικονομίας σε όλους τους τομείς. Το κρίσιμο ζήτημα τώρα είναι να διαχειριστούμε τον πληθωρισμό, ο οποίος θα κορυφωθεί τους προσεχείς μήνες, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μας.
Ρωτάτε πώς τα ευρωπαϊκά κράτη θα αντιμετωπίσουμε τη σημερινή κατάσταση. Θεωρώ ότι σε αυτή τη φάση είναι σημαντικό να αντιμετωπίσουμε την κύρια, όχι τη μοναδική, αιτία του πληθωρισμού, που είναι οι τιμές της ενέργειας. Μειώνοντας τις τιμές της ενέργειας θα μπορέσουμε να αποσοβήσουμε και τις κοινωνικές επιπτώσεις της κρίσης.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μας, το 20% του εισοδήματος των πιο ευάλωτων νοικοκυριών έχει επηρεαστεί από την αύξηση της τιμής ενέργειας περισσότερο από τα υπόλοιπα νοικοκυριά.
Η συνεισφορά του κόστους ενέργειας -βενζίνη, θέρμανση, ηλεκτρικό ρεύμα- στον οικογενειακό προϋπολογισμό υπολογίζεται γενικά ότι κυμαίνεται μεταξύ 10-13%. Όταν η δαπάνη αυτή διπλασιάζεται μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα αποτελεί πηγή μεγάλου προβληματισμού. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ζητάμε από τα κράτη-μέλη να πάρουν μέτρα προκειμένου να μετριάσουν τις επιπτώσεις αυτών των αυξήσεων. Συνιστούμε, όμως, να έχουν στοχευμένο και προσωρινό χαρακτήρα. Στοχευμένο χαρακτήρα, σημαίνει να απευθύνονται στα πιο ευάλωτα νοικοκυριά και, προσωρινό, να αποφύγουν μόνιμα μέτρα, τα οποία δεν θα μπορούν να ανακαλέσουν σε έξι μήνες. Το επισημαίνω αυτό, διότι αν εισάγουν μόνιμα μέτρα, θα θέσουν σε κίνδυνο ολόκληρη τη διαδικασία της κλιματικής μετάβασης και θα επιμηκύνουν τη διάρκεια της χρήσης ορυκτών καυσίμων».
Βλέπετε σημάδια μείωσης του πληθωρισμού ή υπάρχει πιθανότητα να εξελιχθεί η κρίση έτσι ώστε τα χρήματα να μην αρκούν για την αντιμετώπισή της;
«Η εκτίμησή μας είναι ότι ο πληθωρισμός θα μπορούσε να μειωθεί προς το τέλος του έτους. Και το 2023 να βρίσκεται στο μισό του εφετινού επιπέδου. Επιπλέον, οι αγορές προσδοκούν ότι για τα επόμενα 3-4 χρόνια ο πληθωρισμός στην ΕΕ θα είναι κοντά στο 2%.
Στις προβλέψεις μας ως Επιτροπή, θεωρούμε ότι έχουμε μια κορύφωση του πληθωρισμού, την οποία πιθανότατα ζούμε τώρα, και στη συνέχεια θα έχουμε μια σταδιακή, όχι απότομη το τονίζω, αποκλιμάκωση.
Σε γενικές γραμμές, θεωρώ ότι η συνεισφορά της Επιτροπής στα κράτη-μέλη όχι μόνο δεν είναι περιορισμένη, αλλά, αντιθέτως, είναι ισχυρή. Ειδικά σε ορισμένα κράτη, στα οποία το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) δημιουργεί τον αναγκαίο και ουσιώδη δημοσιονομικό χώρο για να υποστηριχθούν, μέσω επενδύσεων, οι οικονομίες τους. Αυτό από μόνο του δεν είναι βεβαίως επαρκές. Για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης, πιστεύω ότι θα πρέπει, επίσης, να αυξήσουμε το επίπεδο συνεργασίας ανάμεσα στα κράτη–μέλη. Δεν είναι εύκολο να δράσουν από κοινού, διαφορετικές χώρες, με διαφορετικά συστήματα, διαφοροποιημένες αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και ενεργειακών αποθεμάτων. Πιστεύω, όμως, ότι έτσι θα είμαστε ισχυρότεροι.
