Μολονότι οι ανακοινώσεις για άνοιγμα μέρους του παραλιακού μετώπου της περίκλειστης πόλης της Αμμοχώστου έγιναν ξαφνικά το απόγευμα της Τρίτης, η είδηση δεν έπεσε σαν «κεραυνός εν αιθρία» στη Λευκωσία.
Η κυπριακή κυβέρνηση είχε από την προηγούμενη ημέρα πληροφορίες ότι ο «πρωθυπουργός» των κατεχομένων Ερσίν Τατάρ ετοιμάζεται, σε συνεννόηση με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, να προβεί σε ανακοινώσεις αναφορικά με τα Βαρώσια (το κλειστό από το 1974 μέρος της πόλης της Αμμοχώστου). Για αυτόν τον λόγο, ο Νίκος Αναστασιάδης είχε, άλλωστε, επικοινωνήσει με τον ΓΓ του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες και με τη Γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ, ενώ η Λευκωσία είχε στείλει άτυπο σημείωμα σε όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες με τις θέσεις της ελληνοκυπριακής πλευράς για το ζήτημα αλλά και υπενθύμιση των σχετικών ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.
Ερντογάν - Τατάρ: Το πρώτο βήμα για το άνοιγμα των Βαρωσίων
Το απόγευμα της Τρίτης ο Ερσίν Τατάρ μετέβη στην Τουρκία, όπου σε κοινές δηλώσεις με τον πρόεδρο της χώρας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ανακοίνωσαν ότι την Πέμπτη θα ανοίξει μέρος (υπολογίζεται περίπου στα δύο χιλιόμετρα) του παραλιακού μετώπου των Βαρωσίων. Στις δηλώσεις του, ο Τούρκος πρόεδρος έκανε αναφορά στις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού, κατηγορώντας την ελληνοκυπριακή πλευρά τόσο για την απόρριψη του Σχεδίου Ανάν, όσο και για το «ναυάγιο» στο Κραν Μοντανά. «Το τίμημα της μη λύσης κάποιοι ζητούσαν να πληρωθεί από τους Τουρκοκύπριους», ανέφερε ο Ερντογάν, υποστηρίζοντας ότι τα Βαρώσια έμειναν κλειστά εξαιτίας της μη λύσης. «Μετά τις πολυμερείς διαπραγματεύσεις το 2017 πλέον διαπιστώθηκε ότι δεν έμεινε καμιά δυνατότητα για περιεκτική λύση στην Κύπρο. Αποφασίσαμε να οικοδομήσουμε το μέλλον της Κύπρου πάνω σε συγκεκριμένα γεγονότα αντί σε όνειρα. Είναι αδιαμφισβήτητο ότι τα Βαρώσια είναι έδαφος της “ΤΔΒΚ”» ανέφερε, μεταξύ άλλων, ο Ερντογάν.
Από την πλευρά του, ο Τατάρ υπογράμμισε ότι η συγκεκριμένη κίνηση αποτελεί το πρώτο βήμα για το άνοιγμα ολόκληρης της περίκλειστης πόλης. Σημειώνεται ότι μερικές ώρες νωρίτερα ο Ερντογάν είχε επαφή με την Άνγκελα Μέρκελ κατά τη διάρκεια της οποίας, σύμφωνα με την τουρκική προεδρία, εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του για τις αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ, υποστηρίζοντας ότι «παρά τις καλές προθέσεις της Τουρκίας, η ΕΕ υπέκυψε στις πιέσεις και στους εκβιασμούς της Ελλάδας και της ελληνοκυπριακής διοίκησης».
Καταγγέλλει στον ΟΗΕ την Τουρκία η κυπριακή κυβέρνηση
Οι ανακοινώσεις Ερντογάν - Τατάρ προκάλεσαν θύελλα αντιδράσεων τόσο στην ελληνοκυπριακή, όσο και στην τουρκοκυπριακή πλευρά αλλά και στον διεθνή παράγοντα. Η κυπριακή κυβέρνηση προέβη σε επίσημη καταγγελία της Τουρκίας στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Παράλληλα, σε ομόφωνη ανακοίνωση το Εθνικό Συμβούλιο (το αντίστοιχο συμβούλιο πολιτικών αρχηγών):
1. Καταδικάζει με τον πιο έντονο τρόπο τις ενέργειες της Τουρκίας, οι οποίες παραβιάζουν τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των ΗΕ, και ειδικά τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των ΗΕ 550 (1984) και 789 (1992), και καλεί την Τουρκία να ανακαλέσει και να συμμορφωθεί με τα πιο πάνω ψηφίσματα.
