«Φέτος, ήταν η χειρότερη χρονιά». Αυτή η σκέψη βρίσκεται στο μυαλό πολλών από εμάς, καθώς σκεφτόμαστε το 2020 (παρόλο που ακόμη δεν έχει τελειώσει).
Το 2020 είναι μια χρονιά που θα μείνει αξέχαστη στην ανθρωπότητα. Σίγουρα, η πανδημία του κορωνοϊού συγκλόνισε ολόκληρο τον πλανήτη και τον έκανε να βιώσει πρωτόγνωρες καταστάσεις, όπως το lockdown, ενώ καθημερινά ενημερωνόταν και ενημερώνεται για τον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων και πληροφορείται για οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες. Ωστόσο, δεν είναι μόνο αυτό… Οι φωτιές στην Αυστραλία, η έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού με τουλάχιστον 190 νεκρούς και ζημιές 15 εκατ. δολαρίων, αλλά και η αστυνομική βία κατά ανθρώπων με τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ ήταν μόνο ορισμένες από τις ειδήσεις που έκαναν τον γύρω των Μέσων Ενημέρωσης.
Αλλά μην είμαστε απαισιόδοξοι, το 2020 δεν πήγαν όλα στραβά… Σύμφωνα με το National Geographic, η τηλεϊατρική καθιστά την υγειονομική περίθαλψη πιο προσιτή από ποτέ. Τα αντι-ρατσιστικά βιβλία είναι κορυφαία στις λίστες των best sellers. Πολύ περισσότεροι άνθρωποι πλένουν τα χέρια τους. Οι Αμερικανοί έχουν υιοθετήσει εκατοντάδες χιλιάδες κατοικίδια, και τώρα φαίνεται σαν όλοι να έχουν σκύλο.
Εάν είστε από εκείνους που θεωρούν ότι κάθε χρονιά είναι χειρότερη από την άλλη (κάτι που πιθανότατα πιστεύετε για το 2020), τότε, υπάρχει εξήγηση. Σύμφωνα με το δημοσίευμα του National Geographic, αυτό συμβαίνει διότι οι εγκέφαλοί μας έχουν την τάση να κρίνουν το παρόν πιο σκληρά. Η απεριόριστη κατανάλωση από τα μίντια, παρακάμπτει την αντίληψή μας. Ωστόσο, όπως σημειώνει χαρακτηριστικά, δεν χρειάζεται να τραβήξουμε το καλώδιο ή να κλείσουμε την ψηφιακή ζωή μας για να έχουν καλύτερο έτος. Σύμφωνα με τους ειδικούς, το να μαθαίνουμε να εξευγενίζουμε τις επίμονες αρνητικές μας πεποιθήσεις ή την τάση μας να κοιτάμε το παρελθόν με «ροζ γυαλιά» θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μια πολύ αναγκαία ανάπαυλα από το φετινό άγχος.
Η καλύτερη ή η χειρότερη χρονιά;
Οι πρόγονοί μας μπορεί να διαφωνούν ότι το 2020 είναι η χειρότερη χρονιά. Σίγουρα, τρομακτικά πράγματα συμβαίνουν, αλλά πολλά από αυτά έγιναν και στο παρελθόν, συμπεριλαμβανομένης της πανδημίας του 1918, κατά την οποία 50 εκατ. άνθρωποι πέθαναν. Επιπλέον, η πεποίθηση ότι ο πολιτισμός βρίσκεται σε παρακμή είναι μια παράδοση τόσο παλιά όσο και ο ίδιος ο πολιτισμός. Ακόμα και οι αρχαίοι Αθηναίοι παραπονέθηκαν τον 5ο αιώνα π.Χ ότι η Δημοκρατία τους δεν ήταν όπως παλιά. Αυτές τις μέρες, αποκαλούμε αυτή την πεποίθηση ως τάση πως οδεύουμε προς την παρακμή, γράφει το δημοσίευμα.
Χαρακτηριστικό είναι ότι πριν από την πανδημία, η πλειοψηφία των Αμερικανών πίστευε ήδη ότι η χώρα έχει αρχίζει να παρακμάζει. Περίπου το 60% των ερωτηθέντων πίστευαν ότι η επιρροή του έθνους στον κόσμο περιορίστηκε, σύμφωνα με έρευνα του 2019 από το Pew Research Center. Μόνο το 12% των ανθρώπων που απάντησαν στη δημοσκόπηση ήταν «πολύ αισιόδοξοι» για το μέλλον της χώρας, ενώ το 31% ήταν «κάπως απαισιόδοξοι» και το 13% ήταν «πολύ απαισιόδοξοι» για το μέλλον της Αμερικής. Τώρα, οι Αμερικανοί μπορεί να αισθάνονται χειρότερα για το μέλλον από ό, τι πριν, λόγω του lockdown και της απομόνωσης στο σπίτι τα οποία έχουν επηρεάσει την ψυχική τους υγεία, γεγονός που με τη σειρά του αυξάνει την πιθανότητα να δούμε τον κόσμο μέσω του φακού της προκατάληψης της αρνητικότητας .
Στη δυτική κουλτούρα, οι άνθρωποι έχουν ήδη την τάση να ερμηνεύουν τα παρόντα γεγονότα αρνητικά και τείνουν να προτιμούν το παρελθόν, σύμφωνα με την έρευνα του Carey Morewedge, καθηγητή μάρκετινγκ στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης. Αυτό συμβαίνει επειδή οι αναμνήσεις είναι στραμμένες προς τη θετικότητα. Οταν σκεφτόμαστε το παρελθόν, έχουμε την τάση να θυμόμαστε θετικές εμπειρίες.
Η επίδραση των Μέσων στην ψυχολογία μας
Στη συνέχεια, το National Geographic μιλά για την επίδραση της τηλεόρασης και των social media στον άνθρωπο. Σε έρευνα του 2017 από την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία, οι ερωτηθέντες που παρακολούθησαν κύκλο ειδήσεων ανέφεραν απώλεια ύπνου, άγχος, κόπωση και άλλα αρνητικά συμπτώματα ψυχικής υγείας. Η ίδια έρευνα διαπίστωσε ότι το 20% των Αμερικανών παρακολουθούν συνεχώς τις ροές των social media για updates και ένας στους 10 ελέγχει τα νέα κάθε ώρα.
Αν και φαίνεται ότι οι ειδήσεις σήμερα είναι πιο συγκλονιστικές από ποτέ, η ιδέα ότι η κατανάλωση τους επηρεάζει αρνητικά την αντίληψή μας για τον κόσμο δεν είναι κάτι νέο. Το 1968, ξεκίνησε μια φιλόδοξη έρευνα στη Σχολή Επικοινωνίας Annenberg στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας. Ονομάστηκε Cultural Indicators Project και έγινε μια από τις πρώτες ολοκληρωμένες μελέτες της επίδρασης της τηλεόρασης στις στάσεις και τις αντιλήψεις των Αμερικανών θεατών. Η μελέτη, με επικεφαλής τον κοσμήτορα, George Gerbner, διαπίστωσε μια άμεση συσχέτιση μεταξύ του χρόνου που αφιερώθηκε παρακολουθώντας τηλεόραση και της πιθανότητας ο παρατηρητής να αντιληφθεί τον κόσμο ως πιο τρομακτικό ή επικίνδυνο.
Ο Gerber διαπίστωσε ότι οι θεατές που παρακολουθούν βίαιες τηλεοπτικές εκπομπές πιστεύουν ότι η βία είναι κάτι σύνηθες στην πραγματικότητα. Αυτό ευθυγραμμίστηκε με την θεωρία που αναφέρει ότι όσο περισσότερο τηλεόραση παρακολουθούν οι άνθρωποι, τόσο περισσότερο αρχίζουν να πιστεύουν ότι αυτή αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα αντί να είναι στυλιζαρισμένη για δραματικό αποτέλεσμα. Η σύγχρονη έρευνα συνέχισε να ενισχύει αυτές τις ιδέες, αλλά τα αποτελέσματα δεν είναι πάντα αρνητικά. Όλα εξαρτώνται από το μέσο κατανάλωσης και τον τρόπο με τον οποίο το χρησιμοποιείτε, σύμφωνα με τον Mesfin Awoke Bekalu, ερευνητή που μελετά τη σχέση μεταξύ κοινωνικών μέσων και δημόσιας υγείας στο Harvard T.H. Chan School of Public Health.
Τελικά τι κάνουμε;
Οι ψυχολόγοι λένε ότι δεν μπορούμε ποτέ να δούμε το παρόν ως τέλειο, αλλά μπορούμε να μάθουμε να ελέγχουμε τις προκαταλήψεις μας. Το πρώτο βήμα είναι να αναγνωρίσουμε πώς τα μέσα που καταναλώνουμε αλλάζουν τις αντιλήψεις μας. Σύμφωνα με τον Morewedge, χρειάζεται να έχουν επίγνωση των πρότυπων σκέψης μας, για να έχουμε τον έλεγχο της πραγματικότητας.
«Πρέπει να προσέχουμε το είδος του κοινωνικού δικτύου που είμαστε, με το οποίο ασχολούμαστε και τι είδους περιεχόμενο καταναλώνουμε», προειδοποιεί ο Mesfin Awoke Bekalu, ερευνητής που μελετά τη σχέση μεταξύ social media και δημόσιας υγείας στο Harvard T.H. Chan School of Public Health. «Τα κοινωνικά μέσα μπορούν να μας κάνουν να αντιληφθούμε το παρόν ως χειρότερο από το παρελθόν, αλλά αυτό δεν ισχύει για όλους». Αυτό που προτείνεται είναι να πάρουμε μια πιο ρεαλιστική εικόνα της ιστορίας και να την συγκρίνουμε πραγματικά με το παρόν. Η πανδημία είναι τρομακτική, αλλά τουλάχιστον δεν είμαστε κάποιος αγρότης στον Μεσαίωνας που βιώνει τη βουβωνική πανώλη, χωρίς να καταλαβαίνει πώς λειτουργούν τα μικρόβια.
Βάλτε το παρόν σε προοπτική, αποτιμώντας και αυτό που έχουμε. Κάνουμε πρόοδο κοινωνικά και επιστημονικά, και ερευνητικές ομάδες σε όλο τον κόσμο εργάζονται για εμβόλια για τον κορωνοϊό, ένα επίτευγμα που δεν θα ήταν δυνατό ακόμη και πριν από εκατό χρόνια.