Τώρα που η πανδημία του κορωνοϊού δείχνει σημάδια κάμψης, παγκοσμίως, ήρθε η ώρα του απολογισμού των πολιτικών που διαχειρίστηκαν την κρίση. Για την εφημερίδα Le Monde, το πολιτικό μοντέλο που απέτυχε παταγωδώς στη μάχη κατά του Covid-19 είναι αυτό των λαϊκιστών ηγετών και του λαϊκισμού.
Σε άρθρο γνώμης, το οποίο υπογράφει ο αρθρογράφος της εφημερίδας Αλέν Φρανσόν, αναλύεται η αλλοπρόσαλλη πολιτική τριών ηγετών, του Ντόναλντ Τραμπ, του Ζαΐχ Μπολσονάρου και του Βλαντιμίρ Πούτιν, και ο απολογισμός στη μάχη κατά του κορωνοϊού είναι αποθαρρυντικός. «Οι λαϊκιστές κυβερνήτες είχαν την ευκαιρία να αποδείξουν την υπεροχή που τους αποδίδουν οι παραδοσιακές ελίτ, αλλά η αποτυχία τους είναι παταγώδης και θα πρέπει να μας γίνει μάθημα», αναφέρει ο αρθρογράφος της Le Monde.
Γράφει χαρακτηριστικά:
«Για τους λαϊκιστές που βρίσκονται στην εξουσία, η κρίση που προκάλεσε ο Covid-19 κατέληξε σε απόλυτη καταστροφή. Είτε κυβερνούν δημοκρατικές χώρες, είτε πρόκειται για επιβεβαιωμένα αυταρχικά καθεστώτα, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: ο απολογισμός της διαχείρισής τους είναι θλιβερός. Απέδειξαν ότι είναι ανίκανοι να κυβερνήσουν όπως επιτάσσει η Ιστορία. Οι λαϊκιστές ηγέτες είχαν την ευκαιρία να αποδείξουν την υπεροχή που τους αποδίδουν οι καθεστωτικές ελίτ, αλλά η αποτυχία τους υπήρξε παταγώδης και θα πρέπει να μας γίνει μάθημα.
Ας πάρουμε το παράδειγμα του Ντόναλντ Τραμπ και του ομολόγου του της Βραζιλίας Ζαϊχ Μπολσονάρου (μην ξεχνάμε ότι αυτοί οι δύο έχουν θαυμαστές στην Ευρώπη την Μαρίν Λεπέν και τον Ματέο Σαλβίνι). Στην Ουάσινγκτον αλλά και στη Μπραζίλια, δηλαδή στην ισχυρότερη από τις δυτικές δημοκρατίες (ΗΠΑ) και στην μεγαλύτερη δύναμη της Λατινικής Αμερικής (Βραζιλία), οι δύο ηγέτες εκπροσωπούν τον εθνικισμό, την δαιμονοποίηση των ελίτ, διεκδικούν το μονοπώλιο της εκπροσώπησης του «λαού» και είναι σίγουροι ότι ενσαρκώνουν μια «ισχυρή» εξουσία. Ενας άνεμος τέλους της παγκοσμιοποίησης φυσούσε στο πέρασμά τους. Το Κράτος έπαιρνε στα χέρια του ξανά τον «έλεγχο» και επαναβεβαίωνε τα σύνορά του.
Τι έγινε τελικά; Στη διαχείριση του κορωνοϊού, οι δυτικές δημοκρατίες δεν εμφανίστηκαν με κοινή πολιτική: ορισμένες αιφνιδιάστηκαν, άλλες ήταν καλύτερα εξοπλισμένες. Αλλά οι μεγάλοι λαϊκιστές ηγέτες απέτυχαν «πολύ περισσότερο από τους άλλους», όπως δήλωσε και ο Αμερικανός αναλυτής Yascha Mounk. Στην πρώτη μεγάλη κρίση έδειξαν τα όριά τους, τα οποία ίσως βρίσκονται στο DNA τους. Επωφελούμενος από την οικονομική και κοινωνική δυστυχία των εργαζομένων και της μεσαίας τάξης, ο λαϊκισμός κατέλαβε την εξουσία καταγγέλλοντας τις ελίτ, στοχοποιώντας αποδιοπομπαίους τράγους (την παγκοσμιοποίηση, την Ευρωπαϊκή Ενωση, το ευρώ, την μετανάστευση) και διατυπώνοντας αυταρχικές λύσεις του τύπου «εγώ θα…»
Απέναντι στο σύνθετο πρόβλημα του εχθρού Covid-19, ο Ντόναλντ Τραμπ αποσυντέθηκε. Το τραμπικό κοκτέιλ [αυτή η απίστευη και εκρηκτική μείξη ενός απύθμενου εγώ και ταυτόχρονα διανοητικού κόμπλεξ κατωτερότητας] αποκαλύφθηκε ότι ήταν δηλητήριο: αυτό το «εγώ ξέρω καλύτερα από όλους τους άλλους» οδήγησε τον Τραμπ στο να περιφρονήσει αυτό το κομμάτι των ελίτ που αποτελούν οι ιατροί. Αποτέλεσμα; Αδυναμία και ανικανότητα οποιασδήποτε άσκησης ηγεσίας.
