Κορυφαίοι Αμερικανοί αξιωματούχοι εντείνουν την πίεση στον Βολόντιμιρ Ζελένσκι αφήνοντας να εννοηθεί ότι ίσως πρέπει να παραιτηθεί, μολονότι η Ευρώπη βάζει πλάτες στον Ουκρανό πρόεδρο.
Μια αντίθεση στη στάση Ουάσιγκτον - Ευρώπης που υπογραμμίζει την πιο καταστροφική διαίρεση στους κόλπους της δυτικής συμμαχίας από τον Ψυχρό Πόλεμο και ενέτεινε την αίσθηση ότι ο «ελεύθερος κόσμος» είναι στο χείλος της ρήξης μετά από λίγες μόλις εβδομάδες της νέας θητείας Τραμπ.
Αλλά η σπουδή της Ευρώπης να εμπλακεί ενεργά στο αδιέξοδο που πυροδότησε η απόπειρα Τραμπ να τερματιστεί ο πόλεμος στην Ουκρανία ίσως να δίνει ελπίδες ότι κάτι καλό μπορεί να βγει μετά τη σκαιότατη φραστική επίθεση του Ρεπουμπλικανού προέδρου στον Ζελένσκι, εφόσον, όπως υποσχέθηκε χθες η Γηραιά Ήπειρος, καταφέρει να καταστρώσει ένα πειστικό ειρηνευτικό σχέδιο για να το παρουσιάσει στην Ουάσιγκτον.
Αμείωτη η οργή στους Ρεπουμπλικανούς για τον Ζελένσκι
Ωστόσο, δεν φαίνεται να υποχωρεί η οργή που πυροδότησε στους Ρεπουμπλικανούς το φιάσκο της συνάντησης της Παρασκευής στο Οβάλο Γραφείο. «Έχουμε ανάγκη έναν ηγέτη με τον οποίο μπορούμε να διαπραγματευθούμε, (ο οποίος θα μπορεί) να διαπραγματευθεί με τους Ρώσους κάποια στιγμή και να τερματίσει αυτόν τον πόλεμο”, δήλωσε ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του Τραμπ, ο Μάικ Γουόλτς.
«Αν καταστεί σαφές ότι ο πρόεδρος Ζελένσκι, είτε για προσωπικούς λόγους είτε για πολιτικούς, αποκλίνει από την επιθυμία να τερματιστούν οι μάχες στη χώρα του, τότε πιστεύω ότι έχουμε ένα πραγματικό πρόβλημα», πρόσθεσε ο Γουόλτς μιλώντας στο CNN.
Το σχόλιό του υπογραμμίζει, σύμφωνα με το αμερικανικό δίκτυο, τη θέση του Λευκού Οίκου ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία πρέπει πάση θυσία να τερματιστεί καθώς ο Τραμπ επιχειρεί επαναπροσέγγιση με τον Ρώσο ομόλογό του, Βλαντίμιρ Πούτιν, αφού επέρριψε προηγουμένως εσφαλμένα στον Ζελένσκι την ευθύνη για τη ρωσική εισβολή.
Αλλά ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ ηγήθηκε της ομάδας των δυτικών ηγετών που υποδέχθηκαν χθες Κυριακή στο Λονδίνο τον Ζελένσκι, ενώ σε μια κίνηση υψηλού συμβολισμού και ο βασιλιάς Κάρολος συναντήθηκε με τον Ουκρανό πρόεδρο δύο 24ωρα μετά την εκδίωξή του από τον Λευκό Οίκο κι αφού προηγουμένως είχε προσκαλέσει τον Τραμπ σε μια δεύτερη επίσημη επίσκεψη στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ο Στάρμερ δεσμεύτηκε για τη συγκρότηση «συμμαχίας των προθύμων» που θα εξοπλίσει και θα υπερασπιστεί την Ουκρανία προειδοποιώντας εκ νέου ότι η όποια ειρηνευτική συμφωνία επιτευχθεί θα χρειαστεί αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας, που δεν έχει ακόμη προσφέρει ο Τραμπ, για να είναι βιώσιμη.
Γαλλία και Βρετανία πρότειναν περιορισμένη, ενός μηνός, εκχειρεία στην Ουκρανία, όπως δήλωσε χθες ο Εμανουέλ Μακρόν. Ο Ζελένσκι είπε ότι γνωρίζει την πρόταση, αλλά δεν αποκάλυψε αν συμφωνεί.
