Διαστημικό σκάφος της NASA που θα αναζητήσει σημάδια εξωγήινης ζωής στην «Ευρώπη», ένα από τα παγωμένα φεγγάρια του Δία, εκτοξεύτηκε από το Ακρωτήριο Κανάβεραλ στη Φλόριντα.
Η NASA εκτόξευσε το διαστημικό σκάφος στις 12:06 (τοπική ώρα), αφού ο τυφώνας Μίλτον ανάγκασε την αποστολή να αναβάλει τα σχέδια της προηγούμενης εβδομάδας.
Το Europa Clipper θα διανύσει 1,8 δισεκατομμύρια μίλια για να φτάσει στην Ευρώπη, ένα μυστηριώδες φεγγάρι σε τροχιά γύρω από τον Δία.
Δεν θα φτάσει πριν από το 2030, αλλά αυτό που θα βρει θα μπορούσε να αλλάξει όσα γνωρίζουμε για τη ζωή στο ηλιακό μας σύστημα.
Παγιδευμένος κάτω από την επιφάνεια του φεγγαριού θα μπορούσε να είναι ένας τεράστιος ωκεανός με διπλάσια ποσότητα νερού από τη Γη.
Ένα φεγγάρι πέντε φορές πιο φωτεινό από το δικό μας
Έπειτα από χρόνια προετοιμασίας, η εκτόξευση του Europa Clipper καθυστέρησε την τελευταία στιγμή, εξαιτίας του τυφώνα Μίλτον που έπληξε τη Φλόριντα αυτή την εβδομάδα.
Το διαστημόπλοιο μεταφέρθηκε εσπευσμένα σε εσωτερικούς χώρους για προστασία, αλλά αφού έλεγξαν την εξέδρα εκτόξευσης στο Ακρωτήριο Κανάβεραλ για ζημιές, οι μηχανικοί έδωσαν το «πράσινο φως» για την απογείωση.
«Αν ανακαλύψουμε ζωή τόσο μακριά από τον Ήλιο, αυτό θα υπονοούσε μια ξεχωριστή προέλευση της ζωής από τη Γη», λέει ο Mark Fox-Powell, πλανητικός μικροβιολόγος στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
«Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό, γιατί αν αυτό συμβεί δύο φορές στο ηλιακό μας σύστημα, θα μπορούσε να σημαίνει ότι η ζωή είναι πραγματικά κοινή», λέει.
Σε απόσταση 628 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τη Γη, η Ευρώπη είναι λίγο μεγαλύτερη από το φεγγάρι μας, αλλά εκεί τελειώνει η ομοιότητα.
Αν βρισκόταν στον ουρανό μας, θα έλαμπε πέντε φορές πιο έντονα, επειδή ο πάγος του νερού θα αντανακλούσε πολύ περισσότερο το ηλιακό φως.
Ο παγωμένος φλοιός της έχει πάχος έως και 25 χιλιόμετρα και κάτω από αυτόν θα μπορούσε να υπάρχει ένας τεράστιος ωκεανός αλμυρού νερού. Μπορεί επίσης να υπάρχουν χημικές ουσίες που είναι τα συστατικά για μορφές ζωής.
Οι επιστήμονες συνειδητοποίησαν για πρώτη φορά ότι η Ευρώπη μπορεί να υποστηρίζει ζωή τη δεκαετία του 1970, όταν, κοιτάζοντας μέσα από ένα τηλεσκόπιο στην Αριζόνα, είδαν πάγο νερού.
Τα διαστημόπλοια Voyager 1 και 2 τράβηξαν τις πρώτες κοντινές εικόνες και στη συνέχεια, το 1995, το διαστημόπλοιο Galileo της NASA πέρασε από την Ευρώπη, τραβώντας μερικές αινιγματικές εικόνες. Έδειξαν μια επιφάνεια γεμάτη με σκούρες, κοκκινωπές-καφέ ρωγμές, που μπορεί να περιέχουν άλατα και ενώσεις θείου που θα μπορούσαν να υποστηρίξουν τη ζωή.
Το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble έχει από τότε τραβήξει φωτογραφίες από κάτι που μπορεί να είναι πίδακες νερού που εκτοξεύονται 160 χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια του φεγγαριού.
Καμία από αυτές τις αποστολές δεν πλησίασε αρκετά κοντά στην Ευρώπη για αρκετό χρονικό διάστημα ώστε να την κατανοήσει πραγματικά.
Πετώντας μέσα από πίδακες νερού
Τώρα οι επιστήμονες ελπίζουν ότι τα όργανα του διαστημικού σκάφους Clipper της NASA θα χαρτογραφήσουν σχεδόν ολόκληρο το φεγγάρι, θα συλλέξουν σωματίδια σκόνης και θα πετάξουν μέσα από πίδακες νερού, αν αυτό είναι εφικτό.