Ο ομόλογός του της Βραζιλίας, Μπολσονάρου, «ο Τραμπ των Tροπικών», έδειξε την ίδια περιφρόνηση για την επιστήμη. Όσο ο Τραμπ μιλούσε για περαστική γρίπη, ορκιζόταν ότι θα τελειώσει ως την αρχή της άνοιξης και πρότεινε να γίνονται ενέσεις απολυμαντικού στο σώμα των ασθενών, ο Μπολσονάρο, επίσης, ύψωνε το μεσαίο του δάχτυλο και έκανε το αντίθετο από αυτό που οι αρμόδιοι υπουργοί του συνέστηναν για τη χώρα. Είχε εμπιστοσύνη στο σώμα του, σώμα «αθλητή», όπως έλεγε, για να κρατήσει τον Covid-19 σε απόσταση.
Σήμερα, η Βραζιλία κινδυνεύει με οικονομική κατάρρευση, βασικά μέλη της κυβέρνησής έχουν παραιτηθεί, γίνεται έρευνα για ορισμένους στενούς συνεργάτες του προέδρου και ο Μπολσονάρο θα βρεθεί πιθανόν αντιμέτωπος με διαδικασία αποπομπής. Με άλλα λόγια, μια απόλυτη υγειονομική και πολιτική καταστροφή.
Η περίπτωση Πούτιν
Μένει ο τρίτος «ισχυρός άνδρας», και αγαπημένος των λαϊκιστών της άκρας δεξιάς (και αριστεράς) της Ευρώπης, ο Βλαντιμίρ Πούτιν. Ο Ρώσος πρόεδρος ανήκει στην οικογένεια των αυταρχικών ηγετών με τάσεις επεκτατισμού. Περισσότερο εθνικιστής παρά λαϊκιστής, για να είμαστε ακριβείς, ο ισχυρός άνδρας του Κρεμλίνου υπήρξε πιστός στη γραμμή του: η Ρωσία πριν τους Ρώσους, εμμονή στην εικόνα της χώρας στη διεθνή σκηνή ακόμη και σε βάρος των συμπολιτών του.
Στην αρχή, ο μεγάλος αυτός στρατηγικός νους της ευρω-ασιατικής στέπας μυρίστηκε μια ευκαιρία για να ταπεινώσει την Ευρωπαϊκή Ενωση και τις φιλελεύθερες δημοκρατίες. Πιστεύοντας ότι η χώρα του δεν έχει τίποτα να φοβηθεί από τον κορωνοϊό [«δεν υπάρχει επιδημία στην Ρωσία», έλεγε το Κρεμλίνο ως τις 26 Μαρτίου], σπεύδει να αποστείλει, διαφημίζοντάς την, ιατρική βοήθεια [και κατασκόπους] στην Ιταλία και στις ΗΠΑ… Στη συνέχεια, όταν ο Covid-19 εξαπλώθηκε στη Ρωσία, η κατάσταση του συστήματος υγείας της μεγαλύτερης χώρας στον κόσμο, αποδεικνύει αυτό που πραγματικά είναι: μέτρια, στην καλύτερη των περιπτώσεων. Και ενώ ο Πούτιν, λίγες εβδομάδες νωρίτερα, θέλησε να τα βάλει με την Σαουδική Αραβία στον πόλεμο των τιμών του πετρελαίου, τελικά οι τιμές κατέρρευσαν προκαλώντας μια τεράστια ύφεση στην Ρωσία. Τα 144 εκατομμύρια Ρώσοι πληρώνουν τώρα το ακριβό τίμημα των φαντασιώσεων του Πούτιν.
Αυτοί οι λαϊκιστές ηγέτες έχουν κάτι κοινό: χρειάζονται έναν εχθρό. Κάνουν καριέρα όταν έχουν αντίπαλο, όταν δείχνουν ότι έρχεται μια απειλή. Ζουν σε έναν κόσμο όπου όλα μπαίνουν στα κουτάκια «φίλος» ή «εχθρός», «μαζί μας» ή «εναντίον μας». Αποτελεί κανόνα της πολιτικής τους η στοχοποίηση ώστε να μπορούν να αποφύγουν τις ευθύνες. Απεδείχθη, όμως, ότι αυτές οι απλοϊκές πολιτικές έννοιες δεν έχουν νόημα στη μάχη κατά του Covid-19. Λαϊκιστές τύπου Τραμπ και Μπολσονάρου ή εθνικιστές όπως ο Πούτιν, έδειξαν ότι τα μοντέλα τους απέτυχαν στην πανδημία του κορωνοϊού. Τώρα, ξέρουμε».