Μπορεί η Λιζ Τρας να ετοιμάζεται να παραλάβει τη σκυτάλη της πρωθυπουργίας της Βρετανίας από τον Μπόρις Τζόνσον έχοντας εξασφαλίσει τη στήριξη της δεξιάς πτέρυγας του Συντηρητικού Κόμματος, αλλά πολλοί είναι εκείνοι εντός και εκτός συνόρων που αμφισβητούν, μετά από μια σειρά γκάφες της, την ικανότητά της να ηγηθεί σε λίαν χαλεπούς καιρούς.
Η 47χρονη Τρας, η τέταρτη -όπως όλα δείχνουν- επικεφαλής των Συντηρητικών σε διάστημα λίγο μεγαλύτερο των έξι χρόνων, έχει διαγράψει μια πορεία διάστικτη με κωμικές εμφανίσεις, όπως το 2014 όταν ως υπουργός Περιβάλλοντος, Τροφίμων και Αγροτικών Υποθέσεων μίλησε σε συνέδριο των Τόρηδων για την ποιότητα των βρετανικών τροφίμων και εκνευρίστηκε για το βρετανικό σιτάρι και την πώληση τσαγιού Yorkshire στην Κίνα. Αλλά, ξαφνικά, βροντοφώναξε ότι η Βρετανία εισήγαγε τα δύο τρίτα του τυριού της από το εξωτερικό. «Αυτό είναι ντροπή!», είπε, με τους συνέδρους παραλίγο να πνιγούν καταπίνοντας τις μπουκιές από τα σάντουίτς τους.
Σε μια άλλη περίπτωση, όταν ήταν υπουργός Δικαιοσύνης, η Τρας ρωτήθηκε στο Κοινοβούλιο σχετικά με τα μέτρα που λαμβάνονται για να μη μεταφέρονται λαθραία ναρκωτικά στις φυλακές με drones. «Υπάρχουν ειδικά εκπαιδευμένοι σκύλοι που περιπολούν σε μία από τις εν λόγω φυλακές και γαβγίζουν, κάτι που βοήθησε να αποτραπεί η επιστράτευση των drones», είπε, προκαλώντας θυμηδία στην αίθουσα. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βρίθουν από βίντεο με αυτήν και άλλες αλλόκοτες εμφανίσεις της, που επικαλούνται οι επικριτές της προκειμένου να αμφισβητήσουν την ευφυΐα της και την καταλληλότητά της για το πόστο του πρωθυπουργού της Βρετανίας.
Η ανέλιξη της Τρας
Η Τρας απέδειξε ότι είναι «μάστορας» στην επιβίωση στις Συντηρητικές κυβερνήσεις που ασκούσαν την εξουσία στη Βρετανία τα τελευταία 12 χρόνια. Η πορεία της ήταν σταθερά ανοδική, καθώς πέρασε μεταξύ άλλων από το υπουργείο Εμπορίου σε εκείνο της Δικαιοσύνης και τελικά στο Φόρεϊν Όφις. Και ενώ δεκάδες συνάδελφοί της έπεσαν στην παγίδα της ίντριγκας και της εσωκομματικής διαμάχης, η Τρας κατάφερε να βγει αλώβητη ακόμη και από το κύμα παραιτήσεων που ακολούθησε την πτώση της Τερέζα Μέι. Η Τρας θεωρούνταν πάντα πιστή και εργατική, χωρίς ωστόσο να γίνει μια εκτενής αξιολόγηση των επιτευγμάτων της.
Simon Dawson/No 10 Downing Street
Ωστόσο, η Τρας εργάστηκε ακάματα για να βελτιώσει το ίματζ της. Αφότου ανέλαβε το υπουργείο Εξωτερικών, είχε διαρκή παρουσία στο Instagram και στο Twitter, με έναν φωτογράφο να την ακολουθεί κατά πόδας, είτε πόζαρε με γούνινο καπέλο στην Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας είτε καθισμένη με στρατιωτική περιβολή σε ένα άρμα μάχης επισκεπτόμενη βρετανικά στρατεύματα στην Εσθονία.
Κι όταν οι επικριτές της αμφισβητούσαν τις ηγετικές της ικανότητες όταν επί παραδείγματι μπέρδευε τη Βαλτική με τη Μαύρη Θάλασσα, η Τρας περνούσε στην αντεπίθεση με φωτογραφίες από την επίσκεψή της στην Ουκρανία και μύδρους κατά της Ρωσίας του Πούτιν. Κι αυτό μετρά περισσότερο για τους Τόρηδες από οποιοδήποτε φραστικό ολίσθημα.
Στροφή 180 μοιρών
Η πορεία της στο Συντηρητικό Κόμμα δεν φαινόταν, ωστόσο, προδιαγεγραμμένη. Στην τελευταία της εμφάνιση στη διάρκεια της προεκλογικής καμπάνιας στο Γουέμπλεϊ ενώπιον μερικών χιλιάδων μελών των Τόρηδων, η Τρας παραδέχθηκε πως δεν έχει «παραδοσιακό Συντηρητικό υπόβαθρο». Ο πατέρας της ήταν καθηγητής Μαθηματικών, η μητέρα της νοσηλεύτρια και τα πολιτικά πιστεύω της οικογένειάς της ήταν κατά βάση αριστερά.
Όταν ήταν μικρή μετείχε σε διαδηλώσεις κατά της χρήσης πυρηνικής ενέργειας, αλλά έκτοτε έχει στρέψει την πλάτη της σε εκείνη την πτυχή του παρελθόντος της. Το ίδιο ισχύει και για τα πρώτα βήματα που έκανε η Τρας στην πολιτική, ως φοιτήτρια, στο Φιλελεύθερο Κόμμα. Βέβαια, αυτό το έχει κατατάξει εδώ και καιρό ως «νεανικό αμάρτημα».