2. Επαναλαμβάνει την ετοιμότητα της ελληνοκυπριακής πλευράς να συμμετάσχει σε ένα γόνιμο διάλογο για την επίλυση του Κυπριακού, μακριά από απειλές και τετελεσμένα, στη βάση του πλαισίου που καθορίζεται από τα σχετικά ψηφίσματα του ΟΗΕ, τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας αλλά και τις αρχές και αξίες της ΕΕ, μέλος της οποίας είναι και θα παραμείνει η Κυπριακή Δημοκρατία (με τη συγκεκριμένη αναφορά διαφωνεί το ΕΛΑΜ).
Ηχηρές αντιδράσεις και στα κατεχόμενα - Διαλύθηκε η «συγκυβέρνηση»
Οι αντιδράσεις ήταν ιδιαίτερα έντονες και στο βόρειο τμήμα της Κύπρου, καθώς ο τουρκοκύπριος ηγέτης Μουσταφά Ακιντζί χαρακτήρισε ντροπή για τη Δημοκρατία τις παρεμβάσεις της Τουρκίας στην εκλογική διαδικασία αλλά και «μεγάλο λάθος» όσα γίνονται στην Αμμόχωστο.
Ο επίσης υποψήφιος Κουνρέτ Οσερζάι εξέφρασε την έντονη διαφωνία του με τις ανακοινώσεις για την Αμμόχωστο και την αποχώρηση του κόμματος του από την «συγκυβέρνηση» με το κόμμα του κ. Τατάρ.
Αναλυτές με καλή γνώση της τουρκοκυπριακής κοινότητας σημείωναν στο iefimerida.gr ότι η κίνηση Ερντογάν - Τατάρ πιθανώς «να τους γυρίσει μπούμερανγκ», καθώς οι αντιδράσεις στα κατεχόμενα ήταν μεγαλύτερες του αναμενομένου. Μετά, μάλιστα, και τη διάλυση της «συγκυβέρνησης» το ενδεχόμενο ο Οσερζάι να στηρίξει τον Τατάρ στο δεύτερο γύρο των εκλογών είναι εξαιρετικά απομακρυσμένο.
Αθήνα: Είμαστε στο πλευρό της Κύπρου
Παράλληλα, η ελληνική κυβέρνηση, μέσω ανακοίνωσης του υπουργείου Εξωτερικών, καταδίκασε με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο τις ενέργειες της Τουρκίας, τονίζοντας ότι θα ενισχύσει όλες τις προσπάθειες της Λευκωσίας για την καταγγελία των τουρκικών κινήσεων στους διεθνείς οργανισμούς.
Από την πλευρά της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ο τομεάρχης Εξωτερικών του ΣΥΡΙΖΑ Γιώργος Κατρούγκαλος, σε ανάρτησή του στο Twitter, ανέφερε ότι «οι τουρκικοί τυχοδιωκτισμοί στα Βαρώσια πρέπει να αντιμετωπιστούν με αποφασιστικότητα από την ελληνική διπλωματία και τη διεθνή κοινότητα».
Ανησυχία από τον διεθνή παράγοντα
Τη βαθιά του ανησυχία για τις εξελίξεις εξέφρασε και ο Ζοζέπ Μπορέλ τονίζοντας ότι η κίνηση της Τουρκίας προκαλεί «μεγαλύτερες εντάσεις και ενδέχεται να περιπλέξει τις προσπάθειες για την επανάληψη των συνομιλιών επίλυσης του Κυπριακού». «Η ΕΕ βρίσκεται σε στενή επαφή με τα Ηνωμένα Έθνη και παρακολουθεί στενά την κατάσταση επί τόπου. Ο πλήρης σεβασμός των σχετικών ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ παραμένει απαραίτητος», σημειώνει ο Ύπατος Αρμοστής της ΕΕ.
Σε ανακοίνωση του, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες εκφράζει την ανησυχία του και υπενθυμίζει ότι η θέση του Οργανισμού για τα Βαρώσια «παραμένει αμετάβλητη και καθοδηγείται από τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας». Η ανακοίνωση αναφέρει ότι ο Γενικός Γραμματέας τονίζει την ανάγκη αποφυγής μονομερών ενεργειών που θα μπορούσαν να προκαλέσουν εντάσεις στο νησί και να υπονομεύσουν την επιστροφή στον διάλογο ή τη μελλοντική επιτυχία των συνομιλιών. Τέλος, «καλεί όλα τα μέρη να ξεκινήσουν διάλογο για να επιλύσουν τις διαφορές τους και επαναλαμβάνει την ετοιμότητά του να φέρει τα μέρη μαζί».
