Ολο και περισσότερες χώρες στον κόσμο καταγράφουν ένα δεύτερο κύμα έξαρσης του κορωνοϊού. Η Ιταλία όμως, χώρα που έχει πληγεί σκληρά από τον ιό, δεν βρίσκεται μεταξύ αυτών. Πώς τα κατάφερε; Τι έκανε σωστά σε σχέση με τις υπόλοιπες και πόσο συνέβαλαν σε αυτό οι πολίτες της;
Μια από τις χειρότερες ημέρες αναφορικά με την πανδημία του κορωνοϊού στην Ιταλία ήταν στις 27 Μαρτίου, όταν οι Αρχές ανακοίνωσαν πως 969 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους μέσα σε 24 μόλις ώρες. Τις προηγούμενες εβδομάδες, οι φωτογραφίες με τα φέρετρα στις εκκλησίες αλλά και τα στρατιωτικά οχήματα που μετέφεραν τους νεκρούς στους δρόμους του Μπέργκαμο της βόρειας Ιταλίας, σόκαραν τον κόσμο.
Και τώρα, μόλις 4 μήνες αργότερα, η ζωή στην Ιταλία -τη χώρα για την οποία ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Μάικ Πενς, είπε πως «κανείς δεν θα ήθελε να της μοιάσει»- έχει επιστρέψει σχεδόν στην κανονικότητα, παρά τις περιστασιακές εστίες κρουσμάτων, που έχουν αποδοθεί σε μετανάστες που φθάνουν στη χώρα ή ζουν σε στενά διαμερίσματα.
Ο συνολικός αριθμός των νεκρών από την πανδημία του κορωνοϊού στην Ιταλία είναι πάνω από 35.000, με τον αριθμό των νέων θανάτων να είναι λιγότεροι από 10 τις περισσότερες ημέρες. Ο συνολικός αριθμός των κρουσμάτων είναι τώρα 250.103.
Τα νυχτερινά κέντρα και τα σχολεία δεν έχουν ανοίξει ακόμη, οι μάσκες προσώπου είναι υποχρεωτικές και η κοινωνική απόσταση επιβάλλεται, αλλά το καλοκαίρι είναι σε πλήρη εξέλιξη σε αυτήν τη χώρα. Οι άνθρωποι βγαίνουν για δείπνο στα εστιατόρια, απολαμβάνουν τη θερινή παράδοση του aperitivo στις ανοιχτές πλατείες, κάνουν διακοπές, και γενικά η ζωή κυλά κανονικά. Και, φυσικά, αυτό μοιάζει με θαύμα, ειδικά σε σύγκριση με χώρες όπως η Βραζιλία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, όπου η πανδημία εξακολουθεί να είναι ακόμη εκτός ελέγχου, ενώ σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες ο αριθμός των νέων κρουσμάτων αυξάνεται και πάλι ραγδαία.
Πριν από αυτή την τρομερή ημέρα του Μαρτίου, όταν πέθαναν σχεδόν 1.000 άνθρωποι, οι ιστορίες για το πώς οι Ιταλοί προσπαθούσαν να καταπατήσουν τις εντολές για το lockdown μοιράζονταν στα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Οι ιστορίες των παράνομων πάρτι αλλά και των ενοίκων πολυκατοικιών που έβγαζαν βόλτα όλοι τον ίδιο σκύλο προκειμένου να βγουν από τα σπίτια τους, εκθέτουν το ιταλικό εθνικό χόμπι της κάμψης των κανόνων. Το lockdown που είχε επιβληθεί τότε, σήμαινε ότι ο καθένας -εκτός από τους εργαζομένους που δεν μπορούσαν να μην πάνε στην εργασία τους- μπορούσε να μετακινηθεί μέχρι μια απόσταση 300 μέτρων από το σπίτι του.
