Το κλίμα στη Λιβύη είναι εκρηκτικό με την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας του Φαγιέζ αλ Σάρατζ στην Τρίπολη να απορρίπτει - με τις πλάτες της Τουρκίας – τις απειλές της Αιγύπτου για στρατιωτική επέμβαση σε περίπτωση που προωθήσει τις δυνάμεις της στη Σύρτη -κλειδί, μεταξύ άλλων, για τον έλεγχο μεγάλων φυσικών κοιτασμάτων πετρελαίου-.
Ο πόλεμος λέξεων Τρίπολης-Καΐρου καταγράφεται δύο ημέρες πριν από τη συνεδρίαση μέσω βιντεοδιάσκεψης σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών του Αραβικού Συνδέσμου για την κατάσταση στη Λιβύη, στην οποία η ΚΕΣ έχει αρνηθεί να πάρει μέρος κι ενώ αναζητείται πολιτική λύση -με τη στήριξη και της Ελλάδας- στην κρίση.
Στον πόλεμο που μαίνεται στη Λιβύη, η Αίγυπτος υποστηρίζει τις δυνάμεις του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, εχθρού της ΚΕΣ, ο οποίος διέταξε τον Απρίλιο του 2019 τα στρατεύματά του να αρχίσουν ευρείας κλίμακας επιχείρηση για να κυριεύσουν την πρωτεύουσα. Όμως, με τη στρατιωτική υποστήριξη της Τουρκίας η ΚΕΣ κατέγραψε σειρά νικών στα πεδία των μαχών από τις αρχές του Ιουνίου, εξασφαλίζοντας τον πλήρη έλεγχο της βορειοδυτικής Λιβύης. Η επιτυχία της σήμανε την κατάρρευση της εκστρατείας των δυνάμεων του Χάφταρ. Δυνάμεις που ορκίζονται πίστη στην ΚΕΣ, ωστόσο, δυσκολεύονται με τη σειρά τους να προελάσουν στη Σύρτη, πύλη στρατηγικής σημασίας προς το ανατολικό τμήμα της χώρας, την οποία αποπειρώνται να αποσπάσουν από τα στρατεύματα του Χάφταρ, του ισχυρού άνδρα της πετρελαιοπαραγωγικής ανατολικής Λιβύης.
Η «κόκκινη γραμμή» του Καϊρου στη Λιβύη
Το Σάββατο, ο πρόεδρος της Αιγύπτου Άμπντελ Φάταχ αλ Σίσι προειδοποίησε ότι η προέλαση δυνάμεων της ΚΕΣ στη Σύρτη, 450 χιλιόμετρα ανατολικά της Τρίπολης, θα μπορούσε να οδηγήσει σε «απευθείας» επέμβαση του Καΐρου. Η γενέτειρα του πρώην δικτάτορα της Λιβύης Μουάμαρ Καντάφι, η Σύρτη, όπως και η Αλ Τζούφρα, νοτιότερα, αποτελούν «κόκκινη γραμμή», προειδοποίησε ο πρόεδρος της Αιγύπτου κατά τη διάρκεια ομιλίας του που αναμεταδιδόταν τηλεοπτικά. Εάν παραβιαστεί αυτή η «κόκκινη γραμμή», η ασφάλεια της Αιγύπτου, η οποία έχει πορώδη σύνορα με τη Λιβύη, θα απειληθεί και θα απαιτηθεί «άμεση επέμβαση» των αιγυπτιακών ένοπλων δυνάμεων στη γειτονική χώρα, πρόσθεσε.
Άμεση ήταν η αντίδραση της ΚΕΣ, που είδε στην τοποθέτηση αυτή του αλ Σίσι μια «εχθρική ενέργεια» και «κατάφωρη επέμβαση» στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας, «ισοδύναμη με κήρυξη πολέμου», Και κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να «αναλάβει τις ευθύνες της μπροστά σε αυτή την κλιμάκωση».
Οι βλέψεις της Τουρκίας στη Λιβύη
Η Τουρκία έχει αυξήσει τους τελευταίους μήνες τη στρατιωτική εμπλοκή της στη Λιβύη με την αποστολή πολεμικών πλοίων ανοικτά των ακτών της, επιθετικών drones και αεροσκαφών που μεταφέρουν οπλισμό και μισθοφόρους, προκειμένου – όπως υποστηρίζει – να στηρίξει την ΚΕΣ του συμμάχου της αλ Σάρατζ, αλλά στην ουσία για να ενισχύσει το ρόλο της στην εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων της ανατολικής Μεσογείου και να αποδυναμώσει τις υποστηριζόμενες -και από την Αίγυπτο – δυνάμεις του Χάφταρ.