Το εργαλείο που έχουμε ήδη όλοι στα χέρια μας, το NextGenerationEU, θα είναι ουσιαστικής σημασίας, από τώρα ως το 2025 -2026, προκειμένου να μην ανακοπεί η ανάπτυξη εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Θα ισχύσουν αυτές οι προβλέψεις αν η Ρωσία κλείσει τελείως τις στρόφιγγες; Υπάρχει plan B;
«Θεωρώ ότι μέχρι τώρα δράσαμε στη σωστή κατεύθυνση. Οι προσπάθειες που έγιναν απέδωσαν, και σήμερα έχουμε υψηλό επίπεδο αποθήκευσης φυσικού αερίου στην ΕΕ, πάνω από 60%, και πάντως πολύ υψηλότερο από αυτό που υπήρχε στα μέσα Ιουλίου του 2020 και του 2021.
Ταυτόχρονα, η διαφοροποίηση στις πηγές προμήθειας ενέργειας προχώρησε πολύ τους τελευταίους μήνες. Αρκετές χώρες επεξεργάζονται σχέδια διαφοροποίησης σε σχέση με την προμήθεια φυσικού αερίου από τη Ρωσία, ενώ και η διασύνδεση ανάμεσα σε κράτη-μέλη, την οποία συζητούσαμε για πολλά χρόνια, τώρα μπορεί πλέον να υλοποιηθεί. Άρα, βλέπω μια γενική εικόνα της ΕΕ να προσπαθεί να προετοιμαστεί για το χειρότερο σενάριο. Αν αυτό συμβεί -και δεν μπορούμε να μπούμε στο μυαλό του προέδρου Πούτιν για να ξέρουμε αν θα συμβεί- θα επηρεάσει σε διαφορετικό βαθμό πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Η άποψή μου είναι ότι σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να αντιδράσουμε με ακόμα μεγαλύτερο βαθμό αλληλεγγύης.
Εντός της εβδομάδος θα παρουσιάσουμε τις προτάσεις μας γι' αυτό που αποκαλούμε «προετοιμασία για έναν ασφαλή χειμώνα». Ο χειμώνας δεν είναι μόνο μια εποχή, αλλά αντιπροσωπεύει και το ρίσκο που αναφέρατε. Ελπίζουμε ότι τα χειρότερα δεν θα έρθουν, αλλά, σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι.
Έχουμε ανοίξει ένα καινούργιο κεφάλαιο, του NextGenerationEU, το οποίο αποκαλούμε RepowerEU και είναι ένα εργαλείο έκτακτης ανάγκης που βασίζεται κυρίως σε αχρησιμοποίητα ποσά δανείων από το RRF. Όσα κράτη-μέλη ενδιαφέρονται να χρησιμοποιήσουν αυτά τα χρήματα, θα πρέπει να καταθέσουν σχετικό αίτημα, που θα αναφέρεται αποκλειστικά και μόνο σε καταστάσεις ενεργειακής έκτακτης ανάγκης. Οι περισσότερες αποφάσεις είναι εθνικές. Θεωρώ, όμως, ότι ο ευρωπαϊκός συντονισμός είναι πιο απαραίτητος από ποτέ άλλοτε».
«Αν υπάρξει έλλειψη στα αποθέματα ενέργειας στην Ευρώπη, πώς θα ανασχεθεί η ύφεση;», ρωτήθηκε ο κ. Τζεντιλόνι.
«Δεν θα έπαιρνα αυτή την αρνητική εκδοχή. Όχι μόνο επειδή πιστεύω ότι θα καταφέρουμε να πλεύσουμε με ασφάλεια μέσα στη φουρτουνιασμένη θάλασσα, αλλά και γιατί τώρα οι προβλέψεις μας είναι για ανάπτυξη 2,7% στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μάλιστα, εκπλαγήκαμε επειδή, παρά τη δύσκολη κατάσταση, είχαμε ένα καλό πρώτο τετράμηνο.
Βλέπουμε ότι ανάμεσα στις δύο δυνάμεις, στην επανεκκίνηση και επέκταση της οικονομίας μετά την πανδημία, και στις ανησυχίες για ύφεση και για γεωπολιτική αναταραχή γύρω από την ενέργεια, δεν κυριαρχεί η αρνητική δύναμη.
