Τροχιά… Αρμαγεδδώνα φαίνεται να αποκτά η υπόθεση της Halkbank -της τουρκικής κρατικής τράπεζας που κατηγορείται ότι έσπασε τις κυρώσεις κατά του Ιράν- για τον Ερντογάν και το τραπεζικό σύστημα της Τουρκίας, που ήδη εμφανίζεται εξασθενημένο από την οικονομική κρίση στην γείτονα.
Η δίκη της Halkbank στις ΗΠΑ ξεκινά εκτός απροόπτου τον Μάρτιο του 2021, ενώ θα έχει αναλάβει πρόεδρος ο Τζο Μπάιντεν, ο οποίος, σε αντίθεση με τον προκάτοχό του, δεν έχει δείξει κανένα σημάδι ότι θα ευνοήσει τον Ερντογάν και θα ρίξει στα μαλακά την υπόθεση του «σπασίματος» των κυρώσεων κατά του Ιράν.
Σημαντικό ρόλο στο κατηγορητήριο των Αμερικανών κατά της κρατικής τουρκικής τράπεζας έπαιξαν οι καταθέσεις και τα στοιχεία που προσκόμισε ο Ρέζα Ζαράμπ, ο λαθρέμπορος χρυσού που είχε οργανώσει το σχέδιο στο οποίο κατηγορείται ότι συνέδραμε η Halkbank ώστε να μπορεί το Ιράν να χρησιμοποιεί κεφάλαια για να προμηθεύεται ό,τι δεν μπορούσε εξαιτίας των κυρώσεων.
Λαθρέμπορος χρυσού εμπλέκει ευθέως τον Ερντογάν και τον γαμπρό του
Ωστόσο, όπως φαίνεται στις καταθέσεις του Ζαράμπ που δόθηκαν στο πλαίσιο εκδίκασης υψηλόβαθμου στελέχους της Halkbank για τη συγκεκριμένη υπόθεση, όπου ο λαθρέμπορος χρυσού εμπλέκει ευθέως τον Ερντογάν και τον γαμπρό του (πλέον πρώην υπουργό Οικονομικών της Τουρκίας) Μπεράτ Αλμπαϊράκ, κατονομάζονται τρεις ακόμα τουρκικές τράπεζες.
Δεδομένου ότι ο Ζαράμπ κατέθεσε ότι περισσότερες τράπεζες συμμετείχαν στις συναλλαγές με το Ιράν, υπάρχει πλέον σοβαρό ενδεχόμενο η δίκη της Halkbank να λειτουργήσει ως το σημείο εκκίνησης νέων ερευνών για την εμπλοκή των επιπλέον τριών που κατονόμασε ο λαθρέμπορος χρυσού - ιδίως από τη στιγμή που ο Τραμπ δεν θα μπορεί να ασκήσει πιέσεις και να κάνει παρεμβάσεις υπέρ του Ερντογάν. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο, εν μέσω τουρκικής οικονομικής κρίσης, θα μπορούσε να έχει καταστροφικές συνέπειες για τον Τουρκο πρόεδρο και πιθανώς να προκαλέσει απρόβλεπτες αντιδράσεις του «εν θερμώ».
Ποιες άλλες τράπεζες εμπλέκονται
Εκτός από τη Halkbank, μία από τις τρεις επιπλέον τράπεζες που ενέπλεξε ο Ζαράμπ στην υπόθεση, ήταν η Aktif Bank, η οποία ανήκει στον όμιλο Calik, όπου διευθύνων σύμβουλος ήταν ο γαμπρός του Ερντογάν πριν εμπλακεί στην πολιτική. Σύμφωνα με όσα κατέθεσε ο λαθρέμπορος χρυσού στα τέλη του 2017, κατά την διάρκεια του σχεδίου για το σπάσιμο των κυρώσεων στο Ιράν, πραγματοποιούσε συναλλαγές και μέσω της συγκεκριμένης τράπεζας, η οποία ξαφνικά σταμάτησε να τον εξυπηρετεί. Στο δικαστήριο ο Ζαράμπ ερωτήθηκε αν κατάλαβε γιατί η Aktif Bank διέκοψε τη συνεργασία τους. «Έλαβαν μια προειδοποίηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες, σταμάτησαν να μεσολαβούν για τις συναλλαγές (μου) και εν μέρει δούλευαν απευθείας», δήλωσε ο Ζαράμπ. Όταν η έδρα του ζήτησε εξηγήσεις τι εννοεί όταν λέει «απευθείας», εκείνος απάντησε: «Η Aktif Bank δούλευε απευθείας με τους Ιρανούς, και εμένα με έβγαλαν από τη μέση, με εξάλειψαν».
Σε άλλο σημείο της κατάθεσής του ο λαθρέμπορος αναφέρει: «Έλαβα επίσης το πράσινο φως για τις τράπεζες Ziraat και Vakif. Θα συμμετέχουν επίσης. Η επιχείρηση Ιράν θα κινηθεί». Όταν του ζητήθηκε να διευκρινήσει τα λεγόμενά του είπε: «Κατά τη διάρκεια εκείνης της περιόδου οι Ziraat Bank και Vakif Bank επίσης ήθελαν να συμμετέχουν στις ιρανικές δουλειές. Είχα μιλήσει με τον κ. Zafer Caglayan (σ.σ. πρώην υπουργός Οικονομικών Υποθέσεων). Αν η Ziraat Bank και η Vakif Bank έπρεπε να ξεκινήσουν θα με κατεύθυνε προς αυτές τις τράπεζες, θα μου άνοιγαν λογαριασμούς και θα συνεργαζόμουν μαζί τους με τον ίδιο τρόπο (…) Ο κ. Zafer μου είχε πει ότι ο πρωθυπουργός είχε δώσει έγκριση για αυτό, το Ιρανικό εμπόριο, για να το κάνουν η Ziraat και η Vakif». Πρωθυπουργός της Τουρκίας τότε που ο Ζαράμπ έσπαγε τις κυρώσεις κατά του Ιράν ήταν ο Ερντογάν.
Ο λαθρέμπορος συμπλήρωσε ότι διαβίβασε τις συγκεκριμένες πληροφορίες σε συνεργάτη του, ο οποίος φέρεται να είπε ότι «περιμέναμε τη Ziraat – μιλούσαν ήδη για αυτό». Όπως ανέφερε στο δικαστήριο ο Ζαράμπ, προσωπική του άποψη ήταν ότι η Ziraat και η Vakif δεν είχαν τις κατάλληλες διασυνδέσεις και το προσωπικό που να γνωρίζει επαρκώς το σύστημα ή να είναι εξοικειωμένο με τέτοιου είδους δουλειές για να τα καταφέρουν. Επιπλέον, στέλεχος άλλης τουρκικής τράπεζας, είχε διαμηνύσει στον Ζαράμπ ότι οι Ziraat και Vakif διστάζουν επειδή έχουν παρουσία και συνεργασίες στη Νέα Υόρκη. Ο λαθρέμπορος υποστήριξε κατά την κατάθεσή του ότι στέλεχος της Halkbank δεν ήθελε τις Ziraat και Vakif να μπουν στη δουλειά και ότι δεν θα άφηνε να συμβεί κάτι τέτοιο. Επίσης ανέφερε ότι οι Ιρανοί ήθελαν να συναλάσσονται με τις δύο τράπεζες απευθείας, όπως και με τη Halkbank.
Τι υποστήριξαν οι τράπεζες
Όλες οι τράπεζες που είχε αναφέρει ο Ζαράμπ στις καταθέσεις του στα τέλη του 2017 αρνήθηκαν ότι διέπραξαν οποιαδήποτε αδικοπραγία και ότι λειτούργησαν βάσει των διεθνών κανονισμών σεβόμενες τις αμερικανικές και διεθνείς κυρώσεις. Τον Αύγουστο του 2017, μετά τη σύλληψη του στελέχους της Halkbank Χακάν Ατίλα στις ΗΠΑ και την έναρξη των συνομιλιών των αρχών με τον Ζαράμπ για να καταθέσει όσα γνωρίζει, η τουρκική κρατική τράπεζα ενεργοποίησε τους μηχανισμούς λόμπι. Προσέλαβε τον Μπράιαν Μπάλαρντ, τον κορυφαίο συλλέκτη δωρεών υπέρ του απελθόντος αμερικανού προέδρου στην Φλόριντα και τον «πιο ισχυρό λομπίστα στην Ουάσινγκτον του Τραμπ», όπως τον έχει χαρακτηρίσει το Politico , με αμοιβή της τάξεως των 125.000 δολαρίων τον μήνα – τα δεκαπλάσια ακριβώς απ’ όσα ξοδεύει αυτή την περίοδο η Ελλάδα για υπηρεσίες λόμπι στις ΗΠΑ.
Οι άλλες τρεις τράπεζες δεν φαίνεται να εκπροσωπούνται από κάποιο γραφείο της Ουάσινγκτον, ωστόσο, σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι επί θητείας Τραμπ η Τουρκία σχεδόν διπλασίασε τις δαπάνες για άσκηση επιρροής στις ΗΠΑ, από 4 εκατομμύρια το 2016 σε 7,3 εκατομμύρια το 2018, προσφέροντας δουλειά σε παράγοντες που πρόσκεινται στον ίδιο τον απερχόμενο αμερικανό πρόεδρο. Όπως όμως φαίνεται, τα πράγματα πλέον είναι διαφορετικά: την 1η Μαρτίου ξεκινά η δίκη της Halkbank, με έναν Ζαράμπ να υποστηρίζει ότι ο Τούρκος πρόεδρος και ο γαμπρός του εμπλέκονται ευθέως στην υπόθεση, με έναν Μπάιντεν να μην έχει επιχειρηματικά συμφέροντα στην Τουρκία όπως ο προκάτοχός του, και με διπλωματικά μάτια και αυτιά από χώρες που αντιτάσσονται στην έντονη προκλητικότητα του Ερντογάν να παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις.