Ουκρανοί πρόσφυγες που βρίσκονται άθελά τους υπό την κυριαρχία της Μόσχας λαμβάνουν βοήθεια από έναν απροσδόκητο σύμμαχο: δίκτυα Ρώσων εθελοντών βοηθούν τους εκτοπισμένους από τον πόλεμο να εγκαταλείψουν τη Ρωσία.
Όταν ο Μπογκντάν Γκοντσάροφ, η σύζυγός του και η 7χρονη κόρη τους διέφυγαν από τους βομβαρδισμούς στη γενέτειρά τους Μαριούπολη στα μέσα Μαρτίου, κατέληξαν σε εδάφη της νοτιοανατολικής Ουκρανίας που ελέγχονται από τη Ρωσία. Φοβούμενος μήπως μεταφερθεί χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, αφού άκουσε ότι άλλοι πρόσφυγες στάλθηκαν στη Σιβηρία, ο Γκοντσάροφ επικοινώνησε με έναν Ρώσο εθελοντή που κανόνισε τη μεταφορά τους μέσω της Ρωσίας στα σύνορα με την Εσθονία.
«Είναι θαύμα που γλιτώσαμε. Το οφείλουμε στους εθελοντές» είπε ο 26χρονος Γκοντσάροφ, ο οποίος εργαζόταν ως οικοδόμος πριν από τον πόλεμο και τώρα ξεκινά μια νέα ζωή στη Σουηδία.
Πώς λειτουργούν τα δίκτυα των Ρώσων εθελοντών
Για τους ξεριζωμένους Ουκρανούς, όπως ο Γκοντσάροφ, που δεν θέλουν να παραμείνουν στη Ρωσία ή σε εδάφη που ελέγχονται από τη Ρωσία, οι εθελοντές παρέχουν συμβουλές για τις διαδρομές του ταξιδιού καθώς και βοήθεια με χρήματα, μεταφορά και διαμονή στην πορεία τους, σύμφωνα με εννέα άτομα που εμπλέκονται στα υπόγεια ρωσικά δίκτυα ή έχουν λάβει βοήθεια από αυτά.
Πολλά από τα δίκτυα διευθύνονται από Ρώσους ή άτομα ρωσικής καταγωγής, σύμφωνα με τέσσερα από τα άτομα που εμπλέκονται στα δίκτυα. Τρεις από αυτούς είπαν στο Reuters πως ενώ οι περισσότεροι από τους εθελοντές βρίσκονται στο εξωτερικό, υπάρχουν επίσης ορισμένοι Ρώσοι υπήκοοι που εξακολουθούν να βρίσκονται στην πατρίδα τους και πολλοί από αυτούς εργάζονται λαθραία για να διαφύγουν από την προσοχή των ρωσικών αρχών.
Δεν είναι τίποτα άλλο από έναν τρόπο με τον οποίο οι απλοί άνθρωποι στη Ρωσία που έχουν αναστατωθεί από την καταστροφή που προκλήθηκε από τον πόλεμο μπορούν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, τη στιγμή που οι νόμοι του κράτους περιορίζουν ουσιαστικά τη δυνατότητα των πολιτών στη Ρωσία να ασκούν ανοιχτή κριτική στον στρατό.
Οι Ρώσοι που αισθάνονται ενοχές για τη δράση της χώρας τους
Σημειώνεται, πάντως, πως στη Ρωσία δεν υπάρχει νόμος που να απαγορεύει στους ανθρώπους να βοηθούν τους Ουκρανούς να φύγουν από τη χώρα.
«Όλοι έχουμε αυτό το συνεχές αίσθημα ενοχής», είπε η 20χρονη Μαρία Μπελκίνα, Ρωσίδα που ζει στη Γεωργία και διευθύνει μια ομάδα που λέγεται ότι έχει βοηθήσει περίπου 300 Ουκρανούς να φύγουν από τη Ρωσία.
Η ομάδα, που ονομάζεται «Εθελοντές της Τιφλίδας», παρέχει επίσης ανθρωπιστική βοήθεια σε Ουκρανούς πρόσφυγες στη Γεωργία. «Πολλοί άνθρωποι από τη Ρωσία γράφουν και ρωτούν με ποιον τρόπο μπορούν να βοηθήσουν», είπε.
Το Reuters μίλησε με δύο άλλες εθελοντικές ομάδες, που η καθεμία αναφέρει ότι έχει βοηθήσει περισσότερους από 1.000 Ουκρανούς να φύγουν από τη Ρωσία από τότε που ξεκίνησε η σύγκρουση. Και οι τρεις ομάδες είπαν ότι πολλοί από αυτούς που χρειάστηκαν βοήθεια προέρχονταν από τη Μαριούπολη, ένα στρατηγικό λιμάνι στην ανατολική Ουκρανία που έχει υποστεί ίσως την πιο καταστροφική πολιορκία του πολέμου.
Η δραστηριότητα των εθελοντών ενέχει κινδύνους. Οι Ρώσοι που διαφωνούν ανοιχτά με τον πόλεμο έχουν αντιμετωπίσει πρόστιμα και διώξεις.
Για παράδειγμα, μια Ρωσίδα που είχε βοηθήσει δεκάδες Ουκρανούς να φύγουν από τη Ρωσία μέσω των συνόρων με την Εσθονία αναγκάστηκε να σταματήσει αφού κλήθηκε για ανάκριση από την αστυνομία και κρατήθηκε για αρκετές ώρες χωρίς πρόσβαση σε δικηγόρο, σύμφωνα με δύο εθελοντές.
Από τα περισσότερα από 13.000.000 Ουκρανούς που έχουν εγκαταλείψει τη χώρα τους ή έχουν εκτοπιστεί εντός της Ουκρανίας από την έναρξη της σύγκρουσης, περίπου 740.000 έχουν περάσει στη Ρωσία από τις 6 Μαΐου, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη.