Η πολύπαθη Λαμπεντούζα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, απορροφά όλο το προσφυγικό κύμα της Μεσογείου, καθώς αποτελεί ουσιαστικά τον κυριότερο δίαυλο ανάμεσα στην Αφρική και την Ευρώπη.
Η ιταλική νήσος, που τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται ταχέως με στόχο να μετατραπεί σε ένα ακόμη τουριστικό θέρετρο της γείτονος, βιώνει το τελευταίο διάστημα καταστάσεις που βίωνε στις αρχές της δεκαετίας του '10, περίοδο που συνέπεσε με την Αραβική Άνοιξη και τις ορδές μεταναστών που φτάνουν ακατάπαυστα έκτοτε, από τα κράτη της βόρειας Αφρικής, αλλά και της πολυτάραχης Μέσης Ανατολής.
Μόνον χθες έφτασαν στη Λαμπεντούζα περίπου 7.000 μετανάστες σε ένα πρωτοφανές κύμα αφίξεων με το νησί να ασφυκτιά, καθώς το hot-spot όχι μόνο γέμισε, αλλά οι πρόσφυγες και οι μετανάστες είναι πλέον περισσότεροι από τους μόνιμους κατοίκους και το πρόβλημα θα συνεχίσει να διογκώνεται.
Η Ιταλία προσπαθεί να λάβει μέτρα για να συγκρατήσει το μεταναστευτικό κύμα, ωστόσο, στη γείτονα «φωνάζουν» ότι η Ευρώπη τούς έχει αφήσει μόνους.
Πώς προσπαθεί να αναχαιτίσει τις ροές η Μελόνι
Η πρόεδρος της χώρας, Τζόρτζια Μελόνι, γνωστή για την όχι και τόσο… φιλόξενη στάση της απέναντι στους μετανάστες, τόνισε τη δέσμευσή της να λύσει το μεταναστευτικό με διαρθρωτικό τρόπο, ακόμη κι αν αυτό απαιτεί σημαντικό χρόνο και προσπάθεια. «Δεν φοβάμαι να πληρώσω κάποιο τίμημα βραχυπρόθεσμα, γιατί δεν με ενδιαφέρουν εφήμερες λύσεις ή προπαγανδιστικές απαντήσεις που λειτουργούν σε επικοινωνιακό επίπεδο, αλλά διαρκούν δύο μήνες και μετά επιστρέφουν στο σημείο εκκίνησης. Θέλω να λύσω το πρόβλημα με δομικό τρόπο» εξήγησε η Ιταλίδα πρόεδρος μιλώντας στο κοινοβούλιο και παρέθεσε το τρίπτυχο που θα εφαρμόσει: «Πρώτον, ο στόχος είναι να σταματήσει η διακίνηση ανθρώπων, μια πρόκληση που απαιτεί στενότερη διεθνή συνεργασία», ρίχνοντας το μπαλάκι σε Βρυξέλλες και Βερολίνο που φαίνεται να παίρνουν αποστάσεις.
»Δεύτερον, στοχεύουμε στη διαχείριση της νόμιμης μετανάστευσης με ομαλό τρόπο, διασφαλίζοντας συμφωνίες και επενδύσεις στην Ιταλία που μπορούν να βοηθήσουν στη δημιουργία νέων ευκαιριών για τη χώρα».
Κλείνοντας προχώρησε σε μία ακόμα μομφή προς τους εταίρους, τονίζοντας πως «προσπαθούμε να διασφαλίσουμε ότι η ιταλική άποψη λαμβάνεται υπόψη στη διεθνή συζήτηση για το μεταναστευτικό ζήτημα».
Σαλβίνι: «Πράξη πολέμου»
Από την πλευρά του ο Ματέο Σαλβίνι αντιπρόεδρος και υπουργός Εσωτερικών της Ιταλίας μιλά για «πόλεμο», χωρίς να κατονομάσει τον αντίπαλο που έχει βάλει στο... μάτι τη χώρα του. «Πρόκειται για μια έξοδο μεταναστών σχεδιασμένη από το οργανωμένο έγκλημα. Είναι μια πράξη πολέμου. Νομίζω ότι είναι κάτι επιθυμητό και οργανωμένο επίσης για να φέρουμε σε δύσκολη θέση μια άβολη κυβέρνηση. Είμαι πεπεισμένος ότι υπάρχει σχεδιασμός και κατεύθυνση πίσω από αυτή την έξοδο, γιατί 6.000 αφίξεις σε 24 ώρες δεν είναι τυχαία. Δεν μπορούμε να γίνουμε μάρτυρες άλλων σκηνών σαν αυτές των τελευταίων ωρών. Όταν παίρνεις όχι τρία αλλά 120 σκάφη, πρέπει να λύσεις το πρόβλημα άμεσα», λέει ο Σαλβίνι, με την αντιπολίτευση να εξαπολύει μύδρους εναντίον του.
Χαρακτηριστική είναι η τοποθέτηση του ηγέτη της Δράσης, Κάρλο Καλέντα που έγραψε στο Twitter: «Δεν απέδωσα την ευθύνη για τις αφίξεις (σ.σ.: των μεταναστών) στην κυβέρνηση, όπως έκανε η κεντροδεξιά όταν ήταν στην αντιπολίτευση. Αλλά το να ακούς έναν αντιπρόεδρο της κυβέρνησης να χρησιμοποιεί έτσι τη φράση "πράξη πολέμου", χωρίς να σκέφτεται, σαν να ήταν περαστικός σε μπαρ, είναι απαράδεκτο. Ο Σαλβίνι μας κάνει να φαινόμαστε γελοίοι. Πρέπει να επέμβει η Μελόνι».
Η ρήξη με τη Γερμανία και το υπόβαθρό της
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, η Ιταλία καλείται να υπερκεράσει κι άλλον έναν σκόπελο, αυτόν της Γερμανίας. Η χώρα του ευρωπαϊκού βορρά, σταματά τον εθελοντικό «μηχανισμό αλληλεγγύης» με την Ιταλία σε μια απόφαση που φέρνει ανακατατάξεις στο μεταναστευτικό-προσφυγικό σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Η εφημερίδα Die Welt ανέφερε ότι η Γερμανίδα υπουργός Εσωτερικών, Νάνσι Φέιζερ, έχει αποφασίσει να εμποδίσει τον «μηχανισμό αλληλεγγύης» με την Ιταλία, μια διαδικασία επιλογής μεταναστών που φτάνουν από την ιταλική χώρα.
Η απόφαση της Γερμανίας έρχεται σε μια περίοδο που η χώρα αντιμετωπίζει ισχυρή μεταναστευτική πίεση. Η Ιταλία, από την άλλη πλευρά, έχει δει σημαντική αύξηση στις αφίξεις μεταναστών με αποκορύφωμα τη χθεσινή έκρηξη. Ωστόσο, ο αντίκτυπος αυτής της απόφασης στην ιταλική πραγματικότητα φαίνεται να είναι σχετικός.
Από τον Οκτώβριο του 2022 έως σήμερα, μόνο 1.042 μετανάστες έχουν μετεγκατασταθεί στη Γερμανία, εν συγκρίσει με σημαντικά υψηλότερους αριθμούς που καταγράφονται στην Ιταλία.
Κυβερνητικές πηγές αποκάλυψαν ότι η Ιταλία ανέστειλε την επιστροφή των αποκαλούμενων «Δουβλινέζων», δηλαδή των μεταναστών που εισήλθαν στην Ιταλία για πρώτη φορά, για «τεχνικούς λόγους» από τον Δεκέμβριο του 2022. Αυτή η απόφαση ενδέχεται να ήταν η κίνηση που ξεχείλισε το ποτήρι για τους Γερμανούς που αποφάσισαν να μπλοκάρουν τη διαδικασία επιλογής μεταναστών.
Η απόφαση της Γερμανίας να σταματήσει τον εθελοντικό «μηχανισμό αλληλεγγύης» εγείρει σημαντικά ερωτήματα για τη διαχείριση της μεταναστευτικής κρίσης στην Ευρώπη. Ενώ χώρες όπως η Ιταλία, αλλά και η Ελλάδα, αντιμετωπίζουν αυξανόμενη μεταναστευτική πίεση, άλλες ευρωπαϊκές χώρες πιέζονται να λάβουν αποφάσεις που αντικατοπτρίζουν τις πραγματικότητες και τις ανάγκες τους. Αυτή η σύγκρουση υπογραμμίζει την πολυπλοκότητα της κατάστασης και την ανάγκη για συντονισμένη και υποστηρικτική απάντηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της τρέχουσας μεταναστευτικής κρίσης.