Η μείωση της ανεργίας, η αύξηση των αποταμιεύσεων, η επιθυμία για ταξίδια και για να ανοίξουν ξανά διάφορες δραστηριότητες, αποτελούν δείγματα ότι κινούμαστε ακόμα σε θετικό περιβάλλον και, ασφαλώς, δεν αντιμετωπίζουμε μια κρίση στασιμοπληθωρισμού, όπως αυτή της δεκαετίας του '70.
Φυσικά, θα μπορούσε να ανατραπεί η κατάσταση. Μέχρι στιγμής, η Ρωσία διέκοψε την παροχή φυσικού αερίου στην Πολωνία, τη Δανία και τη Βουλγαρία και μείωσε τη ροή στη Γερμανία, την Ιταλία και σε άλλες χώρες, αλλά δεν έχουμε μια καθαρή απόφαση να σταματήσει τελείως η ροή φυσικού αερίου από τη Ρωσία στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Αναμένουμε τι θα γίνει στις 21 Ιουλίου με τον Nord Stream 1, και προετοιμαζόμαστε για το χειρότερο.
Τα σενάρια που έχει επεξεργαστεί η Επιτροπή έγιναν στη βάση ενός αρκετά υψηλού πληθωρισμού για το επόμενο έτος, ώστε να είμαστε έτοιμοι και για δυσμενείς καταστάσεις. Αν συμβούν, τότε η ευρωπαϊκή οικονομία θα εισέλθει σε αρνητική περιοχή. Δεν θέλω να πω κάτι παραπάνω, γιατί ξέρετε οι αρνητικές προφητείες λειτουργούν καμιά φορά σαν αυτοεκπληρούμενες προφητείες».
Υπάρχει περίπτωση να ξαναζήσει η Ευρώπη μια κρίση όπως αυτή της περιόδου 2010–2015;
«Με μια λέξη, ''όχι''», απαντά ο επίτροπος Οικονομίας. «Πλέον, είμαστε πολύ δυνατότεροι ως οικονομικό σύστημα. Όμως, η ψυχολογία είναι σημαντική στην οικονομία και στην πολιτική. Υπάρχουν πολιτικά ρίσκα και προβλέψεις για υψηλό πληθωρισμό, τα οποία θα πρέπει να τα διαχειριστούμε. Δεν πιστεύω ότι τα προβλήματα με το φυσικό αέριο μπορούν να επιβραδύνουν σημαντικά την ανάπτυξη.
Ασφαλώς, οι χώρες με υψηλό χρέος θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους τη συγκυρία, γιατί χρειάζεται μεγάλη προσοχή για να μην αυξηθεί και άλλο αυτό το μεγάλο βάρος. Στις υπερχρεωμένες χώρες δεν συνιστούμε να μην πάρουν μέτρα για να αντιμετωπίσουν τον ενεργειακό πληθωρισμό, αλλά να αξιοποιήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα χρήματα του RRF, ώστε να δημιουργήσουν χώρο για επέκταση και επενδύσεις.
Θα πρέπει να αναγνωρίσουμε όλοι ότι το NextGenerationEU είναι ένα καταπληκτικό αλλά προσωρινό εργαλείο, θα διαρκέσει μέχρι το 2026. Αυτή ήταν η συμφωνία και, όπως συνηθίζουμε να λέμε, pacta sunt servanda. Για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες είναι μια μεγάλη ευκαιρία αλλά και μια μεγάλη πρόκληση, να αξιοποιηθούν σωστά οι πόροι του προγράμματος.
Η συμβουλή μου στις κυβερνήσεις είναι να κάνουν, φυσικά, τις αναγκαίες προσαρμογές εξαιτίας της τρέχουσας κατάστασης, αλλά να εστιάσουν στις μεταρρυθμίσεις και στην ανάπτυξη. Αυτή η μοναδική ευκαιρία δεν έχει χαθεί εξαιτίας της επιθετικότητας του Πούτιν.
Η μέθοδος του να εργαζόμαστε από κοινού, να αντλούμε πόρους και να στηρίζουμε τους κοινούς σκοπούς θα συζητηθεί ξανά και σε άλλους τομείς, όπως η άμυνα και η ασφάλεια, η ενέργεια και άλλα ζητήματα.