Η εντατική ευρωπαϊκή προσπάθεια έγινε καθώς η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν τόνισε ότι οι σύμμαχοι του Κιέβου πρέπει να μετατρέψουν την ΟΥκρανία «σε ατσάλινο σκαντζόχοιρο, που θα είναι δύσπεπτος για τους πιθανούς εισβολείς».
Η σύγκρουση Τραμπ-Ζελένσκι, που άλλαξε τη δυναμική της ειρηνευτικής προσπάθειας αλλά και τη Δύση
Οι σκηνές σοκ, που εκτυλίχθηκαν στο Οβάλ Γραφείο την Παρασκευή, όταν ο Τραμπ και ο αντιπρόεδρός του Τζέι Ντι Βανς επιτέθηκαν σκαιότατα στον Ζελένσκι και στη συνέχεια τον απέπεμψαν από τον Λευκό Οίκο ήδη συνιστούν ένα πρωτόγνωρο επεισόδιο στην ιστορία της σύγχρονης αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.
Ο εκφοβισμός του ηγέτη ενός δημοκρατικού έθνους που υφίσταται την επίθεση των ρωσικών δυνάμεων και θρηνεί χιλιάδες θύματα προκάλεσε σοκ ανά την υφήλιο, αλλά και στην Ουάσιγκτον. Οι επικριτές του Τραμπ τον κατηγορούν ότι τάσσεται στο πλευρό του εισβολέα αποκηρύσσοντας τις αρχές της μεταπολεμικής αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.
Αλλά για τους υποστηρικτές και τους υποτελείς του, η ανοίκεια επίθεση στον Ζελένσκι συνιστά θρίαμβο, που προβάλλει ισχύ και συνοψίζει την πολιτική «Πρώτα η Αμερική», που άλλαξε τον ρόλο των ΗΠΑ στον πλανήτη.
Τα εμπρηστικά σχόλια και οι διακηρύξεις των τελευταίων ημερών ότι η Δύση είναι τελειωμένη επ΄ ουδενί εξυπηρετούν την προσπάθεια ειρήνευσης ή τα συμφέροντα των βασικών παικτών -πλην, βεβαίως, του Πούτιν, ο οποίος απολαμβάνει τη διάσπαση της Δύσης, του βασικού στόχου της εξωτερικής πολιτικής του-, σχολιάζει σε ανάλυσή του το CNN.
Μπορεί οι υπουργοί και οι συνεργάτες του Τραμπ να έσπευσαν χθες να πλέξουν το εγκώμιό του Ρεπουμπλικανού προέδρου σε δηλώσεις τους, αλλά οι απίστευτες σκηνές της Παρασκευής υπονομεύουν τον ισχυρισμό ότι είναι «άσος» στη σύναψη συμφωνιών και ο μόνος που μπορεί να τερματίσει τον πόλεμο, αφού κατέστη σαφές ότι το σχέδιό του ήταν να επιβάλει μια ειρηνευτική συμφωνία στην Ουκρανία, αφού έκανε πολλές παραχωρήσεις στον Πούτιν. Η σύγκρουση στο Οβάλ Γραφείο εκτροχίασε το προτεινόμενο σχέδιο αμερικανικής εκμετάλλευσης των σπάνιων γαιών της Ουκρανίας, που ο Τραμπ θα εμφάνιζε ως τεράστιο προσωπικό του επίτευγμα, ενώ διαψεύδονται οι ελπίδες του να τιμηθεί με Νόμπελ Ειρήνης.
Για τον Ζελένσκι η απώλεια ψυχραιμίας - έστω κι αν προσπάθησε να εξηγήσει στους Τραμπ και Βανς τους λόγους που το Κίεβο διστάζει για μια συμφωνία που δεν θα περιλαμβάνει εγγυήσεις ασφαλείας - ήταν καταστροφική διπλωματικά, αφού δύσκολα μπορεί κανείς να φανταστεί πώς θα καθίσει ο Ουκρανός πρόεδρος στο τραπέζι των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων με τον Τραμπ, ο οποίος δεν αποκλείεται εν θερμώ να αποφασίσει διακοπή της όποιας μορφής αμερικανικής βοήθειας προς την Ουκρανία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την προσπάθειά της να αποκρούσει τους εισβολείς στα πεδία των μαχών.
