Είκοσι τρεις Ιουλίου 1952 η Ευρώπη γυρίζει σελίδα, καθώς τέθηκε σε ισχύ η συμφωνία που εγκαινίαζε την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ), πρόδρομος της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Η Ευρώπη μετά τον πόλεμο
Η Ευρώπη επούλωνε τα τραύματά της, μετά τον αιματηρό Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος είχε λήξει μόλις έξι χρόνια. Μια Ευρώπη που ήταν πολύ διαφορετική, διαιρεμένη σε δύο μεγάλα στρατόπεδα, τη φιλελεύθερη-δυτική και την κομμουνιστική.
Η αυγή του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα έβρισκε τη Γηραιά Ηπειρο ανάμεσα σε δύο υπερδυνάμεις που διεκδικούσαν την κορυφή στο διεθνές προσκήνιο και η Ευρώπη αποτελούσε το μήλο της Εριδος.
ΗΠΑ και ΕΣΣΔ, οι μεγάλοι κερδισμένοι του πολέμου, έδιναν έναν μεγάλο στρατιωτικό, γεωπολιτικό, οικονομικό και ιδεολογικό αγώνα, που μας έμεινε γνωστός ως Ψυχρός Πόλεμος.
Ποιοι και γιατί συμφώνησαν
Οι πιονέροι της «ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης» ήταν το Βέλγιο, η Δυτική Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο και η Ολλανδία. Αυτά τα κράτη, υπό την πολιτική και ιδεολογική σύλληψη και παρότρυνση επιφανών προσωπικοτήτων και πολιτικών, του Ρομπέρ Σουμάν και του Ζαν Μονέ, αποφάσισαν να χαράξουν κοινή οικονομική πορεία κατ' αρχάς σε αυτούς τους τομείς.
Η γέννηση της ευρωπαϊκής κοινότητας, η σταδιακή πολιτική ενοποίηση είχε γίνει από όλους αντιληπτό ότι θα περνούσε πρώτα από τη διαμόρφωση μιας οικονομική συνεργασίας. Με αυτόν τον τρόπο, στην πράξη, θα διαμορφώνονταν ενιαία οικονομικά συμφέροντα, βάση για την πολιτική συνεργασία.
Σήμερα, δεν μας κάνει εντύπωση όταν ακούμε ότι αυτά τα κράτη ανέπτυξαν οικονομικές και πολιτικές σχέσεις, αλλά αρκεί μονάχα να σκεφτεί κανείς ότι έξι χρόνια πριν αυτά τα κράτη πολεμούσαν μεταξύ τους.
Σε μια πραγματιστική προσέγγιση της κατάστασης, συνειδητοποιήθηκε από τις πολιτικές ηγεσίες των Ευρωπαίων ότι για να επιβιώσουν στο νέο περιβάλλον, τα δυτικά ευρωπαϊκά κράτη έπρεπε να αναπτύξουν ένα πλαίσιο κοινής αγοράς και συνεργασίας. Έτσι οι δύο μεγάλοι, Γερμανία και Γαλλία, μετά από αιώνες βρέθηκαν στο ίδιο στρατόπεδο.
Η Συνθήκη των Παρισίων
Η ίδρυση της ΕΚΑΧ προέκυψε από τη Συνθήκη των Παρισίων το 1951, η οποία υπογράφηκε στις 18 Απριλίου, με ημερομηνία έναρξης ισχύος την 23η Ιουλίου του 1952. Η Συνθήκη συμφωνήθηκε να έχει διάρκεια ισχύος 50 χρόνια. Συνεπώς, έληξε στις 23 Ιουλίου 2002. Βέβαια, πλέον υπήρχε η ΕΕ και το περιερχόμενό της ουσιαστικά επικαλυπτόταν από τις ιδρυτικές συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Το περιεχόμενο της συνθήκης αφορούσε, όπως μπορεί να φανταστεί κανείς, τη συνεργασία και συνδιαχείριση στην παραγωγή άνθρακα και χάλυβα. Μάλιστα, με τη συνθήκη ιδρύονταν και κάποια όργανα, προπομπός των μετέπειτα ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων. Τα όργανα ήταν η «Ανώτατη Αρχή», κάτι αντίστοιχο της Κομισιόν, η Κοινή Συνέλευση, ένα κατ’ αναλογία κοινοβούλιο, και το Ειδικό Συμβούλιο, παρόμοιο με το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Η Κοινότητα που χάραξε τον δρόμο
Η επιτυχημένη προσπάθεια της ΕΚΑΧ πυροδότησε εξελίξεις με διεύρυνση της συνεργασίας τους και την υπογραφή κι άλλων συνθηκών στη συνέχεια. Ακολούθησε η υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης το 1957, με την οποία διευρύνθηκε η συνεργασία στον τομέα της ατομικής ενέργειας και στην πιο προωθημένη Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (Κοινή Αγορά). Οι τρεις πρωτοβουλίες συγχωνεύτηκαν το 1965 στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, που μετονομάστηκε σε Ευρωπαϊκή Ένωση το 1993.