Το ένα χτύπημα μετά το άλλο στο διεθνές της κύρος δέχτηκε το τελευταίο διάστημα η ΕΕ. Την εικόνα συνοχής και ενότητας που έβγαλε προς τα έξω στην προμήθεια των εμβολίων και την αντιμετώπιση των υγειονομικών και οικονομικών συνεπειών της πανδημίας, ήρθαν οι ΗΠΑ και με δύο ενέργειες την τσαλάκωσαν. Η «άτακτη» αποχώρηση από το Αφγανιστάν και η συμφωνία του AUKUS έστειλαν ξεκάθαρο μήνυμα.
Η πρώτη ενέργεια ήταν η αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν με την παράλληλη επέλαση των Ταλιμπάν στην Καμπούλ. Η ΕΕ παρακολούθησε σαστισμένη τις εξελίξεις, μη μπορώντας να κάνει και πολλά στο πεδίο, έστω για να προστατέψει μόνη της αποτελεσματικά τους πολίτες της.
Το μεγάλο αυτό χτύπημα ακολούθησε αμέσως μετά η ιστορική συμφωνία του AUKUS με την οποία οι ΗΠΑ με την Αυστραλία και το Ην. Βασίλειο προχώρησαν σε στρατηγική αναβάθμιση της σχέσης τους στον ειρηνικό, πετώντας έξω πρακτικά τη Γαλλία και κατ΄ επέκταση την ΕΕ. Και δεν αφορά μόνο το πώς αυτή η συμφωνία τσαλαπάτησε τη συμφωνία για τα γαλλικά υποβρύχια που είχε μέχρι τότε η γαλλική δημοκρατία με την Αυστραλία, ούτε το πώς ενώ η Γαλλία έχει ερείσματα στην περιοχή και είναι μέλος του ΝΑΤΟ βρέθηκε προ τετελεσμένων. Αφορά κυρίως το πώς συνολικά η ΕΕ έμεινε απ’ έξω, χωρίς καν να ενημερωθεί σε μια σημαντική διπλωματική κίνηση βασικών δυτικών εταίρων, σε μια περιοχή με μεγάλη γεωπολιτική αξία.
Η συνήθεια που έγινε λατρεία
Η συνήθεια πολλές φορές, αν όχι πάντα, οδηγεί σε βραδυκινησία, επανάπαυση και εξιδανίκευση. Η ΕΕ, τόσο με τη στρατιωτική της εξάρτηση από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ , όσο και με την εξωτερική της πολιτική η οποία στα «μεγάλα» ακολουθεί τις ΗΠΑ-όποτε υπάρχει η στοιχειώδης ομοφωνία στο εσωτερικό της, αποτελεί παράδειγμα τέτοιας συνήθειας. «Βολεύτηκε» η Ευρωπαϊκή Ένωση, μαθημένη από την ψυχροπολεμική περίοδο στη στενή της σχέση και στρατιωτική εξάρτηση με την υπερδύναμη της Δύσης. «Βολεύτηκε» και στον υπαρκτό, αλλά όχι μοναδικό πλέον, ανταγωνισμό με τη Ρωσία.
Επειδή «βολεύτηκε» και «συνήθισε» μοιάζει σαν να μην «είδε» τις αλλαγές που λάμβαναν χώρα μπροστά στα μάτια της.
Η άλλη ανάγνωση
Υπάρχει και μία άλλη ανάγνωση όμως. Ειδικοί αναφέρουν ότι η ΕΕ δεν είναι «βολεμένη» αλλά απλώς πνιγμένη στις δικές της αντιθέσεις και εσωτερικές διαφορές. Δεν πρέπει να ξεχνάμε έτσι κι αλλιώς ότι μιλάμε για 27 κράτη-μέλη, κάποια από αυτά σημαντικοί διεθνείς παίκτες, που καθορίζουν την εσωτερική και την εξωτερική τους πολιτική με βάση τα ιδιαίτερα εθνικά τους συμφέροντα. Η ΕΕ δεν είναι ένα μεγάλο ομοσπονδιακό κράτος. Αυτό σημαίνει ότι η ιδέα μιας ενιαίας εξωτερικής πολιτικής ή μιας ενιαίας στρατιωτικής δομής δεν είναι εύκολη στην πράξη. Για κάποιους, τα τελευταία γεγονότα είναι μια απόδειξη των αδιεξόδων της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, του ευρωπαϊκού εγχειρήματος.
