Σε μια εποχή έντονου γεωπολιτικού ανταγωνισμού μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, ο Τζο Μπάιντεν προσπαθεί να διασφαλίσει ότι θα αποφευχθεί μια ανεξέλεγκτη κλιμάκωση, αλλά το σχεδιαζόμενο ταξίδι της Νάνσι Πελόζι στην Ταϊβάν απειλεί να ωθήσει στα άκρα τη σινο-αμερικανική κόντρα.
Η 82χρονη Πελόζι θα είναι το πλέον υψηλόβαθμο μέλος του Κογκρέσου που θα επισκεφθεί την Ταϊβάν από το 1997, μια κίνηση που έχει προκαλέσει οργή στην Κίνα, σε μια πολιτικά ευαίσθητη χρονιά για το κυβερνών Κομμουνιστικό Κόμμα, ενόψει μάλιστα του συνεδρίου του τους επόμενους μήνες, όπου αναμένεται να επανεκλεγεί για τρίτη θητεία ο Σι Τζινπίνγκ, κι ενώ ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός γιορτάζει την 95η επέτειο από την ίδρυσή του.
Η πολύχρονη κόντρα της Πελόζι με την Κίνα
Η Πελόζι έχει μακριά ιστορία στην κόντρα της με την κινεζική πολιτική ηγεσία για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την αυξανόμενη επιρροή του Πεκίνου στην παγκόσμια σκακιέρα. Μάλιστα, δύο χρόνια μετά την καταστολή των διαδηλώσεων στην Πλατεία Τιενανμέν του Πεκίνου το 1989, η Πελόζι -νέο μέλος τότε του Κογκρέσου- είχε μετάσχει σε δικομματική αντιπροσωπεία που ύψωσε πανό αφιερωμένο «σε αυτούς που πέθαναν για τη δημοκρατία στην Κίνα», με την κινεζική αστυνομία να επεμβαίνει για να διαλύσει τη μικρή διαδήλωση.
Η Δημοκρατική πρόεδρος της Βουλής από την Καλιφόρνια, που εκπροσωπεί μια εκλογική περιφέρεια του Σαν Φρανσίσκο, όπου σχεδόν το ένα τρίτο των κατοίκων είναι ασιατικής καταγωγής, έχει συγκρουστεί στο παρελθόν με προέδρους τόσο των Δημοκρατικών όσο και των Ρεπουμπλικανών για την κριτική που ασκεί στην Κίνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Έχει συναντηθεί με Θιβετιανούς -μεταξύ άλλων, με τον Δαλάι Λάμα- καθώς και διαδηλωτές -ακτιβιστές υπέρ της δημοκρατίας- του Χονγκ Κονγκ, αλλά και Ουιγούρους που υφίστανται, κατά τις ΗΠΑ, εθνοκάθαρση στη δυτική επαρχία Σιντζιάνγκ της Κίνας, κάτι που αρνείται επίμονα το Πεκίνο.
Έχει προσπαθήσει επί σειράν ετών να συνδέσει το εμπορικό καθεστώς της Κίνας με τα ανθρώπινα δικαιώματα, αντιτιθέμενη από το 1993 στη διοργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων από την Κίνα, και υποστήριξε φέτος το διπλωματικό μποϊκοτάζ του Μπάιντεν στη Χειμερινή Ολυμπιάδα του Πεκίνου.
Το «αγκάθι» της Ταϊβάν για την Κίνα
Η επίσκεψη ενός εκ των προκατόχων της Πελόζι, του υπερσυντηρητικού Ρεπουμπλικανού Νιουτ Γκίνγκριτς, πριν από σχεδόν 25 χρόνια στην Ταϊβάν είχε προκαλέσει επίσης την οργή της Κίνας, αλλά την εποχή εκείνη το Πεκίνο κατάπιε την οργή του, αν και η κρίση στο Στενό της Ταϊβάν, λίγο αργότερα, κράτησε κάποιους μήνες μέχρι το 1996. Αναμφίβολα, οι στρατιωτικές δυνατότητες της Κίνας σήμερα είναι πολύ ανώτερες από εκείνες πριν από 26 χρόνια.
Η Κίνα βλέπει σήμερα την ένωση με την Ταϊβάν ως μέρος του σχεδίου εθνικής αναζωογόνησης του Σι Τζινπίνγκ, που έχει εκφράσει επανειλημμένα την προτίμησή του για μια ειρηνική επανένωση, αλλά έχει επίσης δεσμευτεί να μην αποκλείσει μια στρατιωτική επιλογή ως έσχατη λύση.
