Θα ήταν ίσως ευκολότερο να γράψει κανείς τι δεν ήταν ο Μπερνάρ Ταπί.
Η διαδρομή της ζωής του - βγαλμένης θαρρείς από ταινία – ολοκληρώθηκε χθες, αλλά τα 78 χρόνια, που έζησε, θα ήταν αρκετά για τρεις ζωές, όπως τα έζησε. Ο Τάπι ήταν πολιτικός, υπουργός πολεοδομίας υπό τον Φρανσουά Μιτεράν, μέλος της γαλλικής Εθνοσυνέλευσης, ευρωβουλευτής, αλλά φυσικά επιχειρηματίας, λαμπερός όπως λένε σε περιπτώσεις που δεν είναι σίγουρο αν ο πρωταγωωνιστής ήταν ήρωας ή κακός.
Μ’ ένα έμφυτο χάρισμα αυτοπροώθησης και μεγάλη δόση προσωπικού χαρίσματος ο Ταπί έγινε σύμβολο των “ années fric” (τα χρόνια των χρημάτων) στην υπό τους Σοσιαλιστές Γαλλία της δεκαετίας του 1980, όταν έβγαζε περιουσία αγοράζοντας πτωχευμένες εταιρείες σε βιομηχανίες από μπαταρίες μέχρι ζυγαριές. Αλλά ο Ταπί ουδέποτε υπήρξε ένας ανιαρός κοστουμαρισμένος επιχειρηματίας, αφού ξεχώριζε στη συχνά συντηρητική επιχειρηματική ελίτ της πατρίδας του. Με την μακριά κώμη – ορόσημό του και το βαθύ μαύρισμά του έδειχνε να ζει πολλές ζωές – όλες εντυπωσιακές – κερδίζοντας τεράστια χρηματικά ποσά, για να τα χάσει στη συνέχεια, να εκλέγεται σε αιρετά αξιώματα, να γίνεται τηλεπαρουσιαστής και τραγουδιστής.
Μια ζωή σαν μυθιστόρημα
Το μεγαλύτερο επιχειρηματικό του επίτευγμα, η απόκτηση της Adidas τη δεκαετία του 1990, κατέληξε στο χειρότερη εφιάλτη του που οδήγησε σε μια μακρά νομική διαμάχη, η οποία δεν είχε ακόμη λήξει όταν έσβησε ο Ταπί χάνοντας τη μάχη με τον καρκίνο. Οι νομικοί μπελάδες του Ταμπί, που τον έφεραν αντιμέτωπο με το γαλλικό κράτος και το τραπεζικό κατεστημένο συνεχίζονται, στις 6 Οκτωβρίου αναμένεται μια απόφαση εφετείου.
Γιος εργάτη και μιας νοσηλεύτριας ο Μπερνάρ Ταπί γεννήθηκε στις 26 Ιανουαρίου του 1943 στο 20ο διαμέρισμα του Παρισιού. Αφού σπούδασε τεχνικός ηλεκτρονικών το 1966 ξεκίνησε καριέρα τραγουδιστή με τον πρώτο 45άρη δίσκο του “Passeport pour le soleil”. Στη συνέχεια δοκίμασε την τύχη του ως πιλότος της Formula 3 και στα 24 του αγόρασε κατάστημα τηλεοράσεων, που πούλησε λίγο αργότερα, εγκαινιάζοντας μια επιτυχημένη πορεία επιχειρηματία που αγόραζε και στη συνέχεια πουλούσε επιχειρήσεις. Το 1979 έπεισε τον δικτάτορα Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας, Jean -Bedel Bokassa, ότι η γαλλική δικαιοσύνη επρόκειτο να κατάσχει τα κάστρα του και τα αγόρασε μισοτιμής. Τη δεκαετία του 1980 αγόραζε έναντι συμβολικού τιμήματος ημι-χρεωμένες επιχειρήσεις και κατάφερνε να τις μεταπουλήσει αποκομίζοντας τεράστια κέρδη, από την εταιρεία Look και τις μπαταρίες Wonder (αγόρασε έναντι 30 εκατ. φράγκων και πούλησε έναντι 470).
Η θεαματική άνοδος του Ταπί προσέλκυσε το ενδιαφέρον του τότε προέδρου της Γαλλίας, του Σοσιαλιστή Φρανσουά Μιτεράν, ο οποίος στήριξε την πολιτική του καριέρα βοηθώντας τον να κατακτήσει μια έδρα της Μασσαλίας στη Γαλλική Εθνοσυνέλευση. Η ατρόμητη στάση του έναντι του ακροδεξιού Ζαν Μαρί Λεπέν σε τηλεμαχία το 1989 εντυπωσίασε τον Μιτεράν που τον έχρισε αργότερα υπουργό Πολεοδομίας, σοκάροντας άλλους συναδέλφους του στο υπουργικό συμβούλιο.
