Από το πρωί του Σαββάτου ο κόσμος παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, μετά την αιφνιδιαστική επίθεση στο Ισραήλ από δυνάμεις της παλαιστινιακής οργάνωσης της Χαμάς.
Οι διεθνείς αναλυτές ήδη προχωρούν στις πρώτες εκτιμήσεις εν μέσω εκρηκτικών εξελίξεων. Σύμφωνα με τις μέχρι τώρα πληροφορίες, περισσότεροι από 900 Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι έχουν χάσει τη ζωή τους μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ και τις ισραηλινές αεροπορικές επιθέσεις στη Γάζα που ακολούθoυν.
Ο αριθμός των Ισραηλινών που έχουν σκοτωθεί από την επίθεση της παλαιστινιακής ισλαμιστικής οργάνωσης Χαμάς έχει ξεπεράσει τους 600, όπως μετέδωσαν ισραηλινά ΜΜΕ, ενώ ο αριθμός των νεκρών Παλαιστινίων ανέρχεται σε πάνω από 370, σύμφωνα με Παλαιστίνιους αξιωματούχους υγείας.
Το Ισραήλ έζησε το δικό του «Περλ Χάρμπορ»
Όπως με εμφατικό τρόπο αναφέρει σε τίτλο του το «Rolling Stone», το Ισραήλ έζησε το δικό του Περλ Χάρμπορ.
«Η εισβολή της Χαμάς στο Νότιο Ισραήλ το Σάββατο από τη Λωρίδα της Γάζας είναι μια "στιγμή Περλ Χάρμπορ" για το κράτος του Ισραήλ. Η επίθεση αυτή αλλάζει τις ισορροπίες και τον τρόπο με τον οποίο το Ισραήλ αντιμετωπίζει τη Χαμάς στη Γάζα» αναφέρει, προσθέτοντας:
«Όπως οι Αμερικανοί στο Περλ Χάρμπορ (σ.σ.: το 1941, με την αιφνίδια επίθεση των Ιαπώνων), το Ισραήλ αιφνιδιάστηκε εντελώς όταν εκατοντάδες ένοπλοι της Χαμάς παραβίασαν τις άμυνες του Ισραήλ κατά μήκος των συνόρων με τη Λωρίδα της Γάζας και διείσδυσαν σε περίπου δώδεκα κοντινές ισραηλινές πόλεις, πυροβολώντας όποιον έβρισκαν στο διάβα τους».
Τι σημαίνει όμως αυτή αυτή η «σκοτεινή μέρα» για το Ισραήλ, όπως είπε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου, ο οποίος κήρυξε τη χώρα σε κατάσταση πολέμου;
Το περιοδικό «Foreign Affairs» απευθύνθηκε στον Martin Indyk,
διακεκριμένο διπλωμάτη, συνεργάτη του Ινστιτούτου Lowy. Ο Indyk έχει υπηρετήσει δύο φορές ως πρέσβης των ΗΠΑ στο Ισραήλ, ενώ διετέλεσε και ειδικός απεσταλμένος του Αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα.
Παρόμοιος αντίκτυπος στο Ισραήλ με εκείνον της 11ης/9 για τις ΗΠΑ
Ορισμένοι παρατηρητές έχουν επισημάνει ότι τα τωρινά γεγονότα είχαν αντίκτυπο στους Ισραηλινούς παρόμοιο με εκείνον που είχαν στους Αμερικανούς οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, παρότι οι Ισραηλινοί έχουν υποστεί μεγάλη βία τις τελευταίες δεκαετίες - όπως εξάλλου και οι Παλαιστίνιοι. Τι διαφοροποιεί αυτό το γεγονός; αναρωτιέται ο αναλυτής.
Αυτό ήταν μια πλήρης αποτυχία από την πλευρά του Ισραήλ. Οι Ισραηλινοί έχουν συνηθίσει να γνωρίζουν ακριβώς τι κάνουν οι Παλαιστίνιοι, με κάθε λεπτομέρεια, από τα εξελιγμένα μέσα κατασκοπείας τους. Έχτισαν ένα πολύ ακριβό τείχος μεταξύ της Γάζας και των κοινοτήτων στην ισραηλινή πλευρά των συνόρων. Είχαν την πεποίθηση ότι η Χαμάς είχε αποτραπεί από το να εξαπολύσει μια μεγάλη επίθεση: Δεν θα τολμούσε γιατί θα συντριβόταν, επειδή οι Παλαιστίνιοι θα στρέφονταν εναντίον της Χαμάς επειδή προκάλεσε ακόμη έναν πόλεμο.