Δυστυχώς, καθώς επιδεινώνονται οι σινοαμερικανικές σχέσεις, κλιμακώνονται και οι συζητήσεις για μια πιθανή κίνηση της Κίνας στην Ταϊβάν, ειδικά μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον περασμένο Φεβρουάριο.
Αναλυτές: Αχρείαστη κλιμάκωση η επίσκεψη Πελόζι στην Ταϊβάν
Υπ’ αυτή την έννοια, Αμερικανοί αναλυτές σημειώνουν ότι η επίσκεψη της Πελόζι στην Ταϊβάν δεν συμβάλλει στη σταθεροποίηση των σχέσεων ΗΠΑ-Κίνας, ούτε στην ενίσχυση της ασφάλειας του λαού της Ταϊβάν, ούτε στην προώθηση των αμερικανικών συμφερόντων, αλλά στον Λευκό Οίκο φοβούνται ότι μετά τις υποσχέσεις του Πεκίνου να κλιμακώσει την ένταση, αν η Πελόζι δεν πάει στο νησί, οι ΗΠΑ θα φανούν αδύναμες και θα ενισχυθεί ο μοχλός πίεσης της Κίνας στην Ταϊβάν, όπως σημειώνει ο διευθυντής του Ινστιτούτου Κίσινγκερ για την Κίνα Woodrow Wilson Center, Ρόμπερτ Ντάλαϊ.
Οι κινεζικές απειλές
Για το Πεκίνο, η επίσκεψη της Πελόζι συνιστά μια «πρόκληση» που θα οδηγήσει σε εδραίωση μακροπρόθεσμα της δυσπιστίας έναντι των ΗΠΑ.
Τα τελευταία 24ωρα η αμερικανική πλευρά -που πονοκεφαλιάζει με το ταξίδι- έχει προσπαθήσει να υπογραμμίσει τις διαφορές ανάμεσα στον Λευκό Οίκο και το Κογκρέσο, αλλά Κινέζοι σχολιαστές στέκονται στο θεσμικό ρόλο της Πελόζι, ως προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων.
Ο εκπρόσωπος της Κίνας, μάλιστα, προειδοποίησε χθες ότι οι Ενοπλες Δυνάμεις της χώρας δεν θα κάτσουν με σταυρωμένα τα χέρια, αν γίνει η επίσκεψη, και λίγες ώρες αργότερα το Πεκίνο ανακοίνωσε νέα γυμνάσια στη Νότια Σινική Θάλασσα από σήμερα, Τρίτη, έως το Σάββατο 6 Αυγούστου.
Κίνδυνος πολέμου;
Αναλυτές εκτιμούν ότι κι αν δεν πυροδοτήσει η επίσκεψη της Πελόζι μια στρατιωτική απάντηση από το Πεκίνο, το ταξίδι της θα ενισχύσει το αφήγημα Κινέζων σκληροπυρηνικών ότι οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους βοηθούν στην πράξη την κυβέρνηση της Ταϊβάν να επιδιώξει την πλήρη ανεξαρτησία της.
Η πιθανότητα μιας ένοπλης σύρραξης ή ενός σοβαρού επεισοδίου είναι χαμηλή, λέει η Μπόνι Γκλέιζερ, διευθύντρια του προγράμματος για την Ασία του German Marshall Fund στην Ουάσιγκτον. Σημειώνει, ωστόσο, σε ανάρτησή της στο Twitter, ότι «δεν είναι ασήμαντη η πιθανότητα η Κίνα να προβεί σε σειρά στρατιωτικών, οικονομικών και διπλωματικών κινήσεων για να δείξει την πυγμή και την αποφασιστικότητά της. Πιθανώς θα επιδιώξει να τιμωρήσει με μύριους τρόπους την Ταϊβάν».
Για την Κίνα η κρίση αυτή ίσως να αποτελέσει, κατά τον Ντάλαϊ, μια ευκαιρία να δημιουργήσει προηγούμενα, είτε στέλνοντας μαχητικά για να «συνοδέψουν» αφίξεις Αμερικανών στην Ταϊβάν ή πετώντας πιο κοντά ή συχνότερα στο νησί.
«Ό,τι κι αν κάνουν στην κατεύθυνση της κλιμάκωσης, θα αποτελέσει νέο status quo, που θα καταστήσει ακόμη πιο επικίνδυνες τις σχέσεις. Πεκίνο και Ουάσιγκτον», λέει, «θα έχουν μεγαλύτερο όφελος αν διοχετεύσουν την ενεργητικότητά της σε συνομιλίες με στόχο τη στρατηγική σταθερότητα, παρά σε παιχνίδια κλιμάκωσης».