Νεαρή, γεμάτη ζωντάνια και χαρά, η YouTuber, Tiba al-Ali, σημείωσε μεγάλη επιτυχία με τα διασκεδαστικά της βίντεο για τη ζωή της.
Ξεκίνησε το κανάλι της αφού μετακόμισε από την πατρίδα της, το Ιράκ, στην Τουρκία σε ηλικία 17 ετών το 2017, μιλώντας για την ανεξαρτησία της, τον αρραβωνιαστικό της, το μακιγιάζ και άλλα πράγματα. Η Tiba εμφανιζόταν ευτυχισμένη και προσέλκυσε δεκάδες χιλιάδες συνδρομητές.
Φέτος τον Ιανουάριο επέστρεψε στο Ιράκ για να επισκεφθεί την οικογένειά της - και δολοφονήθηκε από τον πατέρα της. Ωστόσο, η δολοφονία δεν θεωρήθηκε ότι ήταν «προμελετημένη» και ο πατέρας της καταδικάστηκε σε φυλάκιση μόλις έξι μηνών.
Ο θάνατος της προκάλεσε διαμαρτυρίες σε όλο το Ιράκ για τους νόμους σχετικά με τις λεγόμενες «δολοφονίες τιμής», ενώ η υπόθεση αναδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι γυναίκες σε μια χώρα όπου οι συντηρητικές αντιλήψεις παραμένουν κυρίαρχες.
Την στραγγάλισαν στον ύπνο της
Η Tiba δημιούργησε ένα διαδικτυακό κοινό με περισσότερους από 20.000 συνδρομητές - αριθμός που αυξήθηκε μετά το θάνατό της.
Ανέβαζε καθημερινά βίντεο και απολάμβανε τον νέο τρόπο ζωής που της είχε ανοίξει η Τουρκία. Στο πρώτο της βίντεο στο YouTube τον Νοέμβριο του 2021, η Tiba είπε ότι μετακόμισε για να βελτιώσει τις σπουδές της, αλλά επέλεξε να μείνει επειδή απολάμβανε τη ζωή εκεί.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα, ο πατέρας της, Tayyip Ali, δεν συμφωνούσε με την απόφασή της να μετακομίσει εκεί, ούτε να παντρευτεί τον συριακής καταγωγής αρραβωνιαστικό της, με τον οποίο ζούσε στην Κωνσταντινούπολη.
Πιστεύεται ότι η Tiba ενεπλάκη σε οικογενειακή διαμάχη όταν επέστρεψε στο Ιράκ για να επισκεφθεί το σπίτι της στην Ντιβάνια τον Ιανουάριο.
Οι αναφορές λένε ότι ο Tayyip Ali την στραγγάλισε μέχρι θανάτου στον ύπνο της στις 31 Ιανουαρίου. Αργότερα παραδόθηκε στην αστυνομία.
Ένα μέλος της τοπικής αυτοδιοίκησης όπου σκοτώθηκε η Tiba, δήλωσε ότι ο πατέρας της καταδικάστηκε τον Απρίλιο σε σύντομη φυλάκιση.
Στον απόηχο της δολοφονίας της Tiba, εκατοντάδες γυναίκες βγήκαν στους δρόμους στο Ιράκ για να διαμαρτυρηθούν κατά της νομοθεσίας για τις «δολοφονίες τιμής».
Ο ιρακινός ποινικός κώδικας επιτρέπει την «τιμή» ως ελαφρυντικό για εγκλήματα βίας που διαπράττονται κατά μελών της οικογένειας, σύμφωνα με ανάλυση του Υπουργείου Εσωτερικών.
Ο Κώδικας επιτρέπει επιεικείς ποινές για «δολοφονίες τιμής» λόγω πρόκλησης ή εάν ο κατηγορούμενος είχε «έντιμα κίνητρα».
Ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εσωτερικών του Ιράκ, στρατηγός Saad Maan, δήλωσε στο BBC: «Ένα ατύχημα συνέβη στην Tiba al-Ali. Από τη σκοπιά του νόμου, πρόκειται για ένα ποινικό ατύχημα, ενώ από άλλη σκοπιά, πρόκειται για ένα ατύχημα δολοφονίας τιμής».
Ο στρατηγός Maan δήλωσε ότι η Tiba και ο πατέρας της είχαν έναν έντονο καυγά κατά τη διάρκεια της παραμονής της στο Ιράκ. Εξήγησε επίσης ότι την ημέρα πριν από τη δολοφονία της, η αστυνομία είχε επιχειρήσει να παρέμβει.
Όταν ρωτήθηκε σχετικά με την αντίδραση των αρχών στη δολοφονία, είπε το εξής: «Οι δυνάμεις ασφαλείας αντιμετώπισαν την υπόθεση με τον ύψιστο επαγγελματισμό και εφάρμοσαν τον νόμο. Ξεκίνησαν προκαταρκτική και δικαστική έρευνα, συγκέντρωσαν όλα τα αποδεικτικά στοιχεία και παρέπεμψαν τον φάκελο στη δικαιοσύνη για να εκδώσει ποινή».
«Δολοφονίες ριζωμένες στον μισογυνισμό»
Η δολοφονία της Tiba και η επιεικής ποινή που επιβλήθηκε στον πατέρα της, προκάλεσαν την οργή των ιρακινών γυναικών και των ακτιβιστών για τα δικαιώματα των γυναικών σε όλο τον κόσμο για την έλλειψη προστασίας των γυναικών και των κοριτσιών από την ενδοοικογενειακή βία σύμφωνα με την ιρακινή νομοθεσία.
Για παράδειγμα, στο άρθρο 41 του ποινικού κώδικα του Ιράκ η «τιμωρία της συζύγου από τον σύζυγό της» και «η πειθαρχία από τους γονείς… των παιδιών που βρίσκονται υπό την εξουσία τους εντός ορισμένων ορίων» θεωρούνται νόμιμα δικαιώματα.
Το άρθρο 409 αναφέρει εν τω μεταξύ: «Όποιος αιφνιδιάζει τη σύζυγό του κατά την πράξη της μοιχείας ή βρίσκει τη φίλη του στο κρεβάτι με τον εραστή της και τους σκοτώνει αμέσως ή έναν από αυτούς ή επιτίθεται σε έναν από αυτούς με αποτέλεσμα να πεθάνει ή να μείνει μόνιμα ανάπηρος, τιμωρείται με κράτηση που δεν υπερβαίνει τα τρία έτη».
Η ακτιβίστρια των γυναικείων δικαιωμάτων, Dr Leyla Hussein, δήλωσε στο BBC: «Αυτές οι δολοφονίες έχουν συχνά τις ρίζες τους στον μισογυνισμό και στην επιθυμία να ελέγξουν το σώμα και τη συμπεριφορά των γυναικών.
«Η χρήση του όρου "δολοφονία τιμής" μπορεί να είναι επιβλαβής για τα θύματα και τις οικογένειές τους», είπε. «Ενισχύει την ιδέα ότι είναι κατά κάποιο τρόπο υπεύθυνες για τον θάνατό τους, ότι τον προκάλεσαν οι ίδιες κάνοντας κάτι λάθος ή ντροπιαστικό».
Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν υπολογίσει ότι 5.000 γυναίκες και κορίτσια σε όλο τον κόσμο δολοφονούνται από μέλη της οικογένειάς τους κάθε χρόνο σε «δολοφονίες τιμής».
«Αυτό πρέπει να σταματήσει»
Πέντε ημέρες μετά το θάνατο της Tiba, οι ιρακινές δυνάμεις ασφαλείας εμπόδισαν 20 ακτιβιστές να διαδηλώσουν έξω από το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο στη Βαγδάτη.
Κρατούσαν πλακάτ που έγραφαν «Σταματήστε να σκοτώνετε γυναίκες» και «Σταματήστε το [άρθρο] 409» και φώναζαν: «Δεν υπάρχει τιμή στο έγκλημα της δολοφονίας γυναικών».
Η Ruaa Khalaf, ιρακινή ακτιβίστρια και υπερασπίστρια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δήλωσε: «Ο ιρακινός νόμος πρέπει να βελτιωθεί σε μεγάλο βαθμό, να τροποποιηθεί και να εναρμονιστεί με τις διεθνείς συμβάσεις».
Η Khalaf δήλωσε ότι η ποινή που επιβλήθηκε στον πατέρα της Tiba ήταν «άδικη» και ότι βλέπει τέτοιες περιπτώσεις ως απόδειξη «διατάξεων και νομοθεσιών που παραβιάζουν τα δικαιώματα των γυναικών».
Η Hanan Abdelkhaleq, Ιρακινή συνήγορος για τα δικαιώματα των γυναικών, δήλωσε: «Πρέπει να βρουν μια λύση. Αυτό πρέπει να σταματήσει. Η δολοφονία των γυναικών έχει γίνει πολύ απλή υπόθεση. Στραγγαλισμός, μαχαίρωμα. Έχει γίνει εύκολο. Ελπίζουμε ότι ο νόμος θα σταματήσει το άρθρο 409, θα το ακυρώσει».
Άλλες γυναίκες ακτιβίστριες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σημείωσαν επίσης ότι η δολοφονία της Tiba δεν ήταν ένα μεμονωμένο περιστατικό και ότι πολλές «δολοφονίες τιμής» δεν καταγγέλλονται.
Η δολοφονία προκάλεσε συζητήσεις σχετικά με αυστηρότερους νόμους για την προστασία των γυναικών στη χώρα και όχι μόνο.
Η Ala Talabani, επικεφαλής του μπλοκ της Πατριωτικής Ένωσης του Κουρδιστάν στο ιρακινό κοινοβούλιο, δήλωσε: «Οι γυναίκες στις κοινωνίες μας είναι όμηροι οπισθοδρομικών εθίμων λόγω της απουσίας νομικών αποτρεπτικών μέτρων και κυβερνητικών μέτρων, τα οποία επί του παρόντος δεν είναι ανάλογα με το μέγεθος των εγκλημάτων ενδοοικογενειακής βίας».
Κάλεσε τους συναδέλφους της βουλευτές να ψηφίσουν το σχέδιο νόμου κατά της ενδοοικογενειακής βίας, το οποίο προστατεύει ρητά τα μέλη της οικογένειας από πράξεις βίας, συμπεριλαμβανομένων των ανθρωποκτονιών και των σοβαρών σωματικών βλαβών.
Η Αποστολή των Ηνωμένων Εθνών στο Ιράκ δήλωσε ότι η «αποτρόπαια δολοφονία» της Tiba ήταν μια «θλιβερή υπενθύμιση της βίας και της αδικίας που εξακολουθεί να υφίσταται κατά των γυναικών και των κοριτσιών στο Ιράκ σήμερα».
Κάλεσε επίσης την ιρακινή κυβέρνηση να «υποστηρίξει τους νόμους και τις πολιτικές για την πρόληψη της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών, να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για την αντιμετώπιση της ατιμωρησίας διασφαλίζοντας ότι όλοι οι δράστες τέτοιων εγκλημάτων θα οδηγηθούν στη δικαιοσύνη και ότι τα δικαιώματα των γυναικών και των κοριτσιών θα προστατευθούν».
Για πολλούς, η ιστορία της Tiba έφερε στο προσκήνιο τους ξεπερασμένους νόμους που αποτυγχάνουν να προστατεύσουν τις γυναίκες από βλάβες και βία λόγω φύλου σε όλο τον κόσμο.
Αλλά για άλλους είναι απλώς ένα ακόμη παράδειγμα των όσων συχνά συγκαλύπτονται και των χιλιάδων πριν από αυτήν που ποτέ δεν ειπώθηκε η ιστορία τους.