Τα ίδια πάνω-κάτω λέει και για τη μεταμόρφωσή της από φιλοευρωπαία πριν από το δημοψήφισμα για το Brexit το 2016 σε μία από τις πιο ένθερμες οπαδούς του Brexit. Τα τελευταία χρόνια η Τρας κινείται σταθερά με πορεία όλο και πιο δεξιά, που βρίσκει απήχηση στα μέλη των Τόρηδων στα παραδοσιακά προπύργιά τους στη Νότια Αγγλία.
Το ασαφές πρόγραμμα της Τρας
Στη διάρκεια της καμπάνιας της η Τρας έχει ξεκαθαρίσει ότι αυτό που δεν θέλει με τίποτε είναι αυξήσεις φόρων, χωρίς ωστόσο να ανοίξει τα χαρτιά της αναφορικά με το πώς σκοπεύει να καταπολεμήσει τις πολλαπλές κρίσεις της αύξησης των τιμών της ενέργειας και του καλπάζοντος πληθωρισμού. Ενώ πολλοί στη χώρα φοβούνται ότι ένας μεγάλος αριθμός Βρετανών θα πρέπει να διαλέξει μεταξύ «θέρμανσης ή φαγητού» αυτόν τον χειμώνα, η Τρας λέει μόνο ότι είναι κατά των «επιδομάτων» από το κράτος, υποστηρίζοντας ότι η μείωση των φόρων είναι ο αποδεδειγμένος τρόπος για τη δημιουργία ανάπτυξης.
Η Τρας θεωρεί εαυτήν διάδοχο της Μάργκαρετ Θάτσερ, της «Σιδηράς Κυρίας» της Βρετανίας που έβαλε τη δεκαετία του 1980 την οικονομία της χώρας σε αναπτυξιακή τροχιά μέσω ενός ταχύρρυθμου προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων. Ένας από τους στόχους της Τρας είναι, τώρα, να αναχαιτίσει τον πληθωρισμό με περικοπές φόρων, παρά τις επικρίσεις από οικονομολόγους της Τράπεζας της Αγγλίας που φοβούνται περαιτέρω εκτίναξη του πληθωρισμού.
Η Τρας θα παρουσιάσει τον Προϋπολογισμό όταν αναλάβει το αξίωμά της, λέει συνοπτικά. Επιπλέον, θέλει να χορηγήσει δεκάδες νέες άδειες παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Βόρεια Θάλασσα. Οι περιβαλλοντικές ανησυχίες δεν παίζουν κανέναν ρόλο για εκείνη. Στην εξωτερική πολιτική, από την άλλη πλευρά, είναι σαφές ότι θέλει άμεσα να ξεκινήσει μια μάχη με την Ευρώπη και να καταργήσει το συντομότερο το Πρωτόκολλο της Βόρειας Ιρλανδίας από τη Συνθήκη για το Brexit.
Ο ζήλος του προσήλυτου
Ο αναλυτής Άνταμ Χάρισον, της δεξαμενής σκέψης European Council on Foreign Relations, εκτιμά πως η Τρας αντιμετωπίζει το Brexit «με τη θέρμη ενός προσήλυτου», ενώ η όλη κοσμοθεωρία της είναι «διαμορφωμένη από τον (πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ) Ρόναλντ Ρίγκαν και τη συμμαχία της Βρετανίας με τις ΗΠΑ εναντίον της Ρωσίας και της Κίνας, χωρίς τη βοήθεια των «δειλών» Ευρωπαίων. Της αρέσει να εμπλουτίζει τα σχόλιά της για τη διεθνή κατάσταση με αναφορές στον Ψυχρό Πόλεμο και στην ελευθερία».
Όλα αυτά μπορεί να ακούγονται ανησυχητικά, ωστόσο η Λιζ Τρας δεν προσπάθησε, τουλάχιστον μέχρι τώρα, να πείσει την πλειοψηφία των Βρετανών για τα σχέδιά της, αλλά μόνο τα περίπου 160.000 μέλη του Συντηρητικού Κόμματος - ποσοστό που αντιπροσωπεύει περίπου το 1,5% του πληθυσμού της χώρας. Οι εκλογές θα διεξαχθούν σε δύο χρόνια και ήδη πολλοί αμφιβάλλουν κατά πόσον η Τρας θα μπορέσει να αντέξει μέχρι τότε.
Η πλειοψηφία των Συντηρητικών βουλευτών θα προτιμούσε, άλλωστε, στην Ντάουνινγκ Στριτ τον αντίπαλό της, πρώην ΥΠΟΙΚ Ρίσι Σούνακ, και είναι άγνωστο για πόσο διάστημα θα τη στηρίξουν, αφού έχουν δείξει πώς αντιμετωπίζουν τους αποτυχημένους πρωθυπουργούς στις περιπτώσεις της Τερέζα Μέι και του Μπόρις Τζόνσον. Ο χειμώνας της «δυσαρέσκειας» στη Βρετανία με τα πρωτοσέλιδα για την ακρίβεια, τη φτώχεια και την πείνα και τις απεργίες που έχουν προαναγγελθεί θα αποτελέσει πολύ δύσκολο τεστ για μια πρωθυπουργό η οποία δεν θα έχει κάποιον ανώτερό της να στραφεί για συμβουλές. Και μένει να φανεί αν η Τρας στον γεμάτο αγκάθια δρόμο της θα απορρίψει, με την ίδια ταχύτητα που έκανε σε άλλες περιπτώσεις στο παρελθόν, τη συντηρητική της ιδεολογία.