Οι μετεγκαταστάσεις κι ο κανονισμός του Δουβλίνου δεν ενδιαφέρουν πλέον κανέναν
Η Γερμανία ανέστειλε τις μετεγκαταστάσεις αιτούντων άσυλο από την Ιταλία και δεν θα τις επαναρχίσει έως ότου η γείτονα επιστρέψει στη συμμόρφωση με τον κανονισμό του Δουβλίνου, που αναθέτει την αξιολόγηση των αιτήσεων ασύλου στις χώρες πρώτης εισόδου, οι οποίες υποχρεούνται να πάρουν πίσω τους μετανάστες.
Κοντολογίς, κανείς δεν κάνει αυτό που του αναλογεί βάσει των αποφάσεων που έχουν ληφθεί από την ΕΕ για το μεταναστευτικό και σε κάθε περίπτωση αποτελεί σταγόνα στον ωκεανό, δεδομένου ότι από την αρχή του χρόνου έχουν γίνει πλέον 120.000 αφίξεις στην Ιταλία, αριθμός-ρεκόρ ύστερα από το ακατάρριπτο των 180.000 του 2016.
Ο Κανονισμός του Δουβλίνου, ο οποίος απ' όταν εκπονήθηκε το 1990 έχει λάβει δύο αναθεωρήσεις με τελευταία αυτή του 2013, η οποία ισχύει και σήμερα, ποτέ δεν λειτούργησε πραγματικά, διαφορετικά ο αριθμός των αιτημάτων ασύλου δεν θα έβρισκε τη Γερμανία στην πρώτη θέση, αλλά μάλλον την Ιταλία, τη χώρα που είναι υπεύθυνη για τις αιτήσεις όλων όσων εισέρχονται στην επικράτειά της.
Με άλλα λόγια, για ένα μεγάλο μέρος των μεταναστών η Ιταλία, όπως και η Ελλάδα, είναι χώρες διέλευσης, που πρέπει να υπερκεραστούν για να φτάσει ο μετανάστης σε άλλα κράτη της ΕΕ που στην πραγματικότητα έχουν αναλογία αιτήσεων ασύλου και κατοίκους πολύ μεγαλύτερη από την Ιταλία, όπου ήταν 1.308 αιτήσεις ανά εκατομμύριο κατοίκους για το 2022, σταθερά κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ των 1.973 αιτήσεων ανά εκατομμύριο.
Αν και τα νούμερα δεν είναι υπέρ της, τον Δεκέμβριο η Ιταλία αποφάσισε να ενημερώσει τους εταίρους της στην ΕΕ ότι δεν θα δεχόταν νέες μεταφορές από το Δουβλίνο μέχρι νεωτέρας, λόγω της μεταναστευτικής πίεσης, και της γενικότερης πίεσης που υφίσταται το εθνικό σύστημα υποδοχής.
Κρίσιμη σύνοδος των ΥΠΕΣ της ΕΕ -Αναμένεται να ασκηθούν μεγάλες πιέσεις
Στις 28 Σεπτεμβρίου στις Βρυξέλλες το θέμα θα τεθεί επί τάπητος και οι Ιταλοί θέλουν να το εκκινήσουν από μηδενική βάση. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των υπουργών Εσωτερικών για το Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου θα είναι σκληρή με την Ιταλία να έχει καταστήσει σαφές το ποια γραμμή θα ακολουθήσει.
Μετά το Συμβούλιο της ΕΕ τον Ιούνιο, ο υπουργός Εσωτερικών Ματέο Πιαντεντόσι δήλωσε ότι η Ιταλία δεν εστιάζει πλέον στη μετεγκατάσταση και την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, αλλά στο να αναλάβει η Ευρώπη «να κάνει περισσότερα».
Η λύση στο πρόβλημα των δευτερευουσών μετακινήσεων εντός της ΕΕ φαίνεται επομένως να βρίσκεται σε δεύτερη μοίρα, διότι, η προσοχή προς τις χώρες προέλευσης και διέλευσης που περιέχονται στο σχέδιο Συμφώνου θα είναι o θεμέλιος λίθος για τη λύση του προβλήματος.
Όσον αφορά στον κανονισμό του Δουβλίνου κατά τον Ιταλό ΥΠΕΣ, «είναι μια παρωχημένη ρυθμιστική πηγή που έχει αποδείξει όλα τα όριά της στη διακυβέρνηση αυτού του φαινομένου, δυνάμει της άδικης και περιστασιακής αρχής του κράτους της πρώτης εισόδου.
Το προσχέδιο κειμένου του νέου Ευρωπαϊκού Συμφώνου Μετανάστευσης και Ασύλου πηγαίνει προς την κατεύθυνση που επιθυμεί η ιταλική κυβέρνηση. Μια μεταρρύθμιση που, μόλις εγκριθεί, θα εισαγάγει πολύ πιο αποτελεσματικούς κανόνες και θα εγγυηθεί μια δίκαιη -κατά τους Ιταλούς- κατανομή των ευθυνών μεταξύ των κρατών πρώτης εισόδου και των χωρών τελικού προορισμού, για παράδειγμα προβλέποντας νομικά δεσμευτικούς μηχανισμούς για την ανακατανομή των μεταναστών».
Διαβάζοντας κανείς το προσχέδιο ανακαλύπτει ότι, τουλάχιστον προς το παρόν, ο κανονισμός του Δουβλίνου δεν έχει αντικατασταθεί, αντιθέτως. Ακριβώς στην έκδοση που ψήφισε το Συμβούλιο, ο κανονισμός για τη διαχείριση της μετανάστευσης και του ασύλου (κανονισμός RAMM), ουσιαστικό μέρος του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, το οποίο εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο συζήτησης μεταξύ των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, διευρύνει τις αρμοδιότητες των χωρών πρώτης εισόδου, οι οποίες θα παραμείνουν υπεύθυνες για τις αιτήσεις ασύλου έως και δύο χρόνια από την άφιξη του αιτούντος, ακόμη και αν μετά την παράτυπη είσοδο εξαφανίστηκε ή και μετακόμισε σε άλλο κράτος της Ε.Ε. Με άλλα λόγια, εάν το σχέδιο μπλοκαρίσματος των αναχωρήσεων δεν λειτουργήσει, η Ιταλία θα βρεθεί ακόμα πιο «ριγμένη», υποστηρίζουν οι Ιταλοί με την κυβέρνηση Μελόνι να βρίσκεται μπροστά σε έναν κυκεώνα προβλημάτων.
Επίσης για τον λόγο αυτό, οι μετεγκαταστάσεις και ο κανονισμός του Δουβλίνου, που εδώ και χρόνια βρίσκονται στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής αντιπαράθεσης που καταλήγει συνεχώς σε αδιέξοδο, δεν ενδιαφέρουν πλέον ιδιαίτερα τις χώρες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας. Διαφορετικά, δεν θα ήταν δυνατό να εξηγηθεί γιατί το Βερολίνο, το οποίο πέρυσι έλαβε 217 χιλιάδες αιτήσεις ασύλου (στην Ιταλία ήταν 77.000), αποφάσισε να ακολουθήσει την πρόταση του Συμφώνου που ψήφισε το Συμβούλιο που αποκλείει κάθε υποχρέωση μετεγκατάστασης για τα κράτη μέλη, που με οικονομική συνεισφορά μπορούν να αποφύγουν να υποδεχθούν έστω κι έναν μόνον αιτούντα.
Κανόνες που, το πιθανότερο, και όποιο και αν είναι το πρόσχημα με το οποίο τους εγκρίνει το Κοινοβούλιο, θα αφήσουν τον χρόνο που θα βρουν, τουλάχιστον στις προθέσεις των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, η Ιταλία να πρωτοστατεί, καθώς στηρίζει τη βούληση σε όλους να κάνουν ό,τι θέλουν. Από τη Ρώμη στο Βερολίνο μέχρι και το Παρίσι, που έχει ανακοινώσει περιορισμούς στα σύνορα με την Ιταλία για να αποτρέψει νέα είσοδο όσων μεταναστών προερχόμενων από τις ιταλικές ακτές και τη βαλκανική οδό.
