Η ανταποκρίτρια της γαλλικής Le Monde, Marie Jégo, στην Κωνσταντινούπολη, σκιαγραφεί το πορτρέτο του ισχυρού και αμφιλεγόμενου θρησκευτικού ηγέτη της Τουρκίας, προστατευόμενου του Ερντογάν, Αλί Ερμπάς, στα χέρια του οποίου βρίσκεται πλέον η Αγία Σοφία.
Γράφει χαρακτηριστικά η γαλλική εφημερίδα:
«Όταν ο πρόεδρος της υπηρεσίας θρησκευτικών υποθέσεων της Τουρκίας Αλί Ερμπάς κάνει την προσευχή στην Αγία Σοφία, ανεβαίνει στον άμβωνα κρατώντας ένα ξίφος στο χέρι. Όχι οποιοδήποτε ξίφος, αλλά ένα οθωμανικό γιαταγάνι στην λάμα του οποίου είναι χαραγμένος ένας στίχος από το Κοράνι.
Έτσι τον είδαν οι πιστοί την Παρασκευή 24 Ιουλίου, την πρώτη ημέρα που η «Μεγάλη Εκκλησία» της Κωνσταντινούπολης έγινε τζαμί, καθώς και την Παρασκευή 31 Ιουλίου, κατά την διάρκεια της προσευχής Aïd el-Adha, γιορτή της θυσίας, η οποία εψάλλη για πρώτη φορά κάτω από τον επιβλητικό θόλο του ναού που χρονολογείται από τον 6ο αιώνα.
Ο Αλί Ερμπάς είναι φανατικός με την παράδοση. «Επί 481 έτη, οι προσευχές της Παρασκευής εψάλλοντο με το οθωμανικό ξίφος στο χέρι. Αν ο Αλλάχ το θέλει, θα επανασυνδεθούμε με αυτή την παράδοση, σύμβολο της κατάκτησης», δήλωσε.
Πράγματι, το οθωμανικό ξίφος θεωρείται σύμβολο της κατάκτησης. Στην παράδοση της οθωμανικής αυτοκρατορίας, δύο πράσινα πανό κρέμονται στον άμβωνα του τζαμιού ως σύμβολο της κατάκτησης, ενώ ένα ξίφος τοποθετείται στην είσοδο του άμβωνα. Όπως επισημαίνει ο εξόριστος Τούρκος δημοσιογράφος, Αμπντουλάχ Μποζκούρτ, κρύβει βαθύτατους συμβολισμούς και την εκπλήρωση των νεοοθωμανικών επιδιώξεων του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Και η Le Monde συνεχίζει:
«Με το λευκό του τουρμπάνι, το ανοιχτόχρωμο και κεντημένο καφτάνι, τους πύρινους λόγους, ο Αλί Ερμπάς είναι το κεντρικό πρόσωπο στην πολιτικο-θρησκευτική χορογραφία που παίζεται στην Αγία Σοφία κάθε Παρασκευή. Ο εμβληματικός ναός βρίσκεται πλέον στα χέρια του. Η Αγία Σοφία υπήρξε εκκλησία για 916 χρόνια, έγινε τζαμί για τα επόμενα 600 χρόνια, μεταμορφώθηκε σε μουσείο από 86 χρόνια και ξαναέγινε τζαμί στις 10 Ιουλίου 2020, με προεδρικό διάταγμα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Δεν ανήκει πλέον στο υπουργείο Τουρισμού και Πολιτισμού αλλά στην Υπηρεσία Θρησκευτικών Υποθέσεων της Τουρκίας (Diyanet), επικεφαλής της οποίας είναι από το 2017 ο Αλί Ερμπάς.
Ο 59χρονος θεολόγος, γαλλόφωνος και αραβόφωνος, έχει φιλόδοξα σχέδια για την Αγία Σοφία. «Θα προσπαθήσουμε να επαναφέρουμε την madrasa (θρησκευτική σχολή) Αγία Σοφία ώστε να λειτουργήσει όπως στο παρελθόν και να διδάσκονται παντού μαθήματα για το Κοράνι», έχει δηλώσει ο Αλί Ερμπάς. Mε άλλα λόγια, τα τζαμιά «είναι σχολεία» όπου ο Αλί Ερμπάς φιλοδοξεί «να εκπαιδεύονται οι νέοι και τα παιδιά». Πρόκειται για ένα σχέδιο που υπηρετεί τους στόχους του προέδρου Ερντογάν, ο οποίος θέλει να πλάσει «μια γενιά πιστών».
Η Υπηρεσία Θρησκευτικών Υποθέσεων ιδρύθηκε το 1924 για να ελέγξει την μουσουλμανική θρησκεία αλλά με τα χρόνια ο ρόλος της αντιστράφηκε και έγινε ένα πραγματικό όργανο εξισλαμοποίησης της τουρκικής κοινωνίας. Σήμερα η Υπηρεσία ελέγχεται από τον πρόεδρο της Τουρκίας, χειρίζεται 84.684 τζαμιά στη χώρα, μισθοδοτεί τους ιμάμηδες, τους θεολόγους, τους μουεζίνηδες και τους κατηχητές. Επίσης, τα 2.000 τζαμιά τα οποία βρίσκονται ανά τον κόσμο και έχουν στόχο να μεταφέρουν την λάμψη του τουρκικού ισλάμ, βρίσκονται υπό την αιγίδα της. Η Υπηρεσία Θρησκευτικών Υποθέσεων διαθέτει τηλεοπτικό σταθμό, εκδοτικό οίκο, τηλεφωνική γραμμή έκτακτης ανάγκης, ελέγχει την εκπαίδευση στο Κοράνι με στόχο «την πλήρη βάπτιση των νέων παιδιών σε έναν θρησκευτικό τρόπο ζωής», διαθέτει παιδικούς σταθμούς για παιδιά 3-6 ετών καθώς και μεγάλο αριθμό εκπαιδευτικών ιδρυμάτων όλων των βαθμίδων για ιμάμηδες (imam hatip). Τα εισαγωγικά μαθήματα στο σουνιτικό ισλάμ είναι πλέον υποχρεωτικά στα δημόσια σχολεία ενώ στα πανεπιστήμια άνοιξαν τμήματα αφιερωμένα στην προσευχή. Η Υπηρεσία Θρησκευτικών Υποθέσεων διαθέτει έναν προϋπολογισμό 11,5 δις τουρκικών λιρών, ήτοι 1,4 δις ευρώ και έχει προσωπικό 170.000 άτομα. Υπό την έννοια αυτή, η Diyanet είναι αναμφίβολα η μεγαλύτερη ιδεολογική επιτυχία του Τούρκου προέδρου, ο οποίος βρίσκεται στην εξουσία από το 2003.
Οι οδηγίες του Αλί Ερμπάς προκαλούν συχνά αντιδράσεις. Το «λεξικό των θρησκευτικών εννοιών», το οποίο αναρτήθηκε στο επίσημο σάιτ της Υπηρεσίας το φθινόπωρο του 2018 είχε προκαλέσει σκάνδαλο επειδή ανέφερε ότι τα κοριτσάκια μπορούν να παντρεύονται από την ηλικία των 9 ετών. Η Υπηρεσία βρέθηκε αντιμέτωπη με αντιδράσεις των γυναικείων οργανώσεων αλλά και της κεμαλικής ελίτ και αναγκάστηκε να αποσύρει αυτό το εδάφιο. Ο Αλί Ερμπάς αναγκάστηκε, επίσης, να αποσύρει κάποιες φράσεις τις οποίες είπε στο κήρυγμά του στην Αγία Σοφία, με το οθωμανικό ξίφος στο χέρι, στις 24 Ιουλίου. Ειδικότερα, παθιασμένος με το θέμα της «κατάκτησης» έριξε ανάθεμα στον Κεμάλ Ατατούρκ, τον ιδρυτή της Τουρκίας ο οποίος μετέτρεψε την εκκλησία σε μουσείο το 1934. Στο κήρυγμά του, ο Ερμπάς θύμισε στους πιστούς ότι σύμφωνα με τον σουλτάνο Μωάμεθ II, ο οποίος κατέκτησε την Κωνσταντινούπολη το 1453, η Αγία Σοφία θα έμενε τζαμί ως τη Δευτέρα Παρουσία και πως όσοι την μεταμόρφωσαν σε τζαμί ήταν «καταραμένοι» και καταδικασμένοι να καούν. Οι κεμαλιστές αντέδρασαν έντονα, ποινική καταγγελία εναντίον του Αλί Ερμπάς κατέθεσε το στέλεχος του Καλού Κόμματος (İYİ) Aytun Çıray ενώ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χιλιάδες χρήστες ζήτησαν την παραίτηση του θρησκευτικού ηγέτη.
Ο Αλί Ερμπάς ωστόσο συνηθίζει να στέλνει μηνύματα μίσους, κυρίως για την ομοφυλοφιλία, λέγοντας ότι φέρνει ασθένειες και καταστρέφει το ανθρώπινο είδος. Δικηγόροι από την Αγκυρα και το Ντιγιαρμπακίρ είχαν καταθέσει αγωγή εναντίον του, αλλά λίγες ημέρες αργότερα οι δικηγόροι βρέθηκαν μπλεγμένοι σε δικαστικές ανακρίσεις για «ύβρι στις θρησκευτικές αξίες». Υπερασπιζόμενος τον προστατευόμενό του, ο πρόεδρος Ερντογάν εξήγησε ότι «το να επιτίθεσαι στον ηγέτη της Diyanet είναι σαν να επιτίθεσαι στο κράτος. Οσα είπε ήταν ακριβή».