Μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ την 7η Οκτωβρίου τα βλέμματα του κόσμου στράφηκαν ξανά στη Μέση Ανατολή, ενώ κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι μέλλει γενέσθαι, μετά από 42 ημέρες πολέμου.
Η Γάζα, μια πόλη που πριν από έξι εβδομάδες φιλοξενούσε σχεδόν ένα εκατομμύριο κατοίκους, είναι τώρα ένα κούφιο κέλυφος, γράφει ο Economist, καθώς κατεστραμμένες υποδομές, συντρίμμια και φάλαγγες στρατιωτών περιδιαβαίνουν τους δρόμους της πολύπαθης πόλης.
Μετά από έξι εβδομάδες πολέμου και τρεις εβδομάδες χερσαίων επιχειρήσεων, το Ισραήλ έχει πλέον τον ουσιαστικό έλεγχο της περιοχής που αποτελεί τη βόρεια Γάζα.
Η καταστροφή προαναγγέλλει το τέλος μιας φάσης του πολέμου του Ισραήλ κατά της Χαμάς.
Στις μέρες που ακολούθησαν την εισβολή της 7ης Οκτωβρίου περισσότεροι από 11.000 Παλαιστίνιοι έχουν χάσει τη ζωή τους, σύμφωνα με τις Αρχές στον παλαιστινιακό θύλακα.
Στην πραγματικότητα, τις τελευταίες ημέρες, οι Ισραηλινές Δυνάμεις Άμυνας (IDF) πρακτικά έχουν εκδιώξει τη Χαμάς από την εξουσία, τουλάχιστον στο βόρειο τμήμα του θύλακα.
Η ομάδα που ελέγχει τη Γάζα από το 2007 είναι τώρα διασκορπισμένη και παραπαίει, υποστηρίζει το βρετανικό μέσο.
Στα πρόθυρα ανθρωπιστικής κρίσης στη νότια Γάζα
Όλα αυτά εγείρουν δύο σημαντικά ερωτήματα... Το πρώτο, και πιο πιεστικό, είναι πώς θα ανακουφιστεί η ανθρωπιστική καταστροφή στη νότια Γάζα. Σχεδόν το σύνολο των 2,2 εκατομμυρίων κατοίκων της επικράτειας είναι πλέον εγκλωβισμένοι στο νότο. Η πλήρης πολιορκία που έχει επιβάλει το Ισραήλ στα συνοριακά περάσματα προς τη Γάζα και η αναιμική ροή βοήθειας από τα σύνορα της Γάζας με την Αίγυπτο έχουν αφήσει τους κατοίκους της Γάζας χωρίς τρόφιμα και νερό.
Η έλλειψη καυσίμων έχει παραλύσει τα νοσοκομεία και τις υπηρεσίες βοήθειας και ο χειμώνας έφτασε, φέρνοντας χαμηλές θερμοκρασίες και βροχές που θα επιτείνουν περαιτέρω τη δυστυχία, σημειώνεται.
Αδειάζει η κλεψύδρα στο πεδίο της μάχης
Το δεύτερο είναι τι θα συμβεί στη συνέχεια στο πεδίο της μάχης. Δεν είναι μόνον οι άμαχοι που κατέφυγαν στη νότια Γάζα... Το ίδιο έκαναν αναμφίβολα και κάποιοι από τους μαχητές της Χαμάς. Το Ισραήλ δεν έχει ακόμη βρει τον ηγέτη της οργάνωσης στη Γάζα, Yahya Sinwar, ή τον στρατιωτικό της επικεφαλής, Muhammad Deif, οι οποίοι πιστεύεται ότι κρύβονται στον λαβύρινθο των τούνελ κάτω από τον θύλακα.
Τα ισραηλινά στρατεύματα θα περάσουν τις επόμενες εβδομάδες ανατινάζοντας τις εισόδους αυτών των σηράγγων και ερευνώντας τον βορρά για όπλα και μαχητές. Κάποια στιγμή, όμως, το Ισραήλ θα πρέπει να στρέψει την προσοχή του στο νότο.
Το πόσα θα μπορέσει να κάνει εκεί θα εξαρτηθεί από την εσωτερική πολιτική και τη διπλωματική πίεση.
