Η καταπολέμηση της τρομοκρατίας απαιτεί την αντιμετώπιση ζητημάτων, όπως οι ξένοι μαχητές, η χρηματοδότηση επιθέσεων και οι συνοριακοί έλεγχοι. Τα μέτρα της ΕΕ για την πρόληψη νέων επιθέσεων περιλαμβάνουν διεξοδικούς ελέγχους στα σύνορα της Ευρώπης, καλύτερη αστυνομική και δικαστική συνεργασία στον εντοπισμό υπόπτων και τον περιορισμό της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, την αντιμετώπιση της ριζοσπαστικοποίησης και άλλα.
Ο ορισμός της τρομοκρατίας, σύμφωνα με την ΕΕ
Σύμφωνα με τον κοινό νομικό ορισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως αυτός διατυπώνεται στην οδηγία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, τα αδικήματα ταξινομούνται ως τρομοκρατικά όταν διαπράττονται για τους εξής σκοπούς:
- σοβαρός εκφοβισμός ενός πληθυσμού
- αθέμιτος εξαναγκασμός κυβέρνησης ή διεθνούς οργανισμού να εκτελέσει ή να παραλείψει οποιαδήποτε πράξη
- σοβαρή αποσταθεροποίηση ή καταστροφή των θεμελιωδών πολιτικών, συνταγματικών, οικονομικών ή κοινωνικών δομών μιας χώρας ή ενός διεθνούς οργανισμού
Βελτιώνοντας τους ελέγχους στα σύνορα της ΕΕ
Τον Απρίλιο του 2017 ξεκίνησαν συστηματικοί έλεγχοι στα εξωτερικά σύνορα για όλους όσοι εισέρχονται στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των Ευρωπαίων πολιτών, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ασφάλεια στη ζώνη Σένγκεν.
Για να καταγραφούν οι μετακινήσεις πολιτών εκτός ΕΕ στον χώρο Σένγκεν και να επιταχυνθούν οι έλεγχοι, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και οι υπουργοί της ΕΕ συμφώνησαν σε νέο σύστημα καταχώρισης εισόδου/εξόδου υπηκόων τρίτων χωρών τον Νοέμβριο του 2017.
Μόνο προσωρινοί συνοριακοί έλεγχοι δηλώνει το Ευρωκοινοβούλιο
Από το 2015 και μετά, η προσφυγική κρίση και η αύξηση των διασυνοριακών τρομοκρατικών απειλών οδήγησαν πολλά κράτη του χώρου Σένγκεν να επιβάλουν προσωρινούς ελέγχους στα σύνορά τους. Οι έλεγχοι αυτοί παρατάθηκαν σε πολλές περιπτώσεις και σε ορισμένες χώρες ισχύουν ακόμα και σήμερα. Λόγω της πανδημίας του COVID-19, πολλά κράτη-μέλη επανέφεραν τους συνοριακούς ελέγχους σε μια προσπάθεια περιορισμού της εξάπλωσης του ιού.
Το Ευρωκοινοβούλιο έχει επανειλημμένως αποδοκιμάσει την επιβολή ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα, τονίζοντας ότι πρέπει να αποτελούν μέτρο έσχατης ανάγκης.
Προστασία των εξωτερικών συνόρων
H Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή αναμένεται να ενισχυθεί με μόνιμο σώμα 10.000 φυλάκων έως το 2027 για την αποτελεσματική προστασία των εξωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Το νέο σώμα θα συσταθεί για να παρέχει επιχειρησιακή βοήθεια στις χώρες της ΕΕ όσον αφορά τους συνοριακούς ελέγχους και τις επιστροφές προσώπων, καθώς και στην καταπολέμηση του διασυνοριακού εγκλήματος.
Σε ψήφισμα που εγκρίθηκε τον Ιούλιο του 2021, οι ευρωβουλευτές ενέκριναν τη δημιουργία του νέου Ταμείου Ολοκληρωμένης Διαχείρισης των Συνόρων, με προϋπολογισμό ύψους 6,24 δισ. ευρώ.