Η σύγκρουση στο Οβάλ Γραφείο ώθησε τους Ευρωπαίους συμμάχους να αναλάβουν έκτακτη δράση σκοπεύοντας να προστατέψουν τον Ζελένσκι από τον Τραμπ και να καταστρώσουν ένα βιώσιμο πλαίσιο ειρηνευτικής συμφωνίας για να του παρουσιάσουν προκειμένου να το χρησιμοποιήσει ως βάση στις συνομιλίες με τον Πούτιν. Αλλά αν οι ΗΠΑ εγκαταλείψουν την Ουκρανία, φαντάζει λίαν δύσκολο για την Ευρώπη να αναπληρώσει το κενό.
Στις ΗΠΑ επιμένουν να φύγει ο Ζελένσκι
Ο Ρεπουμπλικάνος πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων Μάικ Τζόνσον απηχώντας τις απόψεις του Γουόλτς προειδοποίησε χθες ότι «κάτι πρέπει να αλλάξει». «Είτε (ο Ζελένσκι) θα επιστρέψει στη λογική και στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με ευγνωμοσύνη, είτε κάποιος άλλος θα πρέπει να ηγηθεί της χώρας για να το πράξει«, τόνισε μιλώντας στο τηλεοπτικό δίκτυο NBC. Στο ίδιο μήκος κύματος την Παρασκευή, αμέσως μετά την αντιπαράθεση στον Λευκό Οίκο, ο Ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής Λίντσεϊ Γκράχαμ, που είχε υποστηρίξει στο παρελθόν τον Ουκρανό πρόεδρο, δήλωσε: «Ο Ζελένσκι πρέπει να αλλάξει σε βάθος τη στάση του ή να αποχωρήσει».
Αλλά αυτό που φαίνεται ότι ξεχνούν ο Τραμπ - που αποκάλεσε προ ημερών «δικτάτορα χωρίς εκλογές» τον Ζελένσκι και οι σύμμαχοί του είναι ότι οι προγραμματισμένες για πέρυσι κάλπες στην Ουκρανία αναβλήθηκαν καθώς η χώρα είναι σε εμπόλεμη κατάσταση με εκατομμύριο προσφύγων στο εξωτερικών. Άλλωστε τον Δεκέμβριο, ο πρώην πρόεδρος της Ουκρανίας και νυν ηγέτης της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Πέτρο Ποροσένκο είχε δηλώσει ότι οι προεδρικές εκλογές θα πρέπει να γίνουν «60 μέρες μετά τη νίκη μας».
Διευρυνόμενο ρήγμα στους κόλπους της δυτικής συμμαχίας
Η δαιμονοποίηση του Ζελένσκι από τον Λευκό Οίκο και η σπουδή των Ευρωπαίων και λοιπών δυτικών να τον αγκαλιάσουν στο Λονδίνο αποκάλυψε την αποξένωση των ΗΠΑ και των Ευρωπαίων συμμάχων τους, η οποία επισπεύσθηκε όχι μόνον λόγω της διάστασης απόψεων αναφορικά με το Ουκρανικό αλλά και λόγω των πιέσεων της κυβέρνησης Τραμπ στην Ευρώπη να αναλάβει τώρα την κύρια ευθύνη για την άμυνά της.
Το καλύτερο σενάριο για την τελευταία ευρωπαϊκή πρωτοβουλία είναι ότι αποδεικνύει από τη μία στις ΗΠΑ ότι η Βρετανία και οι φίλοι της στην Ευρωπαϊκή Ένωση λαμβάνουν στα σοβαρά τις αξιώσεις του Τραμπ να εποπτεύσουν την τήρηση μιας ενδεχόμενης ειρηνευτικής συμφωνίας και από την άλλη ότι οι ταυτόχρονες δεσμεύσεις τους για αύξηση των αμυντικών δαπανών τους διατηρούν ζωντανή τη συμμαχία του ΝΑΤΟ παρά τον σκεπτικισμό του Αμερικανού προέδρου.
Η Ευρώπη ίσως ποντάρει στο ότι ο Τραμπ χρειάζεται τη βοήθειά της για να κλείσει μια ειρηνευτική συμφωνία που θα διεκδικούσε ως τεράστια νίκη του. Και ενώ οι προσπάθειές του για επίτευξη συμφωνίας ήταν μέχρι στιγμής μάλλον αλλοπρόσαλλες και ευνόησαν τις θέσεις του Πούτιν, η προσωπική σχέση του με τον Ρώσο πρόεδρο σημαίνει ότι ίσως να είναι ο μόνος δυτικός ηγέτης που μπορεί να τον πείσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Τα βλέμματα στη σύνοδο κορυφής των Ευρωπαίων την Πέμπτη
Η Ευρώπη εισέρχεται σε μια κρίσιμη για την μελλοντική της ασφάλεια εβδομάδα μετά τη χθεσινή σύνοδο κορυφής στο Λονδίνο, που ολοκληρώθηκε με πολλές υποσχέσεις, αλλά λιγοστές ξεκάθαρες απαντήσεις.
Οι συμμετέχοντες στη συνάντηση στη βρετανική πρωτεύουσα υποστήριξαν ότι η ανάληψη ενός πιο ενεργού ρόλο στη μελλοντική ασφάλεια της Ουκρανίας σημαίνει ενισχυμένη στρατιωτική ικανότητα και κατά συνέπεια αυξημένες δαπάνες. Αυτή η πραγματικότητα πιθανότατα θα βρεθεί στο επίκεντρο της συνόδου κορυφής των 27 ηγετών της ΕΕ που θα πραγματοποιηθεί στην Πέμπτη στις Βρυξέλλες. Παρότι ο Στάρμερ πρωτοστάτησε στις διεργασίες που έλαβαν χώρα την Κυριακή, η Βρετανία, φυσικά, δεν θα συμμετάσχει.
Μιλώντας στη γαλλική εφημερίδα Le Figaro μετά τη σύνοδο κορυφής, ο Μακρόν απαίτησε από τις χώρες του ΝΑΤΟ να επενδύσουν περισσότερο στην άμυνά τους. «Τα τελευταία τρία χρόνια, οι Ρώσοι δαπανούν το 10% του ΑΕΠ τους για την άμυνα», δήλωσε. «Πρέπει να προετοιμαστούμε για τη συνέχεια, με στόχο το 3% έως 3,5% του ΑΕΠ».
Ο τρέχων ετήσιος στόχος δαπανών του ΝΑΤΟ είναι στο 2% του ΑΕΠ κάθε χώρας, όμως πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν δαπανούν ούτε καν αυτό το ποσό, προς μεγάλη ενόχληση του Τραμπ.
Προκειμένου να ενισχύσει δραστικά τους αμυντικούς προϋπολογισμούς των χωρών, ο Γάλλος πρόεδρος προέτρεψε το μπλοκ να αξιοποιήσει προγράμματα της ΕΕ «που δεν χρησιμοποιούνται». «Πρέπει να δώσουμε εντολή στην [Ευρωπαϊκή] Επιτροπή να χρησιμοποιήσει καινοτόμους τρόπους χρηματοδότησης», σημείωσε. «Αυτό σημαίνει είτε κοινό δανεισμό, είτε τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας [το ταμείο διάσωσης που δημιουργήθηκε στον απόηχο της κρίσης χρέους της Ευρωζώνης]… σε πρώτη φάση χρειαζόμαστε 200 δισ. ευρώ για επενδύσεις», πρόσθεσε.
Καθώς αποχωρούσε από τη σύνοδο κορυφής, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είπε ότι τώρα είναι η στιγμή να «εξοπλίσουμε επειγόντως την Ευρώπη».
Όλα δείχνουν ότι η σύνοδος κορυφής της Πέμπτης είναι κρίσιμη. Είναι πιθανόν να καταλήξει σε μια ιστορική ανακοίνωση σχετικά με προϋπολογισμούς των αμυντικών δαπανών, σύμφωνα με Ευρωπαίο διπλωμάτη, που μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας.
Αλλά αυτό δεν θα είναι εύκολο δεδομένου ότι ορισμένοι ηγέτες, ιδίως ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν, υποστηρίζουν περισσότερο τον Βλαντίμιρ Πούτιν παρά οποιοδήποτε σχέδιο προστασίας της Ευρώπης από τον Ρώσο πρόεδρο.