Ο φόβος έπαιξε σημαντικό ρόλο
Ανθρωποι έχασαν τις δουλειές τους, επιχειρήσεις υπέφεραν και τα παιδιά έχασαν πολύτιμο χρόνο καθώς το ανεπαρκώς χρηματοδοτούμενο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας, δυσκολεύτηκε να προσαρμοστεί στην διδασκαλία μέσω διαδικτύου. Ομως, όσο σκληρό κι αν ήταν, οι εικόνες των νεκρών, των γεμάτων νοσοκομείων, των ανθρώπων που πέθαιναν μόνοι, προκάλεσαν μια αδιανόητη εθνική θλίψη και τρόμαξε όλη τη χώρα, όπως λέει ο Τζιάνι Ρέτζα, διευθυντής του Εθνικού Συστήματος Υγείας.
«Ο πληθυσμός αντέδρασε αρκετά θετικά στην πρώτη φάση, ωστόσο ο φόβος πιθανότατα έπαιξε ρόλο» λέει στο CNN. «Οι εικόνες των φέρετρων που μεταφέρονταν με στρατιωτικά φορτηγά στο Μπέργκαμο ήταν σκληρές και προφανώς κατέστησαν σαφές πως εάν άφηναν τον κορωνοϊό να μεταδίδεται ανεξέλεγκτα, θα οδηγούσε σε σοβαρά προβλήματα».
Σιγά σιγά, τα πράγματα βελτιώθηκαν από εκείνη την φρικτή μέρα, με τα καθημερινά νέα κρούσματα να φτάνουν στην αιχμή και μετά να πέφτουν. Οι άνθρωποι έλαβαν σοβαρά υπόψη το lockdown, φορούσαν μάσκες -όπως κάνουν και σήμερα- και η χώρα σταδιακά θεραπεύτηκε.
Η αστυνομία περιπολούσε στους δρόμους, με τα μεγάφωνα να ζητούν από τους πολίτες να μένουν στα σπίτια τους. Στη συνέχεια, στις αρχές Μαΐου, η χώρα σταδιακά άρχισε να ανακάμπτει και να άρει τους περιορισμούς. Με κάθε νέα γεύση ελευθερίας, οι υγειονομικές αρχές έλεγχαν το ποσοστό μετάδοσης, χωρίς ποτέ να επιτρέπουν το άνοιγμα περισσότερων επιχειρήσεων, εάν υπήρχε έστω και μία αύξηση και προειδοποιώντας πως θα μπουν ξανά σε lockdown εάν τα πράγματα αντιστραφούν και πάλι.
Τα γυμναστήρια άνοιξαν προσεκτικά και τα καταστήματα δεν μπορούν ακόμη να είναι σε πλήρη λειτουργία με πληρότητα 100%. Τα τρένα μπορούν να λειτουργούν με χωρητικότητα 50% και οι δημόσιες συγκοινωνίες είναι περιορισμένες. Η συμμόρφωση στην χρήση μάσκας είναι ισχυρή, επειδή έτσι λέει ο νόμος, και το απολυμαντικό χεριών βρίσκεται σε κάθε είσοδο επιχείρησης.
Τα χειρότερα, τουλάχιστον για την ώρα, έχουν περάσει. Τώρα, οι νέες εστίες κορωνοϊού εντοπίζονται κυρίως σε συστάδες σε εγκαταστάσεις όπου ζουν μετανάστες ή σε κλειστές κοινότητες, και διατηρούνται υπό έλεγχο μέσω επιθετικών τεστ.
«Εξω από το μάτι του κυκλώνα»
Στις 23 Ιουλίου, ο υπουργός Υγείας της Ιταλίας, Ρομπέρτο Σπεράντζα, επιβεβαίωσε πως η σκληρή δουλειά απέδωσε. «Πιστεύω ότι η Ιταλία κατάφερε να βγει από το μάτι του κυκλώνα», είπε. «Δεν σκέφτομαι μόνο την κυβέρνηση αλλά τη χώρα στο σύνολό της», τόνισε.
Ωστόσο, ο Σπεράντζα προειδοποίησε πως δεν ήρθε ακόμη η ώρα για χαλάρωση. «Ημασταν οι πρώτοι που χτυπηθήκαμε από τον κορωνοϊό στον κόσμο, μετά την Κίνα, δεν είχαμε εγχειρίδιο οδηγιών. Επρεπε να μάθουμε για τον ιό» είπε. «Νομίζω ότι πρέπει να είμαστε ειλικρινείς μεταξύ μας: αυτοί ήταν οι πιο δύσκολοι μήνες στην Ιστορία της χώρας από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο».
Ομως, ενώ η Ιταλία γιόρταζε -τηρώντας πάντα ασφαλείς κοινωνικές αποστάσεις-, προειδοποίησε πως τα χειρότερα μπορεί να μην έχουν περάσει ακόμη για όλους. «Η διεθνής κατάσταση με ανησυχεί πολύ», είπε, σημειώνοντας ότι σε παγκόσμια κλίμακα βρισκόμασταν στη «χειρότερη στιγμή της πανδημίας».
Τι είναι λοιπόν, αυτό που κάνει μια χώρα όπως η Ιταλία, γνωστή εδώ και καιρό για τον σκεπτικισμό της σε οτιδήποτε μοιάζει με κανόνα, να κερδίσει αυτή την μάχη που κανείς άλλος δεν φαίνεται ούτε καν να πλησιάζει; Ενα δεύτερο κύμα κορωνοϊού πλήττει την Ισπανία, τη Γαλλία και τη Γερμανία, ενώ το πρώτο κύμα δεν έχει ακόμη τελειώσει στις ΗΠΑ ή το Ηνωμένο Βασίλειο.
Οι Ιταλοί, που δεν πιστεύουν στους κανόνες, αποφάσισαν αυτή τη φορά να υπακούσουν
Ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Μπέπε Σεβερνίνι είπε στο CNN πως η ίδια η ιταλικότητα του ιταλικού λαού, οδήγησε σε αυτή την επιτυχία. «Τα καταφέραμε επειδή βρήκαμε άλλους πόρους που ήταν πάντα παρόντες: τον ρεαλισμό, την εφευρετικότητα, τις πολυμελείς οικογένειες, την αλληλεγγύη και τις αναμνήσεις». Και συνέχισε: «Στην Ιταλία οι κανόνες δεν τηρούνται όπως σε άλλα μέρη του κόσμου. Πιστεύουμε ότι είναι προσβολή για τη νοημοσύνη μας να συμμορφωθούμε με έναν κανονισμό, χωρίς να τον θέσουμε πρώτα υπό αμφισβήτηση».
Ετσι, όταν η κυβέρνηση θέσπισε ένα ολικό lockdown στις 10 Μαρτίου, ο Σεβερνίνι λέει πως οι Ιταλοί πίστεψαν στον κανόνα. «Με τον κορωνοϊό, αποφασίσαμε πως το lockdown είχε νόημα, επομένως δεν υπήρχε ανάγκη να μας τον επιβάλουν» ανέφερε.
Ο σημαντικός ρόλος του Τζιουζέπε Κόντε
Πολλοί πιστεύουν ότι ο μη εκλεγμένος πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζιουζέπε Κόντε, που δεν είναι προσκείμενος σε κάποιο κόμμα, ήταν αυτός που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο. Κάθε φορά που επέβαλε ένα όλο και πιο ισχυρό μέτρο, έλεγε ότι η ευθύνη ήταν «δική του» και όχι της κυβέρνησης της οποίας ηγείται.
Βέβαια, πολλοί στο βόρειο τμήμα της χώρας, όπου ο κορωνοϊός μαινόταν ανεξέλεγκτος από το πρώτο κρούσμα που αναφέρθηκε στις 21 Φεβρουαρίου έως την στιγμή που η χώρα μπήκε σε lockdown στις 10 Μαρτίου, επιμένουν ότι ο πρωθυπουργός δεν τον έλαβε σοβαρά υπόψη στην αρχή. Μάλιστα, ανακρίθηκε από εισαγγελείς τον Ιούνιο για να διαπιστωθεί εάν το δρακόντειο lockdown έπρεπε να επιβληθεί νωρίτερα.