Και οι Ισραηλινοί πίστευαν πως η Χαμάς βρίσκεται σε διαφορετική κατάσταση τώρα: επικεντρώθηκε σε μια μακροπρόθεσμη εκεχειρία στην οποία κάθε πλευρά θα επωφελούνταν από μια συμφωνία σχετικής ειρηνικής συνύπαρξης.
Αλλά όλα δείχνουν ότι το συγκεκριμένο πλάνο κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος. Πώς είναι δυνατόν μια «ομάδα τρομοκρατών» να νικήσουν την πανίσχυρη ισραηλινή κοινότητα πληροφοριών και τις πανίσχυρες ισραηλινές αμυντικές δυνάμεις; διερωτάται ο Indyk.
Γιατί η Χαμάς επέλεξε να πραγματοποιήσει το συγκεκριμένο είδος επίθεσης αυτή τη στιγμή;
«Μπορώ μόνο να υποθέσω, είμαι ακόμα σε κατάσταση-σοκ, ειλικρινά. Αλλά νομίζω ότι πρέπει να λάβετε υπόψη σας το πλαίσιο αυτή τη στιγμή. Ο αραβικός κόσμος συμβιβάζεται με το Ισραήλ. Η Σαουδική Αραβία μιλάει για εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ. Στο πλαίσιο αυτής της πιθανής συμφωνίας, οι Ηνωμένες Πολιτείες πιέζουν το Ισραήλ να κάνει παραχωρήσεις προς την Παλαιστινιακή Αρχή - τον εχθρό της Χαμάς. Έτσι, αυτή ήταν μια ευκαιρία για τη Χαμάς και τους Ιρανούς υποστηρικτές της να υπονομεύσουν την όλη διαδικασία, η οποία νομίζω ότι εκ των υστέρων ήταν βαθιά απειλητική και για τους δύο. Δεν νομίζω ότι η Χαμάς ακολουθεί υπαγορεύσεις από το Ιράν, αλλά νομίζω πως ενεργούν συντονισμένα και είχαν κοινό συμφέρον να σαμποτάρουν την πρόοδο που ήταν σε εξέλιξη και που κέρδιζε μεγάλη υποστήριξη μεταξύ των αραβικών πληθυσμών», επισημαίνει χαρακτηριστικά ο Αμερικανός διπλωμάτης.
Κατά πάσα πιθανότητα, πρωταρχικό κίνητρο για τη Χαμάς και το Ιράν ήταν η επιθυμία να τορπιλίσουν αυτή τη συμφωνία επειδή απειλούσε να τους απομονώσει. Κι αυτός ήταν ένας πολύ καλός τρόπος για να καταστρέψουν τις προοπτικές της, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Μόλις το παλαιστινιακό ζήτημα επανέλθει στο προσκήνιο και οι Άραβες σε όλη τη Μέση Ανατολή δουν αμερικανικά όπλα στα χέρια των Ισραηλινών να σκοτώνουν μεγάλο αριθμό Παλαιστινίων, αυτό θα πυροδοτήσει μια πολύ ισχυρή αντίδραση, εκτιμά ο Indyk.
Και ηγέτες όπως ο πρίγκιπας διάδοχος της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν θα είναι πολύ απρόθυμοι να σταθούν απέναντι σε τέτοιου είδους αντιδράσεις. Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε να σηκωθεί και να πει στον λαό του: «Δεν είναι αυτός ο τρόπος. Ο δικός μου τρόπος θα φέρει στους Παλαιστίνιους πολύ περισσότερα από τον τρόπο της Χαμάς, ο οποίος φέρνει μόνο δυστυχία». Αυτού του είδους το θάρρος είναι, νομίζω, υπερβολικό για να περιμένει κανείς από οποιονδήποτε Άραβα ηγέτη σε μια τέτοια κρίση, σημειώνει ο Indyk.
Ποιες επιλογές υπάρχουν τώρα για την ισραηλινή κυβέρνηση;
H προηγούμενη εμπειρία σε σχέση με την αντίδραση του Ισραήλ δείχνει το εξής: Κινητοποιεί το στρατό, επιτίθεται από αέρος, προκαλεί πλήγματα στη Γάζα, προσπαθούν να εξοντώσουν την ηγεσία της Χαμάς. Και αν αυτό δεν λειτουργήσει όσον αφορά το να σταματήσει η Χαμάς να εκτοξεύει ρουκέτες και να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωση των ομήρων, τότε νομίζω ότι θα έχουμε μπροστά μας μια ισραηλινή εισβολή πλήρους κλίμακας στη Γάζα, επισημαίνει.