Η σύρραξη στη Λιβύη είναι περίπλοκη, αλλά πρόκειται κυρίως για έναν πόλεμο δι’ αντιπροσώπων με αντίκτυπο στην ευρύτερη περιοχή και τα αντικρουόμενα συμφέροντα Τουρκίας, Αιγύπτου, Ρωσίας, Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και Κατάρν, ενώ παρακολουθούν με άγρυπνο μάτι τις εξελίξεις η Ελλάδα, η Ιταλία, η Γαλλία και το Ιράν. Η Τουρκία και το Κατάρ στηρίζουν την ΚΕΣ του Σάρατζ κι έστειλαν χιλιάδες Σύρους αντάρτες να πολεμήσουν στη Λιβύη, ενώ η Άγκυρα χρησιμοποιεί τη βορειοαφρικανική χώρα ως πεδίο δοκιμών των μη επανδρωμένων αεροσκαφών της. Πρόσφατα μετείχε σε ναυτικά γυμνάσια με την Ιταλία και παραλίγο να συγκρουστεί στη Μεσόγειο με τη Γαλλία σ’ ένα περιστατικό που διερευνά το ΝΑΤΟ.
Η Τουρκία δείχνει τα δόντια της, δημοσιεύοντας ξανά και ξανά χάρτες με τις διεκδικήσεις της στη Μεσόγειο, ενώ κομπάζει για την αποστολή F-16 και μεταγωγικών ανοικτά της Λιβύης και επιχειρεί να προκαλέσει αμερικανική επέμβαση στη βορειοαφρικανική χώρα.
Πόσο πιθανή είναι μια σύρραξη Τουρκίας – Αιγύπτου στη Λιβύη;
Η προέλαση το τελευταίο διάστημα των υποστηριζόμενων από την Τουρκία δυνάμεων της ΚΕΣ του Σάρατζ σήμανε συναγερμό στην Αίγυπτο με τον πρόεδρό της να τραβά κόκκινες γραμμές, που χωρίζουν στη μέση τη Λιβύη. Η Αίγυπτος διαθέτει μεγάλο στρατό, που δεν έχει, ωστόσο δοκιμάσει τις δυνάμεις του σε πεδία μαχών εκτός συνόρων. Πολεμά εδώ και χρόνια τζιχαντιστές στη Χερσόνησο του Σινά χωρίς να εκλείψει μέχρι σήμερα οριστικά την απειλή τους, ενώ η Τουρκία στέλνει εδώ και χρόνια δυνάμεις της στη Συρία, αλλά και στο βόρειο Ιράκ κατά των μαχητών του PKK. Παράλληλα το ναυτικό της Άγκυρας προβαίνει συχνά σε προκλήσεις και επιθετικές κινήσεις, όπως και η πολεμική της αεροπορία, που θεωρείται πιο έμπειρη από την αιγυπτιακή.
Στα χαρτιά, βέβαια, οι ένοπλες δυνάμεις των δύο χωρών δείχνουν ισοδύναμες, αφού διαθέτουν F-16 και εκατοντάδες μαχητικά. Ο στρατός της Αιγύπτου, εφοδιασμένος με χιλιάδες τανκ θεωρείται ο ένατος ισχυρότερος του κόσμουκαι της Τουρκίας ο 11ος, ενώ αμφότεροι χρησιμοποιούν δυτικά οπλικά συστήματα. Η Αίγυπτος συνορεύει με τη Λιβύη και μπορεί εύκολα να μετακινήσει μια θωρακισμένη ταξιαρχία ή στρατεύματα στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Η Τουρκία θα έπρεπε να τα μεταφέρει αεροπορικώς ή με πολεμικά πλοία και μάλλον προτιμά να χρησιμοποιεί Σύρους μισθοφόρους για τα σχέδιά της στη χώρα.
Το περίπλοκο παζλ της Λιβύης;
Οι απειλές του προέδρου της Αιγύπτου περί στρατιωτικής επέμβασης στη Λιβύη αποσκοπούν, όπως εκτιμούν αναλυτές, στο να πείσει τις ΗΠΑ να πάρουν στα σοβαρά την απαίτησή του για εκεχειρία, την ώρα που η Τουρκία προαναγγέλλει τη δημιουργία νέων στρατιωτικών βάσεων στη Λιβύη και προσπαθεί να αποδείξει ότι ελέγχει την αμερικανική πολιτική τόσο στη βορειοαφρικανική χώρα, όσο και στη Συρία και στο Ιράκ. Εξ’ ου και οι πιέσεις της στην Ουάσιγκτον να κάνει περισσότερα στη Λιβύη, που ανησυχεί και για το ρόλο της Ρωσίας εκεί. Έτσι η κυβέρνηση Τραμπ είναι σε μια περίπλοκη θέση, αφού θέλει από τη μια να αντιταχθεί στα σχέδια της Μόσχας, αλλά από την άλλη η Αίγυπτος είναι στενός εταίρος της.