Στοίχημα να ανακοπούν οι ροές από τη Βόρεια Αφρική
Τουλάχιστον όσο διαρκεί το στοίχημα που η κυβέρνηση Μελόνι έχει ονομάσει «εξωτερική διάσταση», η επίλυση του προβλήματος εκτός ευρωπαϊκών συνόρων, ξεκινά από τη Βόρεια Αφρική.
Εγείρεται λοιπόν ζήτημα χρημάτων, συμπεριλαμβανομένων αυτών που, σύμφωνα με την πρόταση που συζητείται στις Βρυξέλλες, οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να καταβάλουν σε ειδικό ταμείο που διαχειρίζεται η Επιτροπή εάν δεν σκοπεύουν να δεχτούν μετεγκατάσταση αιτούντων άσυλο.
Όλα γίνονται για να εμποδίσουν τις αναχωρήσεις μέσω συμφωνιών με τρίτες χώρες όπως η Τυνησία. Επιπλέον, το 2017 το αμφιλεγόμενο μνημόνιο της κυβέρνησης Τζεντιλόνι με τη Λιβύη μείωσε σημαντικά τις αποβιβάσεις, αν κι αυτό συνέβη για περιορισμένο χρονικό διάστημα και με κόστος την καταδίκη χιλιάδων ανθρώπων στις καταχρήσεις των λιβυκών κέντρων κράτησης.
Αλλά το πλαίσιο εξελίσσεται, και μετά τη συμφωνία με την Τρίπολη, άνθρωποι έχουν αρχίσει να φεύγουν και από την Κυρηναϊκή, το άλλο μισό της Λιβύης που ελέγχεται από τον στρατηγό Χάφταρ. Για να μην αναφέρουμε τη νέα διαπερατότητα των χερσαίων συνόρων από τα οποία εισέρχονται όσοι φεύγουν από την κρίση στο Σουδάν, ή το πραξικόπημα στον Νίγηρα που θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει περαιτέρω το Σαχέλ.
Όσον αφορά στη συμφωνία που υπεγράφη μεταξύ Ρώμης και Τύνιδας με τις ευλογίες της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, έφτασε τελικά στο Στρασβούργο όπου επικρίθηκε σφόδρα από πολλούς Ευρωπαίους βουλευτές, ακόμη και από αυτούς που ανήκουν στην ίδια ομάδα στην οποία ανήκει το κόμμα Fratelli d'Italia, με την πεποίθηση ότι το αποτέλεσμα μέχρι σήμερα είναι μόνο «μεγαλύτερος αριθμός αποχωρήσεων», αυξημένος μάλιστα κατά 30% μετά την υπογραφή του μνημονίου.
Συνολικά, η Ευρώπη φαίνεται να επιθυμεί να θεσμοθετήσει την εξωτερίκευση των συνόρων την οποία έχει υποστηρίξει μέχρι στιγμής μέσω άτυπων συμφωνιών μεταξύ κρατών της ΕΕ και τρίτων χωρών. Μια στρατηγική που υιοθέτησε η κυβέρνηση Μελόνι, όχι χωρίς να έχει υπογράψει το σύμφωνο για την αρμοδιότητα για αιτήσεις ασύλου όσων εισέρχονται στην Ιταλία. Ένα στοίχημα του οποίου η ευθραυστότητα δεν είναι μικρότερη από αυτή των χωρών εκτός ΕΕ που θέλει να χρηματοδοτήσει η Ιταλία για να αποτρέψει τις αναχωρήσεις. Με τα παραπάνω δεδομένα, εναλλακτικό σχέδιο μετά τις διακηρύξεις του Παρισιού και του Βερολίνου για τα σύνορα και τη μετεγκατάσταση, δεν φαίνεται να υπάρχει και το μεταναστευτικό είναι ένα πρόβλημα που διαιωνίζεται και ταλανίζει ολόκληρη την Ευρώπη.