Αυτό δημιουργεί δύο προβλήματα. Το ένα είναι ότι το Ισραήλ θα πολεμούσε σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, και η διεθνής κατακραυγή κατά των απωλειών μεταξύ των αμάχων που θα προκαλούσε το Ισραήλ με τα αμερικανικά όπλα υψηλής τεχνολογίας θα μετατόπιζε την καταδίκη στις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ και θα ασκούσε πίεση στο Ισραήλ να σταματήσει. Το δεύτερο πρόβλημα είναι ότι, αν το Ισραήλ επιτύχει σε έναν πόλεμο πλήρους κλίμακας, τότε η Γάζα θα γίνει δική του και θα πρέπει να απαντήσει στα ερωτήματα: Πώς φύγουμε από κει; Πότε θα αποσυρθούμε; Για ποιον θα αποσυρθούμε; Θυμηθείτε, οι Ισραηλινοί έχουν ήδη αποσυρθεί από τη Γάζα το 2005 και δεν θέλουν να ξαναμπουν, υπενθυμίζει ο έμπειρος διπλωμάτης.
Τι θα κάνει ο Νετανιάχου;
Σχετικά με την στάση του Ισραηλινού πρωθυπουργού, όπως επισημαίνεται στο περιοδικό «Foreign Affairs», ο Νετανιάχου είναι πολύ προσεκτικός στο να μην ξεκινήσει πολέμους πλήρους κλίμακας. Έτσι, η εκτίμηση είναι ότι η πρώτη του κίνηση θα είναι να χρησιμοποιήσει την αεροπορία για να προσπαθήσει να επιβάλει σκληρή τιμωρία στη Χαμάς ώστε η δεύτερη να συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός και στη συνέχεια σε διαπραγματεύσεις για απελευθέρωση των ομήρων. Με άλλα λόγια, μια επιστροφή στο status quo ante: Αυτό θα προσπαθήσει να πετύχει, προσπαθώντας να χρησιμοποιήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Αίγυπτο και το Κατάρ για να επηρεάσει τη Χαμάς να σταματήσει. Αν αυτό δεν λειτουργήσει, τότε θα πρέπει να εξετάσει άλλες επιλογές.
O Indyk αμφιβάλλει όμως ότι η παραπάνω τακτική θα λειτουργήσει επειδή θεωρεί ότι η πρόθεση της Χαμάς είναι να κάνει το Ισραήλ να προβεί σε μαζικά αντίποινα και η σύγκρουση να κλιμακωθεί: Μια εξέγερση στη Δυτική Όχθη, επιθέσεις της Χεζμπολάχ, μια εξέγερση στην Ιερουσαλήμ.
Δηλαδή με άλλα λόγια, η Χαμάς δεν θα υποκύψει σε οποιαδήποτε ισραηλινή απάντηση που στοχεύει στην αποκατάσταση του status quo ante και όπως τονίζεται στο δημοσίευμα του Foreign Affairs, η στάση της Λιβανέζικης Χεζμπολάχ, θα έχει σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις.
Αν ο αριθμός των νεκρών Παλαιστινίων αυξηθεί, η Χεζμπολάχ θα μπει στον πειρασμό να συμμετάσχει στη μάχη. Έχουν 150.000 ρουκέτες που μπορούν να ρίξουν στις κύριες πόλεις του Ισραήλ, και αυτό θα οδηγήσει σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο όχι μόνο στη Γάζα αλλά και στον Λίβανο. Και όλοι θα παρασυρθούν σε αυτή την σύγκρουση.
Από την άλλη πλευρά, η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος, η Ιορδανία και οι χώρες που υπέγραψαν τις «συμφωνίες του Αβραάμ» με το Ισραήλ - τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν - έχουν συμφέρον να ηρεμήσουν τα πράγματα και να υπάρξει εκεχειρία, διότι όσο περισσότερο διαρκεί η εμπόλεμη κατάσταση, τόσο πιο δύσκολο θα είναι γι' αυτές τις χώρες να διατηρήσουν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ.
Πώς επηρεάζει τις εξελίξεις η πολιτική αστάθεια στο Ισραήλ
Πρόκειται για μια βαθιά κρίση άγνωστων ακόμη διαστάσεων. Και ο πρωθυπουργός αντιμετωπίζει ένα πραγματικό πρόβλημα, όχι μόνο στο να υπερασπιστεί τους πολίτες, αλλά και στο να αποφύγει την ευθύνη για ό,τι συνέβη, υπογραμμίζεται.
Οπότε, ο Νετανιάχου πρέπει να βρει έναν τρόπο να εξιλεωθεί μέσα από τη σύγκρουση. Δεν έχει την πολυτέλεια να αφήσει εξτρεμιστές, ακροδεξιά μέλη του συνασπισμού του να του υπαγορεύσουν τι θα κάνει, γιατί θα οδηγήσουν το Ισραήλ σε δυσχερή θέση. Έτσι, είτε πρέπει να ασκήσει έλεγχο πάνω τους, κάτι που δεν έχει καταφέρει ακόμα, είτε θα πρέπει να τους απομακρύνει. Ο Γιαΐρ Λαπίντ, ο ηγέτης της αντιπολίτευσης, προσφέρθηκε σήμερα να συμμετάσχει σε μια κυβέρνηση έκτακτης ανάγκης, η οποία θα περιλαμβάνει το κόμμα του Νετανιάχου, το κόμμα του Λαπίντ και το κόμμα του Μπένι Γκαντζ. Ο Νετανιάχου μπορεί να το εκλάβει αυτό ως έναν τρόπο να παραμερίσει τους εξτρεμιστές, να επιδείξει υπευθυνότητα και να ενώσει τη χώρα.
Είναι αξιοσημείωτο ότι η σύρραξη που λαμβάνει χώρα σχεδόν 50 χρόνια μετά την αιφνιδιαστική αραβική επίθεση στο Ισραήλ που ξεκίνησε τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ το 1973 δεν είναι σύμπτωση, εκτιμά ο διπλωμάτης.
Για τους Άραβες, ο πόλεμος του Γιομ Κιπούρ θεωρήθηκε νίκη. Η Αίγυπτος και η Συρία κατάφεραν να αιφνιδιάσουν τον ισραηλινό στρατό. Κατάφεραν να διασχίσουν τη Διώρυγα του Σουέζ και να προελάσουν στα Υψίπεδα του Γκολάν, σε σημείο που πολλοί Ισραηλινοί πίστευαν ότι το Ισραήλ είχε «τελειώσει». Και έτσι, παρόλο που, τελικά, το Ισραήλ επικράτησε σε αυτόν τον πόλεμο, η επικράτηση των πρώτων ημερών εξακολουθεί να γιορτάζεται στον αραβικό κόσμο. Έτσι, το να δείξει η Χαμάς, 50 χρόνια αργότερα, ότι μπορεί να κάνει το ίδιο πράγμα, αυτό είναι μια τεράστια ώθηση για το κύρος της στον αραβικό κόσμο. Και επισημαίνει ότι η Χαμάς τώρα έχει εξαπολύσει έναν πόλεμο για να καταστρέψει το Ισραήλ -ή για να κάνει ό,τι μπορεί για να το αποδυναμώσει, να το ρίξει στο καναβάτσο. Δεν έχει κανένα συμφέρον να κάνει ειρήνη με το Ισραήλ.
Ήταν η ύβρις που οδήγησε τους Ισραηλινούς να πιστέψουν, το 1973, ότι ήταν ανίκητοι, ότι ήταν η υπερδύναμη της Μέσης Ανατολής, ότι δεν χρειαζόταν πλέον να δίνουν προσοχή στις ανησυχίες της Αιγύπτου και της Συρίας επειδή ήταν τόσο ισχυροί, σχολιάζει ο Indyk. Αυτή η ίδια ύβρις εκδηλώθηκε ξανά τα τελευταία χρόνια, ακόμη και όταν πολλοί έλεγαν στους Ισραηλινούς ότι η κατάσταση με τους Παλαιστίνιους ήταν μη βιώσιμη. Πίστευαν ότι το πρόβλημα ήταν υπό έλεγχο. Αλλά τώρα όλες οι εκτιμήσεις τους έχουν διαψευστεί, όπως ακριβώς συνέβη και το 1973. Και θα πρέπει να συμβιβαστούν με αυτό, καταλήγει η ανάλυση του Martin Indyk στο «Foreign Affairs».