Τί έπαθαν οι ΗΠΑ με τους «αδερφούς» Ευρωπαίους;
Το τελευταίο διάστημα γράφτηκαν και γράφονται πολλά. Οι υπερβολές και οι άτοπες προσεγγίσεις δεν περισσεύουν. Αν κάτι είναι σίγουρο αυτό είναι ότι οι ΗΠΑ παίρνουν σημαντικές πρωτοβουλίες και πλέον σε μια λογική πιο «ψυχρή». Αν η ΕΕ θέλει να βλέπει την Κίνα και ως στρατηγικό αντίπαλο και ως οικονομικό εταίρο σε ένα βαθμό, θα υποστεί συνέπειες. Το ίδιο ισχύει και ως προς τη Ρωσία. Και το ενδιαφέρον είναι πως σε αυτές τις σχέσεις της ΕΕ με τις μεγάλες αυτές δυνάμεις καταλύτης ήταν η Γερμανία της Μέρκελ. Μένει να δούμε και τί θα αλλάξει ως προς αυτό, με την αποχώρηση της «σιδηράς κυρίας της Ευρώπης». Οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ δεν θέλουν και δεν μπορούν να καλύπτουν στρατιωτικά τον ευρωπαϊκό χώρο κυρίως. Το σχέδιο λέει ότι το ΝΑΤΟ πρέπει να γίνει πραγματικά παγκόσμιο, έρχονται νέες προτεραιότητες. Αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο. Τα λένε και τα ξαναλένε. Απλώς τώρα τα βλέπουμε στην πράξη.
Μήνυμα ελήφθη
Όλα δείχνουν ότι θα συνεχίσουν να λαμβάνουν χώρα σημαντικές εξελίξεις με το διεθνές ταρακούνημα που έχει επιφέρει και η πανδημία. Στα σημαντικά γεγονότα και τις πρωτόγνωρες συνθήκες οι δρώντες, στην προκειμένη τα κράτη, συνειδητοποιούν με πιο σκληρό τρόπο τις άμεσες ανάγκες τους, τα «θέλω» τους.
Η Ευρώπη, το μήνυμα για τον Ευρωστρατό το έλαβε στο Αφγανιστάν. Το μήνυμα για αναβαθμισμένη εξωτερική πολιτική το έλαβε με τη συμφωνία του AUCUS. Τα στρατηγικά της συμφέροντα επιτάσσουν να πάρει πρωτοβουλίες, πρωτοβουλίες που θα κινήσουν κυρίως οι μεγάλες της δυνάμεις: ο στρατιωτικός της βραχίωνας, η Γαλλία και το οικονομικό μεγαθήριο, η Γερμανία. Η Γαλλία ήδη βαδίζει προς μια κατεύθυνση, στην οποία τα τελευταία χρόνια επιμένει: Στρατηγική αυτονομία. Η ελληνογαλλική συμφωνία είναι μια σημαντική πλευρά σε αυτήν την κατεύθυνση, μήνυμα προς όλες τις πλευρές ότι δεν στέκεται με σταυρωμένα τα χέρια. Για τη Γερμανία, οι εκλογές και το νέο κυβερνητικό σχήμα, μπορεί να σημάνουν, μεταξύ άλλων, στροφή στη γερμανική εξωτερική πολιτική με πιο ευρωπαϊκό χαρακτήρα και λιγότερο εθνικό.
Πρώτα μάχη με τον εαυτό της
Το παιχνίδι δεν παίζεται πλέον στη Μ. Ανατολή ή την Αν. Ευρώπη και τα Βαλκάνια, ή μάλλον καλύτερα, δεν παίζεται μόνο εκεί. Ο Ειρηνικός θα αποτελέσει το νέο μεγάλο πεδίο της συνάντησης, των συγκρούσεων και των ανταγωνισμών. Η Κίνα πλέον απειλεί ευθέως την πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ στη διεθνή σκηνή και η Ρωσία δεν είναι ο μόνος στρατηγικός αντίπαλος. Η πράσινη ανάπτυξη, οι ενεργειακές, εμπορικές διαδρομές και υποδομές περνάνε σε άλλη φάση, υπό το πρίσμα της κλιματικής αλλαγής, της ψηφιακής εποχής και των οικονομικών αναγκών. Η ΕΕ καλείται να διεκδικήσει το δικό της ρόλο σε αυτήν τη νέα πράξη.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα δώσει τη δική της μάχη για αυτονομία, στρατιωτική και στρατηγική, που ταυτόχρονα και πρακτικά είναι και μάχη στο εσωτερικό της, να αμβλύνει τις αντιθέσεις στο μέτρο του δυνατού, να αποδείξει ότι είναι πιο συμφέρον να υπάρξει κοινή πορεία σε διπλωματικό και στρατιωτικό επίπεδο-δύο πεδία που το «εθνικό συμφέρον» βαραίνει πολύ.