Ο Ερντογάν, την ίδια ώρα αγοράζει S-400 από τη Ρωσία και αφήνει να εννοηθεί ότι αν δεν αναλάβουν δράση οι ΗΠΑ στη Λιβύη, τότε η Τουρκία μπορεί να προκαλέσει προβλήματα για τις υποστηριζόμενες από την Ουάσιγκτον δυνάμεις στην ανατολική Συρία ή να πυροδοτήσει αστάθεια στο Ιράκ, όπου διεξάγει εδώ και χρόνια επιχειρήσεις κατά των Κούρδων στο βορρά. Έτσι, λένε αναλυτές, το μόνο που απομένει στον Ελ Σίσι είναι να απειλεί με στρατιωτική επέμβαση στη Λιβύη για να παρουν οι ΗΠΑ τις θέσεις της Αιγύπτου στα σοβαρά. Από την άλλη, όμως, ο Ντόναλντ Τραμπ έχει διακηρύξει ότι δεν θέλει περαιτέρω εμπλοκή της χώρας του στη Μέση Ανατολή…
Ο ρωσικός παράγοντας
Προ ημερών η Ρωσία κάλεσε τις ΗΠΑ να συνεργαστούν στη Λιβύη. Ο Ρώσος υπ Εξ Λαβρόφ ακύρωσε μια συνάντηση στις 16 Ιουνίου στην Άγκυρα διαισθανόμενος προφανώς ότι θα ήταν χάσιμο χρόνου, αφού η Τουρκία εμφανίζεται αμετακίνητη στις επιδιώξεις της για τη Λιβύη. Η Άγκυρα από την πλευρά της στράφηκε στον Τραμπ και στην καγκελάριο της Γερμανίας, που πουλά άρματα μάχης στην Τουρκία και φοβάται μήπως ο Ερντογάν ανοίξει τις πύλες της χώρας του στους Σύρους πρόσφυγες, ελπίζοντας σε διαμεσολάβησή της Άνγκελα Μέρκελ στη Γαλλία και την Ελλάδα. Παράλληλα η Τουρκία έκανε άνοιγμα στην Ιταλία καλώντας την να στηρίξει τη δική της εκδοχή της «βιώσιμης ειρήνης» στη Λιβύη, που θα εξασφαλίσει την παραμονή στην εξουσία του Σάρατζ και της ΚΕΣ και τα τουρκικά συμφέροντα στη χώρα. Η Ιταλία από την πλευρά της στηρίζει την ΚΕΣ με την ελπίδα να συγκρατήσει τις ροές των μεταναστών που θέλουν να περάσουν τη Μεσόγειο.
Η Ρωσία, πάντως, δεν αποκλείεται -λένε αναλυτές – να επιχειρήσει να κλιμακώσει τις εντάσεις στην επαρχία Ιντλίμπ της Συρίας προκειμένου να ασκήσει πιέσεις στην Άγκυρα αναφορικά με το λιβυκό. Όλες αυτές οι κινήσεις συνδέονται παρασκηνιακά και το ερώτημα τώρα είναι τι θα κάνει η Αίγυπτος.. Θα κάνει πράξη την απειλή της, ή θα ακούσουν οι ΗΠΑ τις ανησυχίες της και θα πιέσουν για εκεχειρία; Και πόσο πιθανό είναι το δεύτερο σενάριο, με τη δεδομένη στάση του Τραμπ, την ώρα μάλιστα που ένα λόμπι χρηματοδοτούμενο από την ΚΕΣ, που απηχεί θέσεις της Άγκυρας, επιχειρηματολογεί στην Ουάσιγκτον ότι η αμερικανική εξωτερική πολιτική στη Μέση Ανατολή θα πρέπει να λαμβάνει πολύ σοβαρά υπόψη της τις αξιώσεις του Ερντογάν, υπό το φόβο μήπως η Τουρκία στραφεί οριστικά στη Ρωσία και στο Ιράν; Αν η Αίγυπτος βάλει πόδι στρατιωτικά στη Λιβύη, εκτιμούν εμπειρογνώμονες, θα αποκτήσει έναν μοχλό πίεσης, όπως έκανε ως τώρα η Τουρκία. Προς το παρόν, πάντως, στο Κάιρο μελετούν προσεκτικά τις επόμενες κινήσεις, ενώ τα βλέμματα στρέφονται στην Ουάσιγκτον…