Ο Ρέτζα πιστεύει πως όχι μόνο ο φόβος έπαιξε ρόλο, αλλά και πως θα πρέπει να αποδοθούν εύσημα στην κυβέρνηση, για την προσήλωση του Κόντε στην επιστήμη έναντι της δημοτικότητας. «Για μία φορά, θα έλεγα, υπήρξε μια σαφήνεια αλλά και θάρρος από την πλευρά των πολιτικών, διότι άκουσαν τους επιστήμονες, ιδίως τον υπουργό Υγείας» είπε αναφερόμενος στον Σπεράντζα.
Οι πολιτικοί έλαβαν επίσης θαρραλέες αποφάσεις επειδή το lockdown σήμαινε πως ένα μέρος του πληθυσμού θα ήταν δυσαρεστημένο και θα υπήρχαν οικονομικές επιπτώσεις. Η απόφαση για εθνικό lockdown, ήταν σίγουρα γενναία».
Στις ΗΠΑ, τα lockdowns ήταν αλλοπρόσαλλα και στο Ηνωμένο Βασίλειο, η άρση των περιοριστικών μέτρων ήταν πολύπλοκη και δύσκολη για να την κατανοήσει το κοινό. Υπάρχουν κενά και εξαιρέσεις σχεδόν σε κάθε κανόνα. Ακόμα και στη Ισπανία, όπου ο κορωνοϊός χτύπησε σκληρά και το lockdown ήταν άκαμπτο, ο ιός κατάφερε να βρει μια νέα βάση,εν μέρει επειδή οι αρχές αποφάσισαν να άρουν τα περιοριστικά μέτρα πάρα πολύ γρήγορα. Μπορεί κάποιος να χορέψει στην Ισπανία, αλλά όχι ακόμα στην Ιταλία.
Η χρήση της μάσκας
Η Γαλλία επίσης, είδε μια επανεμφάνιση του κορωνοϊού, αλλά οι αρχές εκεί θέσπισαν υποχρεωτικό τον κανόνα χρήσης μάσκας και σε εσωτερικούς χώρους στις 20 Ιουλίου. Η Ιταλία δεν σταμάτησε ποτέ τον κανόνα χρήσης μάσκας και σε εσωτερικούς χώρους και ο Σπεράντζα λέει ότι πιθανότατα αυτή η οδηγία θα μείνει για λίγο καιρό ακόμη.
Παρά την ιστορία επιτυχία στην αντιμετώπιση του ιού, η Ιταλία υπέστη τεράστιες οικονομικές απώλειες. Το ΑΕΠ αναμένεται να συρρικνωθεί κατά περίπου 10% φέτος και πολλές επιχειρήσεις που συνδέονται με τον τουριστικό τομέα, ενδέχεται να μην ανοίξουν ξανά. Αλλά η έλλειψη ενός δεύτερου κύματος κορωνοϊού – μέχρι στιγμής – σημαίνει ότι πιθανότατα δεν θα υπάρξει άλλο lockdown και οι επιχειρήσεις μπορούν να συνεχίσουν να πιστεύουν πως θα πάνε καλά, χωρίς φόβο ότι θα πρέπει να χάσουν κι άλλα χρήματα.
Ο Σεβερνίνι, που ζει στις ΗΠΑ, αναφέρεται στην αντίθεση μεταξύ της εντυπωσιακής επιτυχίας της Ιταλίας, με την προφανή μάχη της Αμερικής να ισοπεδώσει την καμπύλη. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες γεννήθηκαν από μια εξέγερση και μπορεί κανείς να την νιώσει ακόμη» είπε. «Αλλά μερικές φορές, το να επαναστατείς είναι παράλογο, ειδικά εν μέσω μια πανδημίας». Πιστεύει μάλιστα, πως ο φόβος έπαιξε μεγάλο ρόλο στην ιταλική επιτυχία. «Ο φόβος μπορεί να είναι μια μορφή σοφίας» είπε.