Η επιλογή – και μάλιστα χωρίς διαξιφισμούς και εντάσεις όπως στην παράταξη της Άνγκελα Μέρκελ - της Αναλένα Μπέρμποκ ως υποψήφιας καγκελαρίου των Πρασίνων στη Γερμανία είναι ιστορική από κάθε άποψη.
Όχι μόνον για τους ίδιους τους Πράσινους, , που ετοιμάζονται με τον αέρα των δημοσκοπήσεων, να επιστρέψουν σε κυβέρνηση συνασπισμού στη Γερμανία, αλλά και για την ίδια τη χώρα και ίσως και την Ευρώπη, αν η Μπέρμποκ εκλεγεί καγκελάριος «Είμαι υπέρ της ανανέωσης», διεμήνυσε η 40χρονη πολιτικός στο Βερολίνο την περασμένη Δευτέρα όταν ανακοινώθηκε η υποψηφιότητά της. «Οι άλλοι εκπροσωπούν το status quo». Η αλήθεια είναι, σημειώνουν διεθνή ΜΜΕ, ότι τόσο οι Χριστιανοδημοκράτες – η παράταξη του Κόνραντ Αντενάουερ, του Χέλμουτ Κολ και της Άνγκελα Μερκελ – όσο και οι Σοσιαλδημοκράτες, με τους οποίους η «αιώνια καγκελάριος» συγκυβέρνησε τα 12 από τα 16 χρόνια της θητείας της, δείχνουν εξαντλημένοι, όπως αποτυπώνεται και στις τελευταίες σφυγμομετρήσεις που φέρνουν τους Πράσινους πρώτους, CDU/CSU στη δεύτερη θέση και το SPD αρκετά πίσω στην τρίτη. Είναι το τέλος μιας περιόδου, κατά την οποία «οι δοκιμασμένες μέθοδοι αποδείχθηκαν πλέον ανεπαρκείς για την αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων», όπως σημείωσε στο Bloomberg η επικεφαλής του European Council on Foreign Relations, Γιάνα Πούλιεριν.
Και αυτοί που επωφελούνται από αυτή την αλλαγή, έχοντας διαγράψει σε διάστημα δύο γενεών μια εντυπωσιακή τροχιά που τους μετέβαλε από κίνημα διαμαρτυρίας σε κόμμα του κυρίαρχου ρεύματος, είναι οι Πράσινοι με το φρέσκο προφίλ και τα αψεγάδιαστα περιβαλλοντικά τους διαπιστευτήρια, που συλλαμβάνουν το πνεύμα της εποχής των συνόδων για την κλιματική αλλαγή και των διαδηλώσεων των «Παρασκευών για το Μέλλον» της Γκρέτα Τούνμπεργκ. Μέχρι τώρα το μεγαλύτερο επίτευγμά τους ήταν η συμμετοχή τους ως ελλάσονες εταίροι στις δύο θητείες της κυβέρνησης του Γκέρχαρντ Σρέντερ. Αλλά από το 6,7% που είχαν πάρει το 1998, δημοσκοπήσεις τους φέρνουν τώρα μπροστά και από την παράταξη της Μέρκελ.
Η «σκληρή, ταλαντούχα και λίαν φιλόδοξη» υποψήφια καγκελάριος των Πρασίνων
Η «σκληρή, ταλαντούχα και λίαν φιλόδοξη», όπως τη χαρακτηρίζουν γερμανικά ΜΜΕ, Μπέρμποκ βρέθηκε στο πολιτικό προσκήνιο της χώρας της στις αρχές του 2018, όταν στο συνέδριο των Πρασίνων συνάρπασε με τον πύρινο λόγο της τους αντιπροσώπους, που λίγο νωρίτερα είχαν εκλέξει την ελάχιστα γνωστή πολιτικό από το κρατίδιο του Βραδεμβούργου με το μαύρο δερμάτινο μπουφάν συμπρόεδρο του κόμματος – μια εξέλιξη που προκάλεσε αίσθηση στη γερμανική πολιτική σκηνή, αφού οι Πράσινοι διέθεταν ήδη ένα ανερχόμενο αστέρι: τον σχετικά νέο, χαρισματικό Ρόμπερτ Χάμπεκ, που πολλοί θα έλεγαν σύντομα ότι διέθετε «στόφα καγκελάριου».
Έκτοτε επεξεργάστηκε συστηματικά το δικό της προφίλ, ως εμπειρογνώμων σε θέματα κλιματικής αλλαγής της κοινοβουλευτικής ομάδας, ως επιδέξια και έμπειρη πολιτικός σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, ως θαρραλέα μαχήτρια κατά του λαϊκισμού και της ξενοφοβίας. Όταν δύο χρόνια αργότερα στο κομματικό συνέδριο των Πρασίνων στο Μπίλεφελντ το ηγετικό δίδυμο κατέβηκε και πάλι υποψήφιο για τη θέση του προέδρου η Μπέρμπροκ πήρε το 97% των ψήφων, ενώ ο άνδρας στο πλευρό της, ο Χάμπεκ το 90%. Αυτή η εικόνα της Μπέρμποκ αποτυπώθηκε στην κοινή συνείδηση. Ενός ανθρώπου θαρραλέου, φιλόδοξου, με αυτοπεποίθηση. Ίσως και γι' αυτό ο Χάμπεκ της άφησε το προβάδισμα. Η Μπέρμποκ ήταν ανέκαθεν φιλόδοξη. Στην εφηβική της ηλικία ασκούσε πρωταθλητισμό. Στο γερμανικό πρωτάθλημα τραμπολίνου κατέλαβε την τρίτη θέση. Στα 16 της πήγε για ένα χρόνο στις ΗΠΑ. Αργότερα σπούδασε μεταξύ άλλων και Δημόσιο Δίκαιο στο Ανόβερο και ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο φημισμένο London Schοοl of Economics and Political Science.
Η Μπέρμποκ είναι σε θέση να δώσει χωρίς πρόβλημα συνέντευξη στα αγγλικά, κάτι καθόλου αυτονόητο ακόμη και σήμερα ανάμεσα στους Γερμανούς πολιτικούς. Σε όλο το διάστημα που είναι συμπρόεδρος τα ποσοστά δημοτικότητας των Πρασίνων προσεγγίζουν το 20% κατά μέσον όρο. Ωστόσο, χρειάζεται ακόμη δουλειά στα νέα ομόσπονδα κρατίδια. Αλλά και σε αυτά η Μπέρμποκ έχει καλές προδιαγραφές μιας και επέλεξε να ζει με τον άνδρα της και τα δύο παιδιά της στο Πότσνταμ, λίγο έξω από το Βερολίνο. Η ίδια, όπως άλλωστε και ο Χάμπεκ, δεν έχει πρόβλημα στην ώσμωση με συντηρητικούς πολιτικούς. Από τότε που είναι συμπρόεδροι των Πρασίνων, γίνεται συνεχώς λόγος για πιθανή κυβέρνηση συνασπισμού των CDU/CSU με τους Πράσινους μετά τις εθνικές εκλογές τέλος Σεπτεμβρίου. Η Μπέρμποκ ωστόσο, που είναι άριστα δικτυωμένη μέσα στο κόμμα, δίνει σημασία στον δικό της «πράσινο» προγραμματικό λόγο, υποστηρίζοντας μεταξύ άλλων την κατάργηση της παραγωγής ενέργειας από άνθρακα στη Γερμανία πολύ πριν από το 2028, που αποτελεί δέσμευση της παρούσας κυβέρνησης, την επιβολή ορίου ταχύτητας στους αυτοκινητόδρομους μέχρι 130 χλμ/ώρα, ενώ αντιτίθεται στην αύξηση των αμυντικών δαπανών στον προϋπολογισμό, ακόμη κι αν σημαντικοί εταίροι, όπως οι ΗΠΑ και τα κόμματα της Δεξιάς το ζητούν μετ' επιτάσεως.
«Αίνιγμα» για τις Βρυξέλλες η υποψήφια καγκελάριος των Πρασίνων
Μέχρι πρότινος η προοπτική να αναλάβει τα ηνία στην Γερμανία μια καγκελάριος από τους Πράσινους θεωρείτο στα κέντρα λήψης αποφάσεων στην ΕΕ ότι κινείται στα όρια της φαντασίας. Αλλά τώρα πασχίζουν να καταλάβουν στις Βρυξέλλες τι οραματίζεται για τη Γερμανία και την Ευρώπη η πρώην αθλήτρια του τραμπολίνο με την μηδαμινή εμπειρία σε κυβερνητικά πόστα. Το ερώτημα τέθηκα και στην Κριστίν Λαγκάρντ προ ημερών με την πρόεδρο της ΕΚΤ να σημειώνει ότι η συμμετοχή σε οποιοδήποτε άθλημα επιδόσεων, μπορεί να προσδώσει «αγωνιστικό πνεύμα και την επιθυμία για υψηλές επιδόσεις. Κι αυτό φαίνεται ότι ισχύει στην περίπτωση της Μπέρμποκ».
Το απρόσμενο εγκώμιο της Λαγκάρντ για την Μπέρμποκ είναι, ωστόσο, η εξαίρεση στις Βρυξέλλες. Από τη στιγμή που επελέγη ως υποψήφια και τα αδελφά κόμματα της γερμανικής Δεξιάς βρέθηκαν να υπολείπονται στις δημοσκοπήσεις, άρχισε να προκαλεί εν μέρει ανησυχία η διαφαινόμενη πιθανότητα να περάσει το τιμόνι από τα χέρια της Μέρκελ σε εκείνα της συμπροέδρου των Πρασίνων, δεδομένου ότι και η ίδια η 40χρονη πολιτικός δεν έχει ξεκαθαρίσει ακόμη τα σχέδιά της για τη Γερμανία και την Ευρώπη.
Τα πιθανά σημεία τριβής
Αναλυτές στις Βρυξέλλες αναμένουν βαθιές αλλαγές. «Από την άποψη του πολιτικού προγράμματος μια Πράσινη καγκελάριος θα σηματοδοτούσε μια σημαντική ρήξη με την πολιτική της νυν γερμανικής κυβέρνησης», λέει ο Γκούντραμ Βολφ, διευθυντής της δεξαμενής σκέψης Bruegel. Για τον Νικολάι φον Οντάρτσα, ειδικό σε θέματα ευρωπαϊκής πολιτικής του ιδρύματος SWP του Βερολίνου θα αποτελέσει μια μικρή επανάσταση αν οι Πράσινοι αναλάβουν τα ηνία όχι απλώς μιας χώρας της ΕΕ, αλλά της πολυπληθέστερης και με την μεγαλύτερη οικονομική ισχύ.
Οι αναλυτές αναμένουν αλλαγή πορείας του Βερολίνου σε μια σειρά τομέων σε περίπτωση που η Μπέρμποκ υλοποιήσει τις εξαγγελίες της ή το εκλογικό πρόγραμμα των Πρασίνων. Όσον αφορά στην πολιτική για την κλιματική αλλαγή η ΕΕ αποφάσισε μετά από πολύμηνες διαπραγματεύσεις να μειώσει μέχρι το 2030 κατά 55% τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σε σχέση με το 1990 – στόχος μη επαρκής για τους Πράσινους που ανεβάζουν τον πήχη στο 60% - κι αυτό αναμένεται να προκαλέσει τις αντιδράσεις όχι μόνον Γερμανών βιομηχάνων, αλλά και κρατών της Ανατολικής Ευρώπης όπως η Πολωνία, που εξαρτώνται ακόμη από τον άνθρακα. Όσον αφορά στις σχέσεις με την ανατολική Ευρώπη οι θέσεις των Πρασίνων αναφορικά με το μεταναστευτικό, το Κράτος Δικαίου και τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚI εγκυμονούν τον κίνδυνο ρήξης, εκτιμά ο Οντάρτσα.
Αλλά και στην ενεργειακή πολιτική η Μπέρμποκ μπορεί να βρεθεί σε τροχιά σύγκρουσης με τον Μακρόν, που επιδιώκει να συνεχιστεί η χρήση της πυρηνικής ενέργειας πανευρωπαϊκά, ενώ οι Πράσινοι αντιτίθενται σφόδρα. Οι συγκρούσεις με το Παρίσι μπορεί να μεταφερθούν και στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας, αν αναλάβει η Μπέρμποκ. Η ίδια είχε εκφράσει τον περασμένο Δεκέμβριο την επιθυμία να μιλήσει με τον Μακρόν για το θέμα των ευρωπαϊκών στρατιωτικών αποστολών, αλλά είχε επισημάνει ότι «δεν θα είναι εύκολο». Από την άλλη το αίτημα της Μπέρμποκ και τον Πρασίνων για την απομάκρυνση όλων των πυρηνικών όπλων των ΗΠΑ από την Ευρώπη και την ένταξη της Γερμανίας στη Συνθήκη Μη Διάδοσης των Πυρηνικών μπορεί να πυροδοτήσει εντάσεις μεταξύ του Βερολίνου και χωρών της Βαλτικής και της Ανατολικής Ευρώπης, που νιώθουν να απειλούνται από τη Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν.
Στην οικονομική πολιτική, από την άλλη, αναμένεται μια σύμπνοια στις θέσεις μιας Πράσινης καγκελαρίου με τον ένοικο του Ελιζέ, αφού η Μπέρμποκ ήταν πιο κοντά από τη Μέρκελ στις προτάσεις Μακρόν για την εξέλιξη της ευρωζώνης με τη χαλάρωση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Στο εκλογικό τους μανιφέστο οι Πράσινοι απαιτούν μια μεταρρύθμιση των κανόνων δημοσιονομικής σταθερότητας για να αποτραπεί η «υπερβολική πίεση για λιτότητα» και να επιτραπούν υψηλότερες μελλοντικές επενδύσεις στα κράτη της ΕΕ – αιτήματα που θα ηχούν μεν σαν μουσικά στα αυτιά του Μακρόν και άλλων ηγετών χωρών της νότιας Ευρώπης, αλλά όχι σε εκείνα π.χ. των Ολλανδών και των Σκανδιναβών.
Οι μεγαλύτερες ίσως συγκρούσεις ίσως σημειωθούν αναφορικά με την πολιτική στο εμπόριο. Οι Πράσινοι απορρίπτουν τη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου που διαπραγματεύτηκε η Κομισιόν με τα νοτιοαμερικανικά κράτη μέλη της Mercosur, θεωρώντας ότι βλάπτει το περιβάλλον, ενώ ασκούν κριτική και στην αντίστοιχη συμφωνία με τον Καναδά.
Χωρίς ερείσματα η Μπέρμποκ στις Βρυξέλλες
Φυσικά η Μπέρμποκ δεν θα μπορέσει να υλοποιήσει το πρόγραμμα των Πρασίνων χωρίς τη σύμφωνη γνώμη των κυβερνητικών εταίρων, ενώ και στις Βρυξέλλες, τουλάχιστον στην αρχή, θα τα βρει σκούρα επειδή δεν διαθέτει ερείσματα. Στο κολλέγιο των Επιτρόπων δεν υπάρχει ούτε ένας Πράσινος, όπως και στο συμβούλιο των 27 αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων των μελών της ΕΕ και στις συνεδριάσεις των συντηρητικών, σοσιαλιστών ή φιλελεύθερων μελών τους πριν τις συνόδους Κορυφής για τον συντονισμό των δράσεων η Μπέρμποκ θα απουσιάζει.
Κι αυτή είναι μια μεγάλη διαφορά σε σύγκριση με την Μέρκελ, η οποία είχε δικτυωθεί εξαρχής, αφού οι Χριστιανοδημοκράτες είναι μέλος του ΕΛΚ και το 2004, θυμίζει ο Οντάντσα, είχε επιβάλει τον Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο μέσω του ΕΛΚ ως πρόεδρο της Κομισιόν.
Ο δρόμος μέχρι τις κάλπες του Σεπτεμβρίου, βέβαια, είναι μακρύς και μένει να δούμε αν οι Γερμανοί ψηφοφόροι που έχουν μια έμφυτη αποστροφή στην ανάληψη ρίσκων θα εμπιστευτούν όντως στην πράξη τους Πράσινους της Μπέρμποκ, με την πενιχρή κυβερνητική εμπειρία…