Η Τουρκία θεωρείται, σε πρώτη ανάγνωση, από τους ωφελημένους των εξελίξεων στο Αφγανιστάν.
Η ηγεσία της έχει λόγους να πιστεύει ότι μπορεί να συνεννοηθεί με τους Ταλιμπάν, μιας και πέραν των ανοικτών διαύλων που διατηρεί μαζί τους εδώ και καιρό, επρόκειτο προ ολίγων μηνών να φιλοξενήσει τις διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην επίσημη αφγανική κυβέρνηση και τους Ταλιμπάν. Άρα, υπάρχει ένας βαθμός σχετικής εμπιστοσύνης με τους φονταμενταλιστές. Άλλωστε, έχει αναπτύξει ανάλογη τεχνογνωσία στο πρόσφατο παρελθόν, συνεργαζόμενη με τζιχαντιστικά στοιχεία στη Συρία, όταν επιχειρούσε την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ.
Από την άλλη, τώρα που οι Ταλιμπάν ελέγχουν την κατάσταση, τα σχέδια για έλεγχο του αεροδρομίου της Καμπούλ από τουρκικές δυνάμεις εξασθενούν, διότι θα ήταν παράδοξο να δεχθούν ένα κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ να επιτηρεί το αεροδρόμιο της πρωτεύουσας.
Όμως, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε το σενάριο η Άγκυρα να βρει τον τρόπο να συνεργαστεί με το νέο καθεστώς στο Αφγανιστάν (π.χ. παροχή τεχνικής και ανθρωπιστικής βοήθειας), να του προσφέρει διεθνή νομιμοποίηση -που τόσο τη χρειάζεται- και να χρησιμοποιήσει την όποια συμβολή της στη σταθεροποίηση του ως διαπραγματευτικό ατού στις διαβουλεύσεις με άλλες περιφερειακές δυνάμεις (Ρωσία, Κίνα, Ιράν).
Μάλιστα, το συγκριτικά -με το παρελθόν- διαλλακτικό πρόσωπο που δείχνουν οι Ταλιμπάν με τις δημόσιες τοποθετήσεις τους (που πάντως αναιρούνται στην πράξη) θα βοηθήσει την Τουρκία στην προσέγγιση που έχει ξεκινήσει μαζί τους.
Το κυριότερο πλεονέκτημά της είναι η ακλόνητη σχέση της με το Πακιστάν -εκ των κερδισμένων-, το οποίο στηρίζει αναφανδόν και διαχρονικά τους Ταλιμπάν, που μπορεί να της δώσει προσβάσεις στους φονταμενταλιστές.
Το μειονέκτημά της είναι πως οι όροι με τους οποίους ενδεχομένως να αναπτύξει την παρουσία της στο Αφγανιστάν θα επιβληθούν από τους Ταλιμπάν.
Πάντως, η Άγκυρα έχει μεγαλεπήβολα σχέδια και θεωρεί πως μπορεί να επηρεάζει τις εξελίξεις στην Κεντρική και Ανατολική Ασία, σε μια περιοχή που ναι μεν εκτείνεται σχετικά μακριά από τα σύνορά της, αλλά θεωρεί ότι με όχημα το Ισλάμ υπάρχουν περιθώρια απόκτησης ερεισμάτων.
Οι κεμαλιστές δεν θα είχαν ανάλογες δυνατότητες και προθέσεις, εν τούτοις η ισλαμοποίηση της πολιτικής ζωής και της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας σε αυτή την περίπτωση πιθανόν να αποδώσει καρπούς.
Βέβαια, κατά την προσπάθεια να διευρύνουν την επιρροή τους στην περιοχή, οι Τούρκοι θα χρειαστεί να συνεννοηθούν με Ρωσία και Κίνα, ειδάλλως θα τους βρουν απέναντί τους. Το γεγονός ότι και οι τρεις δυνάμεις επιχαίρουν για την αποτυχία της Δύσης δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι θα βρουν κοινούς παρονομαστές για τη διαχείριση των Ταλιμπάν και των νέων ανακατατάξεων στην ευρύτερη περιοχή.
Προφανώς η Άγκυρα θα προβάλλει τη θρησκευτική διάσταση για να δείξει στις υπόλοιπες περιφερειακές δυνάμεις, πλην Πακιστάν, ακόμη και ότι μπορεί να τους ανοίξει τον δρόμο, αν και κάτι τέτοιο δείχνει αμφίβολο, δεδομένου ότι Μόσχα και Πεκίνο έχουν προφανώς κάνει ήδη τα κουμάντα τους και δεν θα θελήσουν να συνεννοούνται με τους Ταλιμπάν μέσω τρίτων.
Έναντι του σιιτικού Ιράν, ωστόσο, τα περιθώρια ελιγμών για την Τουρκία είναι μεγαλύτερα στο να επιχειρήσει να του ''πουλήσει'' τις καλές της υπηρεσίες για να βρει το πρώτο modus operandi με το νέο καθεστώς στο Αφγανιστάν.
Η Άγκυρα, που έτσι και αλλιώς αντιλαμβάνεται τη θέση της στο διεθνές στερέωμα με τον παραμορφωτικό φακό της διαδόχου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, θα προσπαθήσει να δείξει στους Δυτικούς πως αποτελεί τη μουσουλμανική δύναμη του ΝΑΤΟ που μπορεί και συνομιλεί με τους Ταλιμπάν, με τους οποίους πολλές άλλες δυτικές χώρες δεν μπορούν ή αρνούνται να το κάνουν (π.χ. Γαλλία, Καναδάς). Άλλωστε, η Άγκυρα ξέρει πώς να ''παίζει'' με τις ανησυχίες των Δυτικών, κυρίως για περιοχές των οποίων τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά δεν γνωρίζουν τόσο καλά.
Το έτερο χαρτί που θα χρησιμοποιήσει έναντι της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι το προσφυγικό, εφόσον τελικά έχουμε μαζική έξοδο Αφγανών.
Κωνσταντίνος Φίλης, Εκτελεστικός Διευθυντής ΙΔΙΣ & αναλυτής διεθνών θεμάτων του Ant1.
*Από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος κυκλοφορεί το βιβλίο του «Διεκδικητικός Πατριωτισμός. Ανατομία μίας συζήτησης που δεν έγινε ποτέ».