Η Ουκρανία προστατεύεται από άνδρες με όπλα. Βρίσκονται είτε σε χαρακώματα, είτε στις πολλές βάσεις που βρίσκονται διάσπαρτες στις γραμμές του μετώπου.
Αλλά από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος έχουν εμφανιστεί και άλλες ηρωικές φιγούρες, όπως είναι γυναίκες με όπλα. Μια από αυτές είναι η Olesia Vorotnyk, μια μπαλαρίνα της Εθνικής Όπερας της Ουκρανίας που εγκατέλειψε τον θίασο για να υπερασπιστεί τη χώρα της. Ο Economist σε άρθρο του, παρουσιάζει την ιστορία της.
Από μπαλαρίνα στρατιωτίνα
Η 30χρονη σήμερα Vorotnyk χορεύει επαγγελματικά από το 2009. Ασχολούνταν με τη γυμναστική πριν αρχίσει μαθήματα μπαλέτου στα δέκα της χρόνια. Σπούδασε στο Choreographic College του Κιέβου και στη συνέχεια εντάχθηκε στο χορευτικό συγκρότημα της Εθνικής Όπερας. «Μια καριέρα που είναι σκληρή για τα πόδια», όπως λέει.
Η στρατιωτική θητεία αποτελεί μέρος της ιστορίας της ζωής της όπως και ο χορός. Ο σύζυγός της, με τον οποίο απέκτησε έναν γιο, σκοτώθηκε πριν από τρία χρόνια στη σύγκρουση στην ανατολική Ουκρανία που ακολούθησε την υποστηριζόμενη από τη Ρωσία εξέγερση του 2014. Όταν ξεκίνησε ο νέος πόλεμος τον Φεβρουάριο, ήξερε ότι έπρεπε να κάνει κάτι, αλλά δεν ήταν σίγουρη για το τι. «Μπορούσα όμως να πυροβολήσω», λέει. «Είναι το χόμπι μου. Ήξερα ότι αν γινόταν μια ολοκληρωτική εισβολή δεν θα πήγαινα στο εξωτερικό. Θα πολεμούσα».
Το απόλυτο χάος τις πρώτες ημέρες της εισβολής του Πούτιν στην Ουκρανία
Αμέσως εγκατέλειψε το μπαλέτο και πήρε θέση σε ένα σημείο ελέγχου, οπλισμένη με ένα ak-47. Εκείνες οι πρώτες μέρες ήταν χάος, θυμάται. Τα ρωσικά στρατεύματα λέγεται ότι είχαν περικυκλώσει την πόλη. Ο κόσμος περίμενε να έρθουν τα τανκς. Η Vorotnyk αποφάσισε να αρχίσει την εκκένωση των πολιτών. «Χρησιμοποίησα παράδρομους για να βγάλω τους ανθρώπους έξω. Κυρίως ήταν φίλοι μου, γυναίκες με παιδιά».
Οι ομοιότητες μπαλέτου και στρατού
Σύντομα αποφάσισε να ενταχθεί στις Εδαφικές Δυνάμεις Άμυνας, τη στρατιωτική εφεδρεία της χώρας. Δεν ήταν εύκολο να ενταχθεί. Όλοι ήθελαν να εγγραφούν -και η προτίμηση ήταν στους άνδρες με στρατιωτική εμπειρία: «Ως γυναίκα μπαλαρίνα δεν ήμουν στην κορυφή της λίστας», δηλώνει. Ωστόσο, υπάρχουν, πιστεύει, κάποιες χρήσιμες ομοιότητες μεταξύ μπαλέτου και στρατιωτικής θητείας.
Το μπαλέτο ενσταλάζει την πειθαρχία. Καλλιεργεί τη δύναμη του μυαλού - και σημαίνει ανοχή στον πόνο. «Τα παπούτσια πονάνε- το να μένεις στα δάχτυλα των ποδιών σου πονάει», λέει η Vorotnyk. «Τα πόδια σου αιμορραγούν. Αλλά μαθαίνεις να χορεύεις μέσα από όλα αυτά». Γνωρίζει αρκετές γυναίκες που υπηρετούν τώρα στο στρατό και οι οποίες σπούδασαν ρυθμική γυμναστική, την οποία, για παρόμοιους λόγους, θεωρεί ότι μοιάζει με στρατιωτική εκπαίδευση.
Έτσι, περίμενε στην ουρά στο τοπικό στρατολογικό γραφείο και τελικά έγινε δεκτή. Έτσι ξεκίνησε μια ζωή που ήταν να φυλάει τη γειτονιά της στο Κίεβο, με το όπλο στον ώμο της, και να εργάζεται στα σημεία ελέγχου. «Ήταν ένας εφιάλτης», θυμάται. «Ο φόβος των σαμποτέρ ήταν παντού». Βοήθησε στην εκκένωση περισσότερων ανθρώπων, κάποτε πέρασε 19 ώρες οδηγώντας κάποιους σε (σχετική) ασφάλεια στη δυτική Ουκρανία. Οι Ρώσοι βομβάρδιζαν τον αυτοκινητόδρομο Zhytomyr, ο οποίος οδηγεί στα σύνορα με τη Μολδαβία, και αναγκάστηκε να χρησιμοποιήσει τα δαιδαλώδη δρομάκια του χωριού, καθώς τα πυρά έπεφταν γύρω τους.