Καταπολέμηση των ξένων μαχητών
Από το 2015 έχει παρατηρηθεί μια αύξηση στην υποκινούμενη από τη θρησκεία τρομοκρατία στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Περίπου 5.000 άτομα υπολογίζεται πως είχαν ταξιδέψει από την ΕΕ σε εμπόλεμες περιοχές στη Συρία και το Ιράκ έως το 2017, προκειμένου να ενταχθούν σε τζιχαντιστικές τρομοκρατικές οργανώσεις, ωστόσο οι αριθμοί έχουν σημειώσει πτώση από τότε.
Προκειμένου να ποινικοποιηθούν πράξεις όπως η εκπαίδευση ή τα ταξίδια για τρομοκρατικούς σκοπούς, καθώς και η οργάνωση ή η διευκόλυνση αυτού του ταξιδιού, η Ευρώπη θέσπισε νομοθεσία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, η οποία, μαζί με νέους ελέγχους στα εξωτερικά σύνορα, θα συμβάλει στην αντιμετώπιση του φαινομένου των ξένων μαχητών.
Καταστάσεις με τα ονόματα των επιβατών (PNR)
Οι αεροπορικές εταιρείες που πραγματοποιούν πτήσεις εκτός Ευρώπης είναι υποχρεωμένες να δίνουν στις εθνικές αρχές τα στοιχεία των επιβατών τους, όπως ονόματα, ημερομηνίες ταξιδιού, δρομολόγια και τρόπους πληρωμής.
Ενίσχυση της ανταλλαγής πληροφοριών για την καταπολέμηση του εγκλήματος και της τρομοκρατίας
Το 2018 εγκρίθηκε η αναβάθμιση του Συστήματος Πληροφοριών Σένγκεν («SIS») μέσω της συμπερίληψης νέων τύπων καταχωρίσεων για άγνωστα άτομα που καταζητούνται για σχέση με σοβαρά εγκλήματα και τρομοκρατικές ενέργειες. Η εξυπνότερη και πιο στοχευμένη χρήση υπαρχόντων και μελλοντικών βάσεων δεδομένων απαιτεί την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των πληροφοριακών συστημάτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Η Europol, η αστυνομική υπηρεσία της ΕΕ, υποστηρίζει την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των εθνικών αστυνομικών αρχών. Τον Μάιο του 2016, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συμφώνησε να δώσει περισσότερες εξουσίες στην Europol για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας.
Μείωση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας
Ένα αποτελεσματικό μέτρο για το τέλος της τρομοκρατίας είναι η μείωση των εσόδων της και η διακοπή του εφοδιασμού. Για τον σκοπό αυτό, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναβάθμισε την οδηγία κατά της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες το 2018. Η νέα οδηγία αντιμετωπίζει τους κινδύνους που προκύπτουν από τη χρήση προπληρωμένων καρτών και κρυπτονομισμάτων και ενδυναμώνει τη διαφάνεια, αποτρέποντας την απόκρυψη μεγάλων κεφαλαίων.
Η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες αποτελεί ποινικό αδίκημα σε όλες τις χώρες της ΕΕ, όμως οι ορισμός των δραστηριοτήτων και οι κυρώσεις διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Οι κανόνες του 2018 για την αντιμετώπιση της χρηματοδότησης εγκληματικών δραστηριοτήτων στοχεύουν να καλύψουν τα νομοθετικά αυτά κενά.
Υπολογίζεται ότι περίπου 110 δισ. ευρώ προκύπτουν από εγκληματικές δραστηριότητες στην Ευρώπη κάθε χρόνο. Ωστόσο, μόνο το 1,1% των προϊόντων εγκλημάτων δημεύονται με αποτελεσματικό τρόπο.
