Ελάχιστοι επηρέασαν τόσο, μάλλον καθόρισαν, την πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης όσο ο Ζακ Ντελόρ. Μια εμβληματική προσωπικότητα με βαθιά γνώση και επιμέλεια, με πολιτική ενσυναίσθηση και όραμα.
Ως υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας επί προεδρίας Μιτεράν βοήθησε στη σταθεροποίηση της γαλλικής οικονομίας μετά τα αρχικά σοσιαλιστικά πειράματα σε μια ανοικτή οικονομία. \
Στη συνέχεια, ως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (1985-1995) υπήρξε ο ιθύνων νους και η κινητήρια δύναμη για τη δημιουργία της εσωτερικής αγοράς και της οικονομικής και νομισματικής ένωσης. Ήταν η εποχή που η ευρωπαϊκή ενοποίηση έκανε τα μεγαλύτερα άλματα προς τα εμπρός. Μαζί με τον Κολ και το Μιτεράν υπήρξαν οι ηγετικές φυσιογνωμίες σε μια ιστορική καμπή για την Ευρώπη μετά την πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων στο τέλος του '80.
Σε αυτόν τον στενό κύκλο των μεγάλων Ευρωπαίων ηγετών της εποχής περιλαμβάνεται βεβαίως και η Θάτσερ, με την οποία ο Ντελόρ βρέθηκε συχνά σε σκληρή αντιπαράθεση γιατί αντιπροσώπευαν διαφορετικούς κόσμους. Και αν αποφάσιζε ο Ντελόρ να κατεβεί στην πολιτική αρένα στη Γαλλία μετά την επιστροφή του από τις Βρυξέλλες και εκλεγόταν πρόεδρος της Γαλλίας, αντί του Σιράκ, με μεγάλες πιθανότητες όπως τουλάχιστον έδειχναν τότε οι δημοσκοπήσεις, η Γαλλία και η Ευρώπη μπορεί να ήταν πολύ διαφορετικές σήμερα. Αλλά με τα «αν» δεν γράφεται η Ιστορία.
Ο Ντελόρ δεν εκλέχτηκε ποτέ σε κανένα πολιτικό αξίωμα. Ήταν ο τεχνοκράτης που συνδύαζε, όμως, πολιτικό νου και ευαισθησία: μάλλον σπάνιος συνδυασμός. Ήταν ένας Γάλλος σοσιαλιστής, για την ακρίβεια ένας σοσιαλδημοκράτης που προσπαθούσε να παντρέψει το δυναμισμό των ανταγωνιστικών αγορών με την κοινωνική αλληλεγγύη. Και ήταν ένας μεγάλος Ευρωπαίος που πίστευε ακράδαντα στο όραμα της ενωμένης Ευρώπης ως τη μόνη ρεαλιστική προοπτική για την υπεράσπιση κοινών ευρωπαϊκών συμφερόντων και αξιών. Και για αυτό το όραμα πολέμησε με σημαντικές επιτυχίες στο ενεργητικό του. Γιατί ήταν εξαιρετικά μεθοδικός, γνώριζε τις λεπτομέρειες των φακέλων που διαπραγματευόταν, ενώ ταυτόχρονα είχε πολιτική στρατηγική και σπουδαίους συνεργάτες. Ανάμεσα σε αυτούς συγκαταλέγεται ο Πασκάλ Λαμί, διευθυντής του γραφείου του στην Επιτροπή και στη συνέχεια σε ηγετικές θέσεις σε διεθνείς οργανισμούς. Η ομάδα Ντελόρ άφησε ανεξίτηλο στίγμα στις Βρυξέλλες.
Μετά την αποχώρηση από την ευρωπαϊκή πολιτική, ο Ντελόρ δημιούργησε ένα σημαντικό ευρωπαϊκό think tank, ένα κέντρο προβληματισμού και παραγωγής συγκεκριμένων προτάσεων για την περαιτέρω ενοποίηση της Ευρώπης με έδρα στο Παρίσι και το Βερολίνο. Πίστευε βαθιά ο Ντελόρ στη γαλλο-γερμανική συνεργασία. Και οι παρεμβάσεις του στον ευρωπαϊκό δημόσιο διάλογο ήταν πάντα καίριες.
Ο Ντελόρ δεν ήταν εύκολος άνθρωπος. Δούλευε σκληρά και περίμενε να κάνουν το ίδιο και οι άνθρωποι γύρω του. Ήταν εξαιρετικά απαιτητικός, όπως ήταν και με τον εαυτό του. Και είχε πολύ μικρή ανοχή για την προχειρότητα και την ασυνέπεια. Οι σχέσεις του με την Ελλάδα και τον πολιτικό της κόσμο δεν ήταν πάντα ανέφελη. Βοήθησε σε πολλά -τα περίφημα πακέτα Ντελόρ έφεραν πολλά χρήματα στη χώρα, αν και αρκετά σπαταλήθηκαν. Υπήρξε όμως και αυστηρός κριτής. Μερικές φορές τον φέραμε στα όρια της ανοχής του και είχα την ατυχία να ζήσω κάποιες τέτοιες στιγμές από κοντά.
Αποχαιρετούμε έναν μεγάλο Ευρωπαίο, τον σημαντικότερο καλύτερο πρόεδρο που είχε ποτέ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Συνάμα και έναν σπουδαίο διανοητή. Τον ευχαριστούμε.
*Ο καθηγητής Λουκάς Τσούκαλης είναι πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