Πώς αναλύεται η κίνηση Ερντογάν
Αναλυτές στη Λευκωσία σημειώνουν ότι η κίνηση Ερντογάν - Τατάρ πρέπει να αναλυθεί κυρίως υπό το πρίσμα των εξελίξεων στην τουρκοκυπριακή κοινότητα. Πέντε μέρες πριν τον πρώτο γύρο των «προεδρικών εκλογών», ο Τούρκος Πρόεδρος προχώρησε σε μια κίνηση περισσότερο επικοινωνιακού χαρακτήρα, προκειμένου να στηρίξει τον εκλεκτό του, Ερσίν Τατάρ ο οποίος, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις θα είναι ο αντίπαλος του Μουσταφά Ακιντζί στον δεύτερο γύρο. Άλλωστε, το ζήτημα της Αμμοχώστου αποτέλεσε σημείο τριβής ανάμεσα στον «πρωθυπουργό» Τατάρ και τον «πρόεδρο» Ακιντζί με τον πρώτο να υποστηρίζει σφοδρά τις κινήσεις για άνοιγμα της περίκλειστης πόλης και τον δεύτερο να υπογραμμίζει ότι κάτι τέτοιο θα πυροδοτούσε αρνητικές εξελίξεις στις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού προβλήματος.
Παράλληλα, η χθεσινή κίνηση πιθανώς να αποτελεί μήνυμα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην ελληνοκυπριακή πλευρά, καθώς εντείνονται οι προσπάθειες του διεθνούς παράγοντα για επανέναρξη των συνομιλιών αμέσως μετά τις «εκλογές» των κατεχομένων. Είτε, δηλαδή, στέλνει μήνυμα ότι σε περίπτωση νέας αποτυχίας στις διαπραγματεύσεις είναι αποφασισμένος για όλα, είτε δείχνει από τώρα ότι η Αμμόχωστος δεν πρέπει να θεωρείται μέρος της διαπραγμάτευσης.
Τέλος, ορισμένοι σε Λευκωσία και Αθήνα ερμηνεύουν τις χθεσινές ανακοινώσεις ως προσπάθεια του Ερντογάν να υπονομεύσει τις διερευνητικές επαφές Τουρκίας-Ελλάδας πριν καν αυτές ξεκινήσουν, με κινήσεις που πυροδοτούν το κλίμα ανάμεσα στις δύο πλευρές.
Τι είναι η περίκλειστη πόλη της Αμμοχώστου και γιατί έχει σημασία για το Κυπριακό
Η περίκλειστη πόλη της Αμμοχώστου (Βαρώσια) είναι τμήμα της πόλης το οποίο παρέμεινε κλειστό από το 1974 έως σήμερα. Αμέσως μετά την εισβολή, ο τουρκικός στρατός περιέφραξε την περιοχή στην οποία απαγορεύεται η είσοδος σε όλους πλην του προσωπικού του τουρκικού στρατού και των Ηνωμένων Εθνών. Αποτέλεσε για χρόνια πεδίο διαπραγματεύσεων ανάμεσα στις δύο πλευρές, ενώ σε όλα τα σχέδια που τέθηκαν μέχρι σήμερα στο τραπέζι προβλέπεται η επιστροφή της υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση.
Τα τελευταία χρόνια η Τουρκία προωθεί σχέδια ανοίγματος και εποικισμού της πόλης, ενώ ο Ερντογάν υποστηρίζει δημοσίως ότι, μετά και το ναυάγιο των τελευταίων διαπραγματεύσεων, η περιοχή δεν μπορεί να αποτελεί μέρος των διαπραγματεύσεων.
Εμπόδιο στα σχέδια της Άγκυρας, ωστόσο, αποτελούν τα ψηφίσματα 550 και 789 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, τα οποία καλούν την Τουρκία να επιτρέψει στους νόμιμους κατοίκους της Αμμοχώστου να επιστρέψουν στις εστίες τους υπό τα Ηνωμένα Έθνη.
Όπως γίνεται αντιληπτό, η Τουρκία θεωρεί και αναμένεται να υποστηρίξει ότι οι χθεσινές ανακοινώσεις δεν παραβιάζουν τα σχετικά ψηφίσματα, καθώς το άνοιγμα του παραλιακού μετώπου δεν επηρεάζει περιουσίες και τα δικαιώματα της ιδιοκτησίας των ελληνοκυπρίων.
Πάντως, ο εκπρόσωπος του κ. Γκουτέρες σε χθεσινές δηλώσεις του τόνισε ότι: «Συνεχίζουμε να καθοδηγούμαστε από τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας. Αν θυμάστε το ψήφισμα 550 αναφέρει ότι “απόπειρες για εγκατάσταση σε οποιοδήποτε τμήμα των Βαρωσίων, ατόμων πλην των κατοίκων τους, δεν είναι αποδεκτές”».