Επικίνδυνα όπλα στα χέρια πολιτών
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κάνει ό,τι είναι δυνατόν προκειμένου να μην καταλήγουν επικίνδυνα όπλα στα χέρια των λάθος ανθρώπων.
Η αναθεωρημένη οδηγία για τα πυροβόλα κλείνει τα νομικά κενά που επέτρεψαν στους τρομοκράτες να χρησιμοποιούν ανακατασκευασμένα όπλα, για παράδειγμα στις επιθέσεις του Παρισιού το 2015. Απαιτείται από τα κράτη-μέλη να διαθέτουν κατάλληλο σύστημα παρακολούθησης, διατηρώντας εξαιρέσεις για τους κυνηγούς, τα μουσεία και τους συλλέκτες. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε αυστηρότερους ελέγχους σχετικά με την πώληση χημικών ουσιών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τρομοκράτες για την παραγωγή αυτοσχέδιων εκρηκτικών.
Πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης
Οι τρομοκράτες και οι εξτρεμιστές χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για την προώθηση της εξτρεμιστικής τους ιδεολογίας και τη διάδοση της προπαγάνδας τους. Τον Απρίλιο του 2020, οι ευρωβουλευτές ψήφισαν νέους κανόνες που υποχρεώνουν τις διαδικτυακές πλατφόρμες, όπως είναι το Facebook και το YouTube, να αφαιρούν περιεχόμενο που σχετίζεται με την τρομοκρατία ή να απενεργοποιούν την πρόσβαση σε αυτό εντός μίας ώρας από τη σχετική εντολή από τις αρχές.
Η ριζοσπαστικοποίηση και η αντιμετώπισή της βρέθηκε στο επίκεντρο του έργου της ειδικής επιτροπής του Ευρωκοινοβουλίου για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, που ολοκλήρωσε τις εργασίες της τον Δεκέμβριο του 2018.
Οι περισσότερες από τις τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ευρώπη διαπράχθηκαν από εγχώριους τρομοκράτες, Ευρωπαίους πολίτες που γεννήθηκαν στην ΕΕ και ριζοσπαστικοποιήθηκαν χωρίς καν να φύγουν από την Ευρώπη. Κατά συνέπεια, ήδη από το 2015, το Κοινοβούλιο πρότεινε μέτρα για την καταπολέμηση της ριζοσπαστικοποίησης και του εξτρεμισμού στις φυλακές, στο διαδίκτυο μέσω της εκπαίδευσης και της κοινωνικής ένταξης.
Το Δεκέμβριο του 2020, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Ένωση Ασφάλειας για την περίοδο 2020-2025 και τη νέα Αντιτρομοκρατική Ατζέντα, με σκοπό την πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης.
Το έργο της Ευρωπαϊκής Ενωσης
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί πεδίο συνεργασίας και συντονισμού των κρατών-μελών σε ζητήματα αντιμετώπισης της τρομοκρατίας, ακόμη κι αν η καταπολέμηση του εγκλήματος και η εξασφάλιση της ασφάλειας συνιστούν κατά κύριο λόγο εθνικές αρμοδιότητες.
Οι ευρωβουλευτές και οι υπουργοί των κρατών-μελών αποφασίζουν από κοινού μια σειρά αντιτρομοκρατικών νόμων. Συνήθως, το Ευρωκοινοβούλιο διασφαλίζει τον σεβασμό των θεµελιωδών δικαιωµάτων και της προστασίας των δεδοµένων, κάτι το οποίο είναι ιδιαίτερα αναγκαίο σε συνθήκες κρίσης και πίεσης για δράση.
Η στρατηγική της ΕΕ για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας βασίζεται σε τέσσερα σκέλη: την πρόληψη, την προστασία, την επιδίωξη και την ανταπόκριση. Η ευρωπαϊκή στρατηγική για την ασφάλεια της Επιτροπής στοχεύει στη διευκόλυνση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, της ριζοσπαστικοποίησης και του εγκλήματος στον κυβερνοχώρο.