Τις τελευταίες ημέρες η προσοχή έχει επικεντρωθεί στο νοσοκομείο Αλ Σίφα, το μεγαλύτερο στη Γάζα, και σε άλλες τέτοιες εγκαταστάσεις. Το Ισραήλ λέει ότι η Χαμάς έχει ένα υπόγειο αρχηγείο κάτω από το Αλ Σίφα. Πιστεύει επίσης ότι ορισμένοι από τους 239 ομήρους ήταν κρυμμένοι εκεί, τουλάχιστον προσωρινά. Στις 15 Νοεμβρίου, αφού το περικύκλωσαν για έξι ημέρες, τα ισραηλινά στρατεύματα εισήλθαν στον περίβολο του νοσοκομείου και μέχρι σήμερα πραγματοποιούν έρευνα.
Τραγική η κατάσταση στη Λωρίδα της Γάζας
Οι περισσότεροι κατέφυγαν νότια, όπως και όλοι οι άλλοι. Το βόρειο τμήμα της Γάζας, όπου κάποτε ζούσε ο μισός πληθυσμός της, είναι τώρα μια ερημιά. Τα ισραηλινά στρατεύματα στο Αλ Σάτι αναφέρουν μόνο λίγες συναντήσεις με μικρές ομάδες πολιτών. Δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για το πόσοι άνθρωποι παραμένουν συγκεντρωμένοι γύρω από νοσοκομεία και κέντρα αρωγής. Ισραηλινές και ξένες πηγές πιστεύουν ότι ο αριθμός τους είναι μόνο μερικές δεκάδες χιλιάδες.
Ο πληθυσμός της νότιας Γάζας έχει διπλασιαστεί τον τελευταίο μήνα, μια αύξηση που θα επιβάρυνε τις βασικές υπηρεσίες ακόμη και χωρίς τον σχεδόν πλήρη αποκλεισμό του θύλακα. Υπολογίζεται ότι 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, κυρίως από το βορρά αλλά και από το νότο.
Από τις 21 Οκτωβρίου, όταν το Ισραήλ συναίνεσε να επιτραπούν οι παραδόσεις βοήθειας μέσω Αιγύπτου, περίπου 1.200 φορτηγά έχουν μεταφέρει τρόφιμα, φάρμακα και άλλα είδη πρώτης ανάγκης μέσω του περάσματος της Ράφα (πριν από τον πόλεμο, περίπου 500 εισέρχονταν στη Γάζα κάθε μέρα). Πολλοί άνθρωποι στο νότο παραλείπουν τα γεύματα και αγωνίζονται να βρουν καθαρό νερό.
Η έλλειψη καυσίμων έχει παραλύσει τις βασικές υπηρεσίες. Σχεδόν τα δύο τρίτα των εγκαταστάσεων υγειονομικής περίθαλψης έχουν σταματήσει να λειτουργούν. Οι σταθμοί άντλησης λυμάτων είναι εκτός λειτουργίας.
Η Διεθνής Επιτροπή Διάσωσης λέει ότι ασθένειες που μεταδίδονται από το νερό, όπως η χολέρα και ο τύφος, θα αρχίσουν αναπόφευκτα να εξαπλώνονται.
Στις 14 Νοεμβρίου ο ΟΗΕ δήλωσε ότι οι παραδόσεις βοήθειας θα σταματήσουν σύντομα, καθώς δεν υπάρχουν αρκετά καύσιμα ακόμη και για να λειτουργήσουν τα περονοφόρα ανυψωτικά μηχανήματα.
Σε άλλο σημείο, ο Economist επισημαίνει ότι πριν από την έναρξη του πολέμου περίπου τα δύο τρίτα των φορτηγών που εισέρχονταν στη Γάζα περνούσαν από το Kerem Shalom, ένα πέρασμα στο νότιο Ισραήλ, το οποίο έχει κλείσει από τις 7 Οκτωβρίου.
Έτσι, οι προμήθειες πρέπει να ακολουθήσουν μια κυκλική διαδρομή μέσω Αιγύπτου. Φτάνουν στην επαρχία του Βόρειου Σινά. Στη συνέχεια μεταφέρονται με φορτηγά σε ισραηλινό συνοριακό πέρασμα, για να ελεγχθούν για όπλα, και στη συνέχεια πίσω στη Ράφα. Η παράκαμψη προσθέτει 100 χιλιόμετρα στο ταξίδι, και η Ράφα είναι ανοιχτή μόνο για λίγες ώρες κάθε μέρα.
Πώς θα προχωρήσει το Ισραήλ;
Όλα θα κριθούν όμως από το πώς το Ισραήλ θα αποφασίσει να προχωρήσει με τον πόλεμό του. Οι IDF έχουν περάσει πάνω από δύο εβδομάδες, πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι, ψάχνοντας για όπλα και φρεάτια που οδηγούν στις σήραγγες της Χαμάς.