Η Britney Schmidt, καθηγήτρια γεωεπιστημών και ατμοσφαιρικών επιστημών στο πανεπιστήμιο Cornell των ΗΠΑ, βοήθησε στον σχεδιασμό ενός λέιζερ στο σκάφος που θα βλέπει μέσα από τον πάγο.
«Είμαι πιο ενθουσιασμένη για την κατανόηση των υδραυλικών εγκαταστάσεων της Ευρώπης. Πού είναι το νερό; Η Ευρώπη έχει την παγωμένη εκδοχή των ζωνών υποβύθισης, των θαλάμων μάγματος και της τεκτονικής της Γης. Θα προσπαθήσουμε να δούμε μέσα σε αυτές τις περιοχές και να τις χαρτογραφήσουμε», λέει.
Το λέιζερ, το οποίο ονομάζεται Reason, δοκιμάστηκε στην Ανταρκτική.
Αλλά σε αντίθεση με τη Γη, όλα τα όργανα στο Clipper θα εκτεθούν σε τεράστιες ποσότητες ακτινοβολίας, κάτι που η Schmidt λέει ότι αποτελεί «μεγάλη ανησυχία».
Το διαστημόπλοιο θα πρέπει να περάσει από την Ευρώπη περίπου 50 φορές και κάθε φορά θα δέχεται ακτινοβολία που ισοδυναμεί με ένα εκατομμύριο ακτίνες Χ.
«Μεγάλο μέρος των ηλεκτρονικών συσκευών βρίσκεται σε ένα θησαυροφυλάκιο, το οποίο είναι ισχυρά θωρακισμένο για να κρατήσει μακριά την ακτινοβολία», εξηγεί ο καθηγητής Schmidt.
Το διαστημόπλοιο είναι το μεγαλύτερο που έχει κατασκευαστεί ποτέ για να επισκεφθεί έναν πλανήτη και έχει μπροστά του ένα μακρύ ταξίδι. Διανύοντας 1,8 δισεκατομμύρια μίλια, θα τεθεί σε τροχιά τόσο γύρω από τη Γη όσο και γύρω από τον Άρη για να προωθηθεί περαιτέρω προς τον Δία.
Δεν μπορεί να μεταφέρει αρκετά καύσιμα για να κινηθεί μόνο του σε όλη τη διαδρομή, οπότε θα εκμεταλλευτεί την ορμή της βαρυτικής έλξης της Γης και του Άρη.
Θα προσπεράσει το JUICE, το διαστημόπλοιο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος που θα επισκεφθεί επίσης την Ευρώπη, καθ' οδόν προς ένα άλλο φεγγάρι του Δία, τον Γανυμήδη.
Μόλις το Clipper πλησιάσει την Ευρώπη το 2030, θα θέσει ξανά σε λειτουργία τους κινητήρες του για να μπει προσεκτικά στην κατάλληλη τροχιά.
Οι επιστήμονες του Διαστήματος είναι πολύ προσεκτικοί όταν μιλούν για τις πιθανότητες ανακάλυψης ζωής - δεν υπάρχει καμία προσδοκία ότι θα βρουν πλάσματα που μοιάζουν με ανθρώπους ή ζώα.
«Ψάχνουμε για την πιθανότητα κατοικησιμότητας και χρειάζονται τρία πράγματα - υγρό νερό, μια πηγή θερμότητας και οργανικό υλικό. Τέλος, αυτά τα τρία συστατικά πρέπει να είναι σταθερά για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα ώστε να μπορεί να συμβεί κάτι» εξηγεί η Michelle Dougherty, καθηγήτρια διαστημικής φυσικής στο Imperial College του Λονδίνου.
Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι αν μπορέσουν να κατανοήσουν καλύτερα την επιφάνεια του πάγου, θα ξέρουν πού να προσγειώσουν ένα σκάφος σε μια μελλοντική αποστολή.
Μια διεθνής ομάδα επιστημόνων της NΑSA, του Jet Propulsion Lab και του Johns Hopkins Applied Physics Lab θα επιβλέπει την αποστολή.
Σε μια εποχή που μια διαστημική εκτόξευση γίνεται σχεδόν κάθε εβδομάδα, αυτή η αποστολή υπόσχεται κάτι διαφορετικό, λέει ο καθηγητής Fox-Powell.
«Δεν υπάρχει κέρδος. Πρόκειται για εξερεύνηση και περιέργεια, και για να διευρύνουμε τα όρια της γνώσης μας για τη θέση μας στο σύμπαν», λέει.