Γνωρίζουμε ότι αυτή η συζήτηση δεν είναι εύκολη ανάμεσα στα κράτη-μέλη. Ίσως είναι ευκολότερη στα ζητήματα του δανεισμού και των επιχορηγήσεων. Αλλά, αν θέλετε τη γνώμη μου, όπως συμβαίνει στην ΕΕ, αν η μέθοδος αυτή παραγάγει αποτελέσματα, στο τέλος θα επιλεγεί και για άλλους σκοπούς. Δεν λέω ότι θα επιμηκυνθεί ή ότι θα γίνει μόνιμο το NextGenerationEU, αλλά μπορούμε να επωφεληθούμε από το πνεύμα και τη μεθοδολογία που το διέπει.
Αυτή τη στιγμή υπάρχουν αχρησιμοποίητα χρήματα. Είπαμε στα κράτη-μέλη να μας απαντήσουν μέσα στον επόμενο μήνα αν τα χρειάζονται. Διαφορετικά, θα τα χρησιμοποιήσουμε για το RepowerEU. Έχουμε πόρους, αλλά θα πρέπει να γνωρίζουμε και την ανάγκη για επενδύσεις που βρίσκεται μπροστά μας.
Αν η Ευρώπη θέλει να διατηρήσει την ανταγωνιστικότητά της, χρειάζεται μόνο για τη δίδυμη μετάβαση, την «πράσινη» και την ψηφιακή 640 δισ. ευρώ επιπλέον επενδύσεις κάθε χρόνο, μέχρι το 2030. Τα περισσότερα χρήματα αφορούν ιδιωτικές επενδύσεις, αλλά όχι όλα, και δεν μπορούμε να έχουμε χώρες που μολύνουν περισσότερο ή λιγότερο, ανάλογα με τα δημοσιονομικά τους περιθώρια.
Η συζήτηση για ένα ακόμα εργαλείο είναι πρόωρη και προς το παρόν ο στόχος μας είναι η εφαρμογή του NextGenerationEU.
Θα πρέπει να αντιληφθούμε, όμως, ότι στο μέλλον θα έχουμε κοινούς σκοπούς και αγαθά που θα χρειαστεί να τα μοιραστούμε, και ότι μέρος του κόστους θα πρέπει να το επωμιστούμε όλοι μαζί. Προϋπόθεση για να συμβεί αυτό είναι να επιτύχει αυτό το πρώτο εργαλείο, διαφορετικά δεν θα έχουμε ποτέ ξανά συναίνεση για τίποτα στην Ευρωπαϊκή Ένωση».
Στις 20 Αυγούστου η Ελλάδα βγαίνει από το καθεστώς της ενισχυμένης εποπτείας. Τι σημαίνει αυτή η εξέλιξη για τη χώρα μας και για την Ευρώπη; Θεωρείτε ότι οι, σχεδόν οριζόντιες, παροχές της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση της κρίσης θα έχουν επιπτώσεις στο ήδη υψηλό χρέος της Ελλάδας;
«Η έξοδος από το καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας αποτελεί ένα μεγάλο επίτευγμα για την Ελλάδα. Ειδικά αν λάβουμε υπόψη τις δυσκολίες και τις θυσίες που ήταν αναγκαίες για τους Έλληνες, αλλά και την προσφορά αλληλεγγύης που ήταν απαραίτητη για την Ευρώπη. Τώρα, μπορούμε όλοι να είμαστε ικανοποιημένοι από αυτή την εξέλιξη. Ωστόσο, από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δεν σημαίνει ότι θα σταματήσει η εποπτεία της ελληνικής οικονομίας. Σημαίνει ότι η Ελλάδα θα μπει σε πρόγραμμα μετά την εποπτεία, όπως αυτά που εφαρμόζονται στην Πορτογαλία, την Ισπανία και την Ιρλανδία. Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ειδικά για την Ελλάδα, δημιουργεί πραγματικά αναγκαίο δημοσιονομικό χώρο και δίνει τη δυνατότητα χειρισμών που διαφορετικά θα ήταν πολύ δύσκολοι, δεδομένου του υψηλού χρέους της χώρας».