Ο τρόμος του πολέμου, η εισβολή του 2014, ο λιμός του Στάλιν
Αλλά δεν θα προτιμούσε να βρισκόταν πουθενά αλλού. Μαζί με το χορό και την πειθαρχία, το εθνικό συναίσθημα της εμφυτεύτηκε από μικρή ηλικία σε ένα φανατικά φιλοουκρανικό νοικοκυριό. Μετά την έναρξη της εξέγερσης το 2014, έκανε ένα διάλειμμα από το χορό για να ταξιδέψει στην περιοχή του Ντονμπάς και να δει την κατάσταση με τα ίδια της τα μάτια. Έφερε βιβλία στα ουκρανικά σε βιβλιοθήκες στα ανατολικά, με θέματα εθνικής σημασίας, όπως το Holodomor, ο λιμός που προκάλεσε ο Στάλιν στην Ουκρανία τη δεκαετία του 1930. Ο στόχος ήταν να καλλιεργήσει τη γνώση για τη χώρα και την υπερηφάνεια γι' αυτήν.
Για τη Vorotnyk, ο πόλεμος -και τα γεγονότα- είναι απλά. Η Ουκρανία είναι ένα μεγάλο κυρίαρχο έθνος, ο λαός του οποίου επιδεικνύει την ενότητά του. «Κάθε πολίτης παίζει το ρόλο του», λέει η ίδια. «Θέλουμε τα παιδιά μας να μεγαλώσουν με μια ισχυρή, γεμάτη αυτοπεποίθηση Ουκρανία και όχι με τα ψέματα που μας πούλησαν κατά τη διάρκεια της Σοβιετικής Ένωσης».
«Εδώ ο πολιτισμός είναι πάντα πολιτικός»
Οι τέχνες έχουν έναν ιδιαίτερο ρόλο σε αυτόν τον αγώνα. Με διαφορετική αγριότητα, οι Ρώσοι τσάροι και οι Σοβιετικοί κυβερνήτες σφράγισαν τον πολιτισμό της Ουκρανίας για αιώνες, διώχνοντας Ουκρανούς καλλιτέχνες, γελοιοποιώντας τις εθνικές τους φιλοδοξίες και καταστέλλοντας τη γλώσσα τους. Εδώ ο πολιτισμός είναι πάντα πολιτικός - ποτέ περισσότερο από ό,τι κατά τη διάρκεια ενός πολέμου στον οποίο η ιστορία και η ταυτότητα αμφισβητούνται όσο και το έδαφος. Από τότε που ξεκίνησε, για παράδειγμα, ο θίασος μπαλέτου της Vorotnyk δεν ανεβάζει πλέον έργα Ρώσων. «Δεν υπάρχει πια η "Λίμνη των Κύκνων"», λέει η ίδια. Ο Τσαϊκόφσκι είναι εκτός.
Στη Δύση, οι διαφωνίες συνεχίζονται σχετικά με το μποϊκοτάζ της ρωσικής κουλτούρας - πώς να εξισορροπήσουμε την οργή με τη δέσμευση, αν πρέπει να κάνουμε διάκριση μεταξύ κλασικών και σύγχρονων καλλιτεχνών ή μεταξύ εκείνων που υποστηρίζουν τώρα το Κρεμλίνο και εκείνων που το αποκηρύσσουν. Για τη Vorotnyk και άλλους στην Ουκρανία, η κατάσταση είναι απλή. «Οι ξένοι δεν κατανοούν πλήρως τη θέση μας, επειδή το μπαλέτο συνδέεται πάντα με τη Ρωσία», λέει η ίδια. «Αλλά οι άνθρωποι στην κατεχόμενη Μαριούπολη αρνήθηκαν να δεχτούν τρόφιμα και ανθρωπιστική βοήθεια από τους Ρώσους - επέλεξαν να λιμοκτονήσουν. Δεν είναι δίκαιο για το μπαλέτο να παρουσιάζει [ρωσικά έργα] ενώ αυτοί υποφέρουν».
Στις αρχές Ιουνίου η Vorotnyk αποφάσισε ότι ήρθε η ώρα να ξαναχορέψει. Οι σφοδρές μάχες είχαν απομακρυνθεί προ πολλού από το Κίεβο. Η επόμενη παράστασή της θα είναι στο έργο "Die Libelle" ("Η λιβελούλα") του Γιόζεφ Στράους. Η κυρίαρχη αρετή της ως χορεύτρια, λέει ο Viktor Lytvynov, δάσκαλος μπαλέτου στην Εθνική Όπερα, είναι το θάρρος της. «Χρειάζεται γενναιότητα για να ερμηνεύσεις τον ρόλο μιας άσχημης γυναίκας, τον οποίο θα κάνει στη συνέχεια», λέει. «Αυτό είναι που την κάνει τόσο καλή μαχήτρια».
Η Vorotnyk γνωρίζει ότι μπορεί να κληθεί να υπηρετήσει ανά πάσα στιγμή. Εξακολουθεί να εξασκείται στη σκοποβολή σχεδόν καθημερινά. Εξακολουθεί να είναι εθελόντρια στη γειτονιά της. Εν μέσω πυραυλικών πληγμάτων στην πόλη, γνωρίζει ότι η βία δεν έχει τελειώσει ακόμα- για εκείνη είναι πάντα κοντά. Δείχνει, στο τηλέφωνό της, μια φωτογραφία του γιου της όταν ήταν μωρό. Είναι τυλιγμένος στο αλεξίσφαιρο γιλέκο του νεκρού συζύγου της.