Τα όπλα και τα εκρηκτικά που αφήνονται πίσω στα σπίτια δείχνουν ότι οι μαχητές της Χαμάς έφυγαν βιαστικά. Δεν είναι σαφές πού έχουν πάει. Κάποιοι μπορεί να προσπαθούν να επιβιώσουν σε ό,τι έχει απομείνει από τις σήραγγες. Άλλοι μπορεί να διέφυγαν νότια ή να υποχώρησαν στο κέντρο της πόλης.
Οι Ισραηλινοί στρατηγοί γνωρίζουν ότι δεν θα μπορέσουν να δράσουν στη νότια Γάζα με την ίδια σφοδρότητα όπως στο βορρά. Αντ' αυτού, σχεδιάζουν μια «ευέλικτη» επίθεση. Αλλά οποιαδήποτε επιχείρηση πιθανώς θα εμποδίσει τις προσπάθειες ανακούφισης και θα προκαλέσει διεθνή κατακραυγή, η οποία ήδη εντείνεται. Σε μια σύνοδο κορυφής στη Σαουδική Αραβία αυτό το μήνα αραβικές και μουσουλμανικές χώρες απαίτησαν τον τερματισμό των μαχών.
Ορισμένοι δυτικοί ηγέτες έχουν αρχίσει να επαναλαμβάνουν αυτό το αίτημα. Ο Εμανουέλ Μακρόν, ο Γάλλος πρόεδρος, ζήτησε κατάπαυση του πυρός σε συνέντευξή του στο BBC.
Ο Τζο Μπάιντεν εξακολουθεί να απορρίπτει μια μόνιμη εκεχειρία, αν και δέχεται πιέσεις από ορισμένους στο κόμμα του να πιέσει για κατάπαυση του πυρός. Πραγματοποιούνται συνομιλίες για μια παύση των μαχών με αντάλλαγμα την απελευθέρωση ορισμένων από τους ομήρους.
Ένας λιγότερο βίαιος πόλεμος θα μπορούσε να μειώσει την πίεση αυτή. Ο αριθμός των νεκρών Παλαιστινίων αυξανόταν κατά εκατοντάδες κάθε μέρα κατά τη διάρκεια των πρώτων εβδομάδων του πολέμου. Τις τελευταίες ημέρες, ωστόσο, ο αριθμός των θυμάτων έχει μειωθεί σημαντικά, καθώς δεν έχει απομείνει σχεδόν κανείς στο βορρά. Αυτό θα μπορούσε να κερδίσει περισσότερο χρόνο στο Ισραήλ για να συνεχίσει τη χερσαία εκστρατεία του. Το ίδιο θα έκανε και μια σημαντικά διευρυμένη ανθρωπιστική προσπάθεια.
Tι θα απογίνει η Γάζα μετά τον πόλεμο;
Το Ισραήλ πρέπει επίσης να εξετάσει τι θα επακολουθήσει στη Γάζα, κάτι για το οποίο ο Νετανιάχου έχει αρνηθεί μέχρι στιγμής να πει περισσότερα.
Προς το παρόν, η Χαμάς έχει χάσει την ικανότητά της να κυβερνά. Μπορεί επίσης να έχει χάσει την υποστήριξη του λαού που κάποτε κυβερνούσε.
Ωστόσο ακόμη και πριν από τον πόλεμο, ήταν δύσκολο να καταγραφεί η κοινή γνώμη στη Γάζα. Η Χαμάς κυβερνούσε ως αυταρχικό μονοκομματικό κράτος και οι τελευταίες παλαιστινιακές βουλευτικές εκλογές έγιναν το 2006.
Τώρα είναι ακόμη πιο δύσκολο. Ανεπίσημα στοιχεία, ωστόσο, δείχνουν ότι πολλοί άνθρωποι στη Γάζα είναι εξοργισμένοι με τους φαινομενικούς κυβερνήτες τους.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι απελπισμένοι κάτοικοι της Γάζας αισθάνονται κάποια αγάπη για το Ισραήλ. Η Χαμάς γεννήθηκε στη Γάζα. Οι πιο ισχυροί ηγέτες της μεγάλωσαν στον προσφυγικό καταυλισμό κοντά στο Χαν Γιουνίς, την πόλη που τώρα φιλοξενεί αμέτρητους εκτοπισμένους από το βορρά Παλαιστίνιους. Το Ισραήλ μπορεί να έχει καταφέρει ένα μοιραίο πλήγμα στην οργάνωση που έχει ορκιστεί να εξαφανίσει.
Αλλά μια μακρά περίοδος εκτοπισμού και παρατεταμένης ανθρωπιστικής κρίσης είναι εγγύηση ότι κάτι άλλο θα αναδυθεί στη θέση της.