Όταν κατέλαβε τον υπουργικό θώκο ο Ταπί αποφάσισε να πουλήσει το μερίδιό του στην Αdidas για να αποφύγει μια σύγκρουση συμφερόντων, απόφαση που όμως μετάνιωσε πικρά, όπως είπε αργότερα στο βιογράφο του. «Έκανα πολλά λάθη στη ζωή μου, αλλά αυτό ήταν το μεγαλύτερο», είπε, «η πώληση μιας από τις γνωστότερες στον πλανήτη αθλητικές φίρμες για ένα σύντομο πέρασμα από υπουργείο».
Ο Ταπί έφερε δόξα και σκάνδαλα στο γαλλικό ποδόσφαιρο
Αν και ο Ταπί μεγάλωσε σε μια εργαζόμενη οικογένεια στο Παρίσι η Μασσαλία έγινε η δεύτερη πατρίδα του, όπου γνώρισε τη μεγαλύτερη δόξα και τις χειρότερες στιγμές του. Έγινε αντικείμενο λατρείας ως πρόεδρος της ποδοσφαιρικής ομάδας Olympique de Marseille κερδίζοντας πέντε πρωταθλήματα και τον πρώτο κύπελλο πρωταθλητριών στην Ευρώπη που κατέκτησε ποτέ γαλλική ομάδα, το 1993.
Αλλά λίγες μέρες μετά τον θρίαμβο επί της AC Milan στο Μόναχο βγήκαν στο φως κατηγορίες ότι η Μarseille είχε προσπαθήσει να δωροδοκήσει τη γαλλική ομάδα Valenciennes σε αγώνα πριν τον τελικό του κυπέλου πρωταθλητριών για να διασφαλίσει ότι οι παίκτες θα έκαναν έναν άνετο περίπατο. Το βασικό αποδεικτικό στοιχείο ήταν 250.000 γαλλικά φράγκα (κάπου 55.000 ευρώ σήμερα) που βρέθηκαν θαμμένα στον κήπο της θείας του παίκτη της Valenciennes, Κριστόφ Ρομπέρ. Στη συνέχεια προέκυψε ότι ο Ταπί είχε επισκεφθεί τον εισαγγελέα της Βαλενσιέν για μια «επίσκεψη αβρότητας», όπως είπε. Μετά από ενάμιση χρόνων καταγγελιών, αντεκδικήσεων και μιας έρευνας που παρακολουθούσε με κομμένη την ανάσα η γαλλική κοινή γνώμη μέσα από τα πρωτοσέλιδα του Τύπου της εποχής, ο Ταπί κρίθηκε ένοχος για «συνέργεια σε διαφθορά» και έκανε έξι μήνες στη φυλακή, αφού δεν δικαιώθηκε στο εφετείο. Λίγο αργότερα χρεοκόπησε και καταδικάστηκε σε χωριστές υποθέσεις για διαφθορά και φορολογική απάτη.
Ο Ταπί σε ρόλο Κόμη Μοντεχρίστου.
Όταν βγήκε από τη φυλακή το 1997 ο Ταπί είπε στον δημοσιογράφο Ερί Ρουτιέρ ότι θα αποζητούσε την εκδίκηση όπως και ο πρωταγωνιστής στο μυθιστόρημα «Ο Κόμης Μοντεχρίστο» του Αλέξανδρου Δουμά. «Είμαι ο Εδμόνδος Δαντές. Θα επιστρέψω και θα τους συντρίψω όλους», διακήρυξε, όπως είπε ο Ρουτιέρ σε ντοκιμαντέρ του 2020. Ο Ταπί ξανάχτισε πράγματι την αυτοκρατορία του βοηθούμενος εν μέρει από μια απόφαση που προκάλεσε κρότο στη Γαλλία, όταν έλαβε το 208 περίπου 403 εκατ. ευρώ αποζημίωση για την πώληση του μεριδίου του στην Αdidas.
H υπόθεση ξεκίνησε μετά τη μήνυση που κατέθεσε στην τότε κρατική τράπεζα Crédit Lyonnais, υποστηρίζοντας ότι η τελευταία πούλησε την Adidas μισοτιμής. Ο Ταπί κατέληξε να βρθεί αντιμέτωπος με το γαλλικό κράτος κι η υπόθεση εξελίχθηκε σε πολιτικό σκάνδαλο όταν καταγγέλθηκε ότι ο τότε πρόεδρος της χώρας, Νικολά Σαρκοζί και σύμμαχοί του είχαν ασκήσει πιέσεις για τον συμβιβασμό αντί να προχωρήσει η υπόθεση στα δικαστήρια. Δεδομένου ότι η αποζημίωση στον Ταπί προήλθε από δημόσιο χρήμα, προκάλεσε οργή σε ορισμένους κύκλους και ερωτήσεις κατά πόσον επωφελήθηκε από τις πολιτικές του διασυνδέσεις. Η “ Affaire Tapie”, όπως αποκαλείτο στον Τύπο, έριξε μακριά σκιά στη γαλλική επιχειρηματική και πολιτική ελίτ: η Κριστίν Λαγκάρντ, νυν επικεφαλής της ΕΚΤ, βρέθηκε στριμωγμένη στη γωνία για τις ενέργειές της ως υπουργός Οικονομικών την εποχή εκείνη, όπως και ο προσωπάρχης της, Στεφάν Ρισάρν, νυν Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας τηλεπικοινωνιών Orange. H υπόθεση συνεχίζεται στο στάδιο των εφέσεων.
Τα ακριβά γιοτ και ιδιωτικά τζετ
Καθώς συνεχίζονταν οι νομικοί του μπελάδες ο Ταπί επέστρεψε στις παλιές του, μεγαλομανείς συνήθειες κάνοντας επίδειξη με το μήκους 76 μέτρων γιοτ του, που το ονόμασε “Reborn”, με ένα ιδιωτικό τζετ, ενώ αγόρασε και την εφημερίδα της Μασσαλίας La Provence.
Το 2015 δικαστήριο διέταξε τον Ταπί να επιστρέψει το ποσό που έλαβε για τον εξωδικαστικό συμβιβασμό στην υπόθεση της Crédit Lyonnais, αλλά μέχρι τα μέσα της φετινής χρονιάς δεν είχε κάνει κανένα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση καθώς συνεχιζόταν η νομική διαμάχη. Οι εισαγγελείς υποστήριξαν ακόμη ότι ο Ταπί και άλλοι ενεπλάκησαν σε απάτη για να εξασφαλίσουν τον συμβιβασμό. Δικάστηκε μαζί με άλλους πέντε συγκατηγορούμενους και αθωώθηκε το 2019. Η εισαγγελία άσκησε έφεση κι έγινε νέα δίκη τον περασμένο Μάιο.
Η μάχη του Ταπί με τον καρκίνο
Αποδυναμωμένος από την πολύχρονη μάχη του με τον καρκίνο του στομάχου ο λευκομάλλης,εμφανώς αδυνατισμένος πλέον Ταπί εμφανίστηκε μια φορά στο δικαστήριο, προτού ζητήσει η οικογένειά του να μην παρίσταται λόγω της δεινής κατάστασης της υγείας του.
Ο Ταπί είχε μιλήσει το 2017 για την περιπέτειά του με τον καρκίνο σε έναν γνωστό οπαδό της Olympique de Marseille, που το ανακοίνωσε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Την επομένη, οπαδοί της OM στο ποδηλατοδρόμιο ξεσπούσαν σε επευφημίες προς το πρόσωπό του και ξεδίπλωσαν πανώ που ανέγραφε: «Έχε θάρρος! Είμαστε μαζί σου, αφεντικό!». Έκτοτε ο Ταπί μίλησε ανοικτά για τη μάχη του με τον καρκίνο και προσπάθησε να δώσει θάρρος σε άλλους καρκινοπαθείς: «Κάθε άτομο πρέπει να βρει το κουράγιο για να δώσει τη μάχη», είχε πει σε συνέντευξή του στο γαλλικό δίκτυο TF1 τον περασμένο Απρίλιο. «Η επιστήμη προοδεύει απίστευτα γρήγορα, άρα κάποιος με υποτίθεται θανάσιμη μορφή καρκίνου μπορεί ακόμη να έχει ελπίδες».
Στην ίδια εκείνη συνέντευξη μίλησε για τα πράγματα που θα ήθελε να ολοκληρώσει στη ζωή του, όπως π.χ. να παίξει σε ταινία του παλιού του φίλου, του διάσημου σκηνοθέτη Κλοντ Λελούς. «Θέλει να κάνει μια τελευταία ταινία μαζί μου κι είμαι κατενθουσιασμένος», είπε. Τον περασμένο Ιούνιο είχε κυκλοφορήσει μαζί με τον δημοσιογράφο Φραντς Ολιβιέ-Ζισμπέρ ένα βιβλίο εν είδει διαθήκης, που φέρει τον τίτλο «Μπερνάρ Ταπί. Μαθήματα ζωής, θανάτου και αγάπης», όπου επανερχόταν κυρίως στην «πιο μεγάλη» από τις «βλακείες» ολόκληρης της σταδιοδρομίας του, την πώληση της Adidas.
Παρά τις μεγάλες περιπέτειες της ζωής του, τα σκάνδαλα και την θεαματική πτώση του, οι αντιδράσεις που καταφθάνουν αφότου έγινε γνωστός ο θάνατός του μαρτυρούν έναν ιδιαίτερο δεσμό μεταξύ του Ταπί και των Γάλλων. «Θα αφήσει ένα μεγάλο κενό στις καρδιές των οπαδών της Μαρσέιγ και θα μείνει για πάντα στον θρύλο», έγραψε η Olympique de Marseille. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν έκανε λόγο για «έναν άνθρωπο με χίλιες ζωές, ικανό να ξεπεράσει όλα τα εμπόδια στο δρόμο προς την επιτυχία, έναν μαχητικό άνδρα ικανό να κινήσει βουνά για να φθάσει στο φεγγάρι, που δεν κατέθεσε ποτέ τα όπλα και πάλεψε με τον καρκίνο μέχρι τις τελευταίες στιγμές του».