Δέκα απόστρατοι στρατιωτικοί αναγνώρισαν χθες Τρίτη, δημόσια, τις ευθύνες τους για τις εκτελέσεις εκατό και πλέον αμάχων το 2007 και το 2008 στην Κολομβία.
Τα θύματα είχαν τότε παρουσιαστεί ψευδώς από τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας της Λατινικής Αμερικής ως αντάρτες πεσόντες σε μάχες.
Οι ομολογίες έγιναν κατά τη διάρκεια ιστορικής ακροαματικής διαδικασίας, που οργανώθηκε από την Ειδική Δικαιοδοσία για την Ειρήνη (Jurisdicción Especial para la Paz, JEP) στην περιοχή όπου διαπράχθηκε το μακελειό, στον νομό Νόρτε δε Σαντανδέρ στα βόρεια της χώρας, κοντά στα σύνορα με τη Βενεζουέλα.
Ένας στρατηγός, τέσσερις συνταγματάρχες και άλλοι πέντε στρατιωτικοί, αξιωματικοί και υπαξιωματικοί, όλοι τους απόστρατοι, καθώς κι ένας πολίτης παραδέχθηκαν πως συμμετείχαν στις απαγωγές και τις εν ψυχρώ δολοφονίες 120 νέων στην πόλη Οκάνια (100.000 κάτοικοι), που παρουσίασαν κατόπιν ως μέλη ένοπλων κινημάτων της αριστεράς που δρούσαν στην περιοχή.
Κάπου πενήντα συγγενείς θυμάτων είχαν πάρει θέση στο αμφιθέατρο του πανεπιστημίου της Οκάνια για τη διήμερη ακροαματική διαδικασία στην οποία οι απόστρατοι καλούνταν να «εξηγηθούν, να δώσουν απαντήσεις στα ερωτήματα και πάνω απ’ όλα να αναγνωρίσουν απερίφραστα τις ευθύνες τους, μπροστά στα θύματα και στη χώρα», όπως το έθεσε η δικάστρια Καταλίνα Δίας.
Χρειαζόμασταν νεκρούς για να δείχνουμε αποτελεσματικοί
Η δημόσια ακροαματική διαδικασία αυτή, μια μορφή κάθαρσης, αποτελεί ορόσημο στην προσπάθεια της JEP –ειδικού δικαστηρίου που δημιουργήθηκε δυνάμει της συμφωνίας ειρήνης που υπέγραψαν το 2016 η πρώην οργάνωση ανταρτών Επαναστατικές Ένοπλες Δυνάμεις της Κολομβίας (FARC) και ο τότε πρόεδρος– για να χυθεί φως στο μεγαλύτερο σκάνδαλο της πρόσφατης ιστορίας του κολομβιανού στρατού, γνωστό στη χώρα των Άνδεων με την ονομασία falsos positivos («ψευδώς θετικά», ενν. αποτελέσματα).
Σύζυγοι, μητέρες, αδελφές των θυμάτων, με δάκρυα στα μάτια, βρέθηκαν απέναντι στους απόστρατους αξιωματικούς, ανάμεσά τους στον υποστράτηγο Παουλίνο Κορονάδο, τον πλέον υψηλόβαθμο που αντιμετωπίζει κατηγορίες για την υπόθεση.
«Έπειτα από χρόνια σιωπής και φόβου, ήρθε επιτέλους η ώρα της αλήθειας και του τέλους δεκαετιών ατιμωρησίας», εξήγησε η JEP σε βίντεο που προβλήθηκε στο δικαστήριο, που έχει πέντε μέλη.
«Αναγνωρίζω και αποδέχομαι την ευθύνη μου ως συνεργός σε εγκλήματα πολέμου», δήλωσε ο πρώην δεκανέας Νέστορ Γκιγιέρμο Γκουτιέρες, ο πρώτος που εκφράστηκε. «Δεν είναι εύκολο να στέκομαι εδώ, μπροστά στους συγγενείς των θυμάτων. Δεν θα δικαιολογηθώ για τις πράξεις μου. Δολοφονήσαμε αθώους (...). Θέλω να το τονίσω: οι άνθρωποι που σκοτώσαμε ήταν απλοί χωρικοί», συνέχισε, επικαλούμενος «την πίεση της ιεραρχίας» και την «απαίτηση για αποτελέσματα».