Ο Γ.Γ. του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε, ο οποίος συμμετείχε επίσης στη σύνοδο κορυφής του Λονδίνου, δήλωσε ότι ορισμένες χώρες έχουν δεσμευτεί να «αυξήσουν» τις αμυντικές δαπάνες τους – αλλά και πάλι, λεπτομέρειες σχετικά με το ποιες και κατά πόσο θα τις αυξήσεις παραμένουν ασαφείς.
Οι υποσχέσεις δεν κοστίζουν
Εν τω μεταξύ, η αμυντική βιομηχανία της Ευρώπης έχει ήδη περιορισμένη παραγωγική ικανότητα, πράγμα που σημαίνει ότι οι αυξήσεις των αμυντικών δαπανών ενδέχεται να αργήσουν να αποφέρουν ουσιαστικά αποτελέσματα.
Πέραν τούτου, παρά την πιο ξεκάθαρη στάση που εξέφρασαν χθες οι Ευρωπαίοι ηγέτες, είναι εμφανής η έλλειψη λεπτομερειών για το τι προτίθενται να κάνουν, ενώ κρίσιμο είναι και το ότι δεν δόθηκαν λεπτομέρειες σχετικά με το τι θα προβλέπει στην πραγματικότητα οποιοδήποτε ειρηνευτικό σχέδιο ή πώς ο Στάρμερ και ο Μακρόν θα μπορέσουν να το «πουλήσουν» στον Λευκό Οίκο.
Ένας δεύτερος Ευρωπαίος διπλωμάτης σημείωσε ότι ο Ζελένσκι χρειάζεται απεγνωσμένα να βρει έναν τρόπο να δημιουργήσει μια σχέση με τον Τραμπ και να υπογράψει τη συμφωνία της Ουκρανίας με τις ΗΠΑ για τα ορυκτά, η οποία υποτίθεται ότι είχε οριστικοποιηθεί την προηγούμενη εβδομάδα, αλλά δεν υπογράφηκε. Ο ίδιος πρόσθεσε ότι η υφιστάμενη κατάσταση «απαιτεί η Βρετανία και η Γαλλία να κινητοποιηθούν και να ηγηθούν», αλλά ότι «η λογική επίσης λέει πως η συμφωνία για τα ορυκτά θα εμπλέξει εμπορικά τις ΗΠΑ καθώς θα έχει επιχειρηματικό συμφέρον, οπότε παρέχει έναν βαθμό προστασίας».
Αυτό όμως, δεν εξηγεί πώς η Ευρώπη θα φέρει τον Πούτιν στο τραπέζι και πώς θα τον πείσει να διαπραγματευτεί επί του μελλοντικού ειρηνευτικού της σχεδίου, καθώς το Κρεμλίνο έχει ήδη αποκλείσει την παρουσία ειρηνευτικής δύναμης του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία. Δεδομένων των δημόσιων πανηγυρισμών των συμμάχων του Πούτιν για τα αλλεπάλληλα «χαστούκια» που έχει δεχθεί ο Ζελένσκι από τον Τραμπ, ο Ρώσος πρόεδρος θα μπορούσε να αντέξει μια προσέγγιση υπό την ηγεσία του Λευκού Οίκου.
Μετά τη σύνοδο κορυφής της Κυριακής, ο Ζελένσκι δήλωσε στο βρετανικό δίκτυο Sky News ότι υπήρξε επικοινωνία μεταξύ του Λευκού Οίκου και μελών της κυβέρνησής του μετά την τηλεοπτική κόντρα της Παρασκευής, αλλά «όχι στο δικό μου επίπεδο». Και επανέλαβε την υπόσχεσή του να παραιτηθεί εάν δοθεί στην Ουκρανία η επιλογή της ένταξης στο ΝΑΤΟ.
Ένας άλλος παρευρισκόμενος στη χθεσινή σύνοδο κορυφής -και πιθανότατα κρίσιμος παίκτης στην επόμενη της Πέμπτης- ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ εμφανίστηκε πιο αποφασισμένος, καλώντας την Ευρώπη να ανεξαρτητοποιηθεί από τις εγγυήσεις ασφαλείας των ΗΠΑ. «Πεντακόσια εκατομμύρια Ευρωπαίοι ζητούν από 300 εκατομμύρια Αμερικανούς να τους προστατεύσουν από 140 εκατομμύρια Ρώσους», δήλωσε. «Μπορείς να βασιστείς; Βασίσου στον εαυτό σου. Άρχισε να βασίζεσαι στον εαυτό σου», πρόσθεσε.