Πυρετώδεις διαβουλεύσεις σε χώρες της Μέσης Ανατολής έχουν Αμερικανοί και Ευρωπαίοι διπλωμάτες, σε μια προσπάθεια να αποτρέψουν έναν γενικευμένο πόλεμο Ιράν-Ισραήλ μετά τη δολοφονία του Ισμαήλ Χανίγια στην Τεχεράνη και του Φουάντ Σουκρ, ηγετικού στελέχους της Χεζμπολάχ, στον Λίβανο.
Ένας από τους κορυφαίους διπλωμάτες της ΕΕ, ο Ενρίκε Μόρα, είχε χθες κρίσιμες επαφές με αξιωματούχους στην πρωτεύουσα του Ιράν, ο ανώτατος ηγέτης του οποίου, Αγιατολάχ Χαμενεΐ, ορκίστηκε «αυστηρή τιμωρία» στο Ισραήλ, το οποίο κατηγορεί για τη δολοφονία του Χανίγια, ενώ ο κορυφαίος αξιωματούχος του Λευκού Οίκου για τη Μέση Ανατολή, Μπρετ Μακ Γκουρκ, είχε συνομιλίες υψηλού επιπέδου στη Σαουδική Αραβία.
Αξιωματούχοι είπαν, σύμφωνα με τους FT, ότι οι συνομιλίες αποσκοπούν στο να πείσουν την ηγεσία του Ιράν να μην απαντήσει στη δολοφονία του Χανίγια ή να περιοριστεί σε ένα συμβολικού χαρακτήρα πλήγμα κατά του Ισραήλ, αφού οι Ισραηλινοί διπλωμάτες είπαν στους δυτικούς ομολόγους τους ότι οι IDF δεν σχεδιάζουν νέες επιχειρήσεις.
«Όλοι ασκούν από χθες το βράδυ πίεση στην Τεχεράνη να μην απαντήσει και να το περιορίσει», δήλωσε δυτικός διπλωμάτης.
Διαβουλεύσεις των ΗΠΑ με το Ισραήλ και άλλους εταίρους τους
Την ίδια ώρα, στελέχη της κυβέρνησης του Τζο Μπάιντεν είχαν επείγουσες διαβουλεύσεις με το Ισραήλ και άλλους συμμάχους και εταίρους τους, που μπορούν να ασκήσουν επιρροή στο Ιράν, σε μια προσπάθεια να κάνουν όλες οι πλευρές ένα βήμα πίσω από το χείλος μιας ολομέτωπης σύρραξης.
Ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας, Άντονι Μπλίνκεν, συναντήθηκε με τους ομολόγους του της Ιορδανίας και του Κατάρ, ενώ ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας Λόιντ Όστιν συζήτησε με τον Ισραηλινό ομόλογό του, Ιωάβ Γκαλάντ, την ώρα που ο Λευκός Οίκος προσπαθούσε να υποβαθμίσει τις πιθανότητες να ξεσπάσει γενικευμένος πόλεμος, αν και αξιωματούχοι κατ’ ιδίαν παραδέχονταν ότι η τρέχουσα συγκυρία είναι από τις πιο ευαίσθητες μετά τις επιθέσεις της Χαμάς στο νότιο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023.
«Δεν πιστεύουμε ότι είναι αναπόφευκτη μια κλιμάκωση και δεν υπάρχουν ενδείξεις επικείμενης κλιμάκωσης» δήλωσε ο εκπρόσωπος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ, Τζον Κίρμπι.
Αλλά νυν και πρώην αξιωματούχοι είπαν ότι η κατεύθυνση που θα πάρει πλέον η σύγκρουση ίσως εξαρτηθεί περισσότερο από τους υπολογισμούς του Ιράν, παρά εκείνους του Ισραήλ.
«Η ικανότητα της Ουάσιγκτον να διαμορφώσει τις εξελίξεις είναι πιθανώς μάλλον περιορισμένη. Βραχυπρόθεσμα, οι αντιδράσεις του Ιράν, της Χεζμπολάχ και της Χαμάς θα δώσουν ώθηση στην πιθανότητα ενός περιφερειακού πολέμου ή σε μια επιστροφή στις επιθέσεις αντιποίνων» σχολιάζει ο Τζόναθαν Πάνικοφ, διευθυντής της Πρωτοβουλίας Scowcroft για την Ασφάλεια της Μέσης Ανατολής, του Atlantic Council.
Tα τρία σενάρια των αντιποίνων του Ιράν στο Ισραήλ
Καθώς η ιρανική ηγεσία ζυγίζει τους τρόπους με τους οποίους θα εκδικηθεί για τη δολοφονία του Χανίγια σε ιρανικό έδαφος, οι επιλογές της είναι τρεις, σύμφωνα με τον αναλυτή από την Τεχεράνη Αμίρ Χοσεΐν Βαζιριάν.
Η πρώτη επιλογή είναι μια «άμεση επιχείρηση», όπως το μπαράζ πυραύλων και drones που εξαπέλυσε το Ιράν τον περασμένο Απρίλιο κατά του Ισραήλ σε αντίποινα για τη δολοφονία Ιρανών αξιωματούχων σε κτίριο του ιρανικού προξενείου στη Δαμασκό.
Η δεύτερη επιλογή, σύμφωνα με όσα λέει ο Ιρανός αναλυτής στο Newsweek, είναι μια «έμμεση επιχείρηση», όπου το Ιράν θα κινητοποιήσει τους «πληρεξουσίους» του, ειδικά τη Χεζμπολάχ και τους σιίτες αντάρτες Χούθι της Υεμένης, που εξαπολύουν τακτικά επιθέσεις κατά του Ισραήλ.
Η τρίτη επιλογή για το Ιράν -κατά τον Βαζιριάν- είναι μια «υβριδική επιχείρηση», που θα περιλαμβάνει τόσο μια άμεση επίθεση της Τεχεράνης κατά του Ισραήλ όσο και ταυτόχρονες επιθέσεις από συμμάχους του, του «άξονα της αντίστασης».
«Νομίζω ότι το Ιράν και άλλα μέλη του άξονα της αντίστασης μπορούν να επιτεθούν στη μεγαλύτερη πόλη του Ισραήλ, το Τελ Αβίβ, ακόμη και στη Χάιφα. Είναι σημαντική μια συμβολική επίθεση στο Ισραήλ και το λιμάνι του», λέει ο Ιρανός αναλυτής.
Υποστηρίζει, ωστόσο, ότι ένας από τους πιο αποφασιστικούς παράγοντες που θα καθορίσουν πόσο μεγάλη θα είναι η απάντηση του Ιράν θα βασιστεί στον τρόπο με τον οποίο εξόντωσε το Ισραήλ τον Χανίγια.
Αν το έκανε από μακριά με κάποια συσκευή τύπου drone, «ίσως το Ιράν να αποφασίσει να απαντήσει έμμεσα», αλλά αν η επίθεση εξαπολύθηκε από ιρανικό έδαφος, τότε «πιθανώς το Ιράν να επιτεθεί άμεσα στο Ισραήλ».
Ο Βαζιριάν θεωρεί, πάντως, ότι καμία από τις δύο πλευρές δεν επιθυμεί ολοκληρωτικό πόλεμο: «Νομίζω ότι είναι σαν παρτίδα σκάκι, όπου το Ιράν και το Ισραήλ προσπαθούν να κυριαρχήσουν στην αρχή του παιχνιδιού, προκειμένου να συνεχίσουν την ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή και στον τρέχοντα πόλεμο».
Περίπλοκη η κατάσταση για το Ιράν
Για τον Τζαβάντ Χεϊράνια, διευθυντή Σπουδών Περσικού Κόλπου στο Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας και Στρατηγικών Σπουδών της Μέσης Ανατολής με έδρα την Τεχεράνη, η κατάσταση είναι «περίπλοκη» για το Ιράν, καθώς «ο Νετανιάχου θέλει να επεκτείνει τον πόλεμο για να σύρει το Ιράν σε έναν περιφερειακό πόλεμο και στη συνέχεια να μπει και η Αμερική στη σύγκρουση».
«Από τη μια πλευρά, το Ιράν πρέπει να δώσει μια αποτρεπτική απάντηση στο Ισραήλ», δήλωσε η Χεϊράνια. «Από την άλλη πλευρά, μια ισχυρή απάντηση θα μπορούσε να διευρύνει τον πόλεμο, κάτι που θα ωφελούσε τον Νετανιάχου».
Αλλά και ο Τζο Τρούτζμαν, ερευνητής του Ιδρύματος για την Προάσπιση των Δημοκρατιών, θεωρεί ότι το Ιράν αισθάνεται υποχρεωμένο να απαντήσει, αφού η δολοφονία του Χανίγια στην Τεχεράνη ανέδειξε για άλλη μια φορά κενά στον μηχανισμό πληροφοριών και ασφάλειάς του.
«Το Ισραήλ έδειξε και πάλι τις τρύπες στην ασφάλεια του Ιράν και το καθεστώς έχει αποφασίσει ότι πρέπει να αναλάβει δράση σε μια προσπάθεια να αποκαταστήσει την αποτρεπτική ισχύ που είχε έναντι του εβραϊκού κράτους», λέει.
Σημειώνει, πάντως, ότι Ιράν και Χεζμπολάχ έχουν στείλει το μήνυμα ότι θα προτιμούσαν μια εκεχειρία Ισραήλ-Χαμάς και θεωρεί ότι αυτή η στρατηγική δεν πρόκειται να αλλάξει, ακόμη και αν θεωρείται σχεδόν βέβαιη κάποιας μορφής κλιμάκωση.
«Ίσως δούμε το Ιράν να ανάβει το ''πράσινο φως'' σε πληρεξούσιούς του για σημαντική αύξηση των επιθέσεων κατά προσωπικού των ΗΠΑ στην περιοχή, κατά εμπορικών πλοίων στην Ερυθρά Θάλασσα και κατά ισραηλινών εδαφών, με στόχο να ασκηθεί πίεση σε ΗΠΑ και Ισραήλ να καταλήξουν σε συμφωνία εκεχειρίας με τη Χαμάς», τονίζει.