Ο συνταγματάρχης Ρουβέν Κάστρο παραδέχθηκε την ύπαρξη «εγκληματικής συμμορίας» στις τάξεις των ανδρών του, που «δημιουργήθηκε με μοναδικό στόχο να αυξηθούν οι υποτιθέμενες απώλειες στις τάξεις των ανταρτών». Ζήτησε συγγνώμη διότι απαίτησε τη δολοφονία «άκακων ανθρώπων».
Οι κατηγορούμενοι, ο ένας μετά τον άλλον, διευκρίνισαν τις συνθήκες υπό τις οποίες δολοφόνησαν τα θύματα, στην πλειονότητά τους μεταξύ 25 και 35 ετών, αγρότες που απήγαγαν ή νέους που ξεγέλασαν με υποσχέσεις πως θα τους έδιναν δουλειά.
Τους εκτέλεσαν σε αγρόκτημα πλάι σε στρατόπεδο στην Οκάνια, ή άλλες κοντινές περιοχές. Πρακτική που είχε κίνητρο την «πολιτική του στρατού να μετρά πτώματα» ώστε να δίνεται η εντύπωση πως σημειωνόταν πρόοδος στον αγώνα εναντίον των ανταρτών, τόνισε η κυρία Δίας, η οποία προέδρευσε στην ακροαματική διαδικασία.
Παράσημα και προαγωγές
Σε αντάλλαγμα για τις υποτιθέμενες επιτυχίες τους, οι στρατιωτικοί έπαιρναν πριμ, άδειες, προαγωγές και παράσημα, εξήγησε η δικαστικός.
«Σας ζητάμε να αποκαταστήσετε το όνομα των συγγενών μας (...). Ήταν αγρότες που δούλευαν τίμια, όχι εγκληματίες, ούτε αντάρτες», είπε η Εδουβίνα Μπεσέρα, σύντροφος ενός από τα θύματα.
Σύμφωνα με τη JEP, περίπου 6.400 άμαχοι εκτελέστηκαν από το 2002 ως το 2008 στην Κολομβία, για να έχουν διάφορες απολαβές στρατιωτικοί. Μέχρι σήμερα, μόλις περίπου είκοσι έχουν παραδεχθεί τις ευθύνες τους για τα εγκλήματα αυτά.
Η ανώτερη στρατιωτική διοίκηση επί των ημερών του δεξιού πρώην προέδρου Άλβαρο Ουρίμπε (2002-2008) διέψευδε πάγια ότι επρόκειτο για συστηματική πρακτική και μίλαγε για «μεμονωμένα περιστατικά».
Η JEP είναι αρμόδια για να δικάζει τα βαρύτερα εγκλήματα της εμφύλιας σύρραξης που κράτησε πάνω από μισό αιώνα και είχε εννέα εκατομμύρια θύματα (220.000 νεκροί, εξαφανισθέντες, απαχθέντες, ακρωτηριασμένοι, εκατομμύρια εκτοπισμένοι).
Με βάση τη συμφωνία ειρήνης, όσοι ομολογούν τα εγκλήματά τους και συναινούν στην καταβολή αποζημιώσεων στα θύματα εκτίουν εναλλακτικές ποινές, δεν φυλακίζονται.
Τον Ιανουάριο του 2021, οκτώ ανώτερα στελέχη των FARC κατηγορήθηκαν για τις απαγωγές 21.396 ανθρώπων από το 1990 ως το 2016. Οι πρώην ηγέτες των ανταρτών αναγνώρισαν τις ευθύνες τους και αναμένουν να μάθουν τις ποινές τους εντός 2022.