Η δικηγόρος Ολεξάντρα Ματβιτσούκ, επικεφαλής της οργάνωσης «Κέντρο για τις Πολιτικές Ελευθερίες», καταγράφει τα εγκλήματα των Ρώσων στην Ουκρανία από το 2014.
Το 2022, μαζί με συναδέλφους της -αγωνιστές για τα ανθρώπινα δικαιώματα- από τη Λευκορωσία και τη Ρωσία τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης. Κατά τη διάρκεια της πλήρους κλίμακας ρωσικής εισβολής παρέμεινε στην Ουκρανία συνεχίζοντας το έργο της και καταγράφοντας δεκάδες χιλιάδες εγκλήματα που διέπραξαν οι Ρώσοι. Το Iefimerida.gr συνάντησε την κ. Ματβιτσούκ στο Κίεβο προκειμένου να τη ρωτήσει για το αντικείμενο της δουλειάς της - τα εγκλήματα πολέμου, για τους κινδύνους που αντιμετωπίζει η δύση από την ρωσική επιθετικότητα, για την επέκταση της απολυταρχίας στον πλανήτη και το αν γενικότερα η δημοκρατία αποτελεί αξία για τους σημερινούς ανθρώπους. Οι απαντήσεις της ήταν οι εξής:
Καταγράφετε εγκλήματα πολέμου. Ποια είναι αυτά τα εγκλήματα και τι σημαίνει αυτό γενικά;
Υπάρχουν τέσσερις τύποι διεθνών εγκλημάτων που είναι τέτοιας φύσης που, ανεξάρτητα από το μέρος του κόσμου όπου διαπράττονται, ολόκληρη η διεθνής κοινότητα οφείλει να αντιδράσει. Αυτά που απειλούν την ασφάλεια όλης της ανθρωπότητας.
Το ατιμώρητο κακό δυναμώνει, οι αυταρχικοί ηγέτες αντιγράφουν ο ένας την τακτική του άλλου, και αυτό είναι πραγματικά ένα ζήτημα παγκόσμιας ασφάλειας, όχι μόνο πρόβλημα για τις χώρες όπου διαπράττονται. Αυτά τα τέσσερα διεθνή εγκλήματα περιλαμβάνουν: Εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, γενοκτονία και το έγκλημα της επίθεσης. Η Ρωσία διαπράττει και τα τέσσερα από αυτά.
Καταγράφουμε εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και από την έναρξη αυτού του πολέμου, ο οποίος ξεκίνησε όχι στις 24 Φεβρουαρίου 2022 αλλά το 2014. Ωστόσο τον Φεβρουάριο του 2022 ήρθαμε αντιμέτωποι με έναν άνευ προηγουμένου αριθμό τέτοιων εγκλημάτων.
Γι' αυτό ενώσαμε τις δυνάμεις μας με δεκάδες περιφερειακές οργανώσεις και καλύψαμε όλη τη χώρα με αυτό το δίκτυο τοπικών καταραγραφέων, και στα κατεχόμενα εδάφη. Και έτσι, δουλεύοντας μαζί σε αυτόν τον πόλεμο πλήρους κλίμακας που η Ρωσία διεξάγει εναντίον της Ουκρανίας για περισσότερα από δύο χρόνια, έχουμε καταγράψει 78.000 επεισόδια εγκλημάτων πολέμου και εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας. Και 78.000 είναι ένας τεράστιος αριθμός, αλλά είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου.
Διότι η Ρωσία διαπράττει εγκλήματα πολέμου ως μέθοδο διεξαγωγής πολέμου. Δηλαδή, είναι ένα μέσο με το οποίο η Ρωσία προσπαθεί να κερδίσει αυτόν τον πόλεμο. Έρχεται στο έδαφος μιας άλλης χώρας και αρχίζει να προκαλεί τέτοιο πόνο και δυστυχία στον άμαχο πληθυσμό, ώστε οι άνθρωποι να μην έχουν τη δύναμη να αντισταθούν ώστε να μπορεί γρήγορα να καταλάβει τη χώρα.
Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;
Η Ρωσία καταστρέφει σκόπιμα εκκλησίες, ναούς, κτίρια κατοικιών, παιδικούς σταθμούς, σχολεία, νοσοκομεία, πυροβολεί διαδρόμους εκκένωσης αμάχων, βασανίζει ανθρώπους σε στρατόπεδα διαλογής, απαγάγει ουκρανικά παιδιά και τα πηγαίνει στη Ρωσία για να τα επανεκπαιδεύσει ως Ρώσους.
Καταστρέφει την ουκρανική ταυτότητα, απαγορεύει την ουκρανική γλώσσα και κουλτούρα και καταστρέφει την ουκρανική πολιτιστική κληρονομιά. Στα κατεχόμενα εδάφη, η Ρωσία απαγάγει, βασανίζει, βιάζει, ληστεύει και σκοτώνει ανθρώπους. Και κανείς δεν μπορεί να κάνει τίποτα γι' αυτό.
Και όλη αυτή είναι η κόλαση που περνάμε, διότι όταν η Ρωσία το έκανε αυτό πριν σε άλλες χώρες, κανείς δεν έδωσε σημασία. Η Ρωσία διέπραξε εγκλήματα πολέμου στην Τσετσενία, στη Μολδαβία, στη Γεωργία, στο Μαλί, στη Λιβύη, στη Συρία. Η Ρωσία δεν τιμωρήθηκε ποτέ γι' αυτά και πίστευε ότι μπορούσε να συνεχίσει να κάνει ό,τι ήθελε.
Και αυτό οδηγεί σε ένα άλλο συμπέρασμα: Αν δεν σταματήσουμε τη Ρωσία στην Ουκρανία, θα πάει παραπέρα. Αν εμείς, ως διεθνής κοινότητα, δεν καταφέρουμε να σπάσουμε αυτή τη φορά την αλυσίδα ατιμωρησίας, αυτή την παράδοση ατιμωρησίας που απολαμβάνει η Ρωσία εδώ και δεκαετίες, αυτό σημαίνει ότι είναι θέμα χρόνου όταν η Ρωσία θα επιτεθεί ξανά και θα καταφύγει ξανά σε εγκλήματα πολέμου.
Καταγράφατε τον πόλεμο από την περίοδο που η Ρωσία εισέβαλε στο Ντονμπάς. Τι συνέβαινε εκεί από το 2014 μέχρι το 2022;
Η Ρωσία ξεκίνησε πόλεμο στο Ντονμπάς. Ήταν αμέσως μετά την Κριμαία. Εμφανίστηκαν Ρώσοι πολίτες που ξαφνικά, από το πουθενά, έγιναν επικεφαλής ενόπλων ομάδων.
Θα ήταν πολύ λάθος να τους αποκαλέσουμε αυτονομιστές γιατί δεν ήθελαν ανεξαρτησία. Στην πραγματικότητα ήταν πληρεξούσιοι του ρωσικού κράτους. Χρηματοδοτούνταν από τη Ρωσία, καθοδηγούνταν και έπαιρναν εντολές από τη Ρωσία. Λάμβαναν όπλα από τη Ρωσία, επικεφαλής τους ήταν Ρώσοι πολίτες. Χωρίς την υποστήριξη της Ρωσίας, δεν θα είχαν αντέξει για πολύ.
Αυτό είναι πολύ εμφανές όταν ο ουκρανικός στρατός δεν επενέβη στην Κριμαία. Να σας θυμίσω ότι ήταν η στιγμή που έληξε η Επανάσταση της Αξιοπρέπειας (σ.σ. Μαϊντάν). Το αυταρχικό καθεστώς είχε πέσει και ο προηγούμενος πρόεδρός μας, ο οποίος είχε εκτελέσει άοπλους ανθρώπους στο Μαϊντάν, κατέφυγε στη Ρωσία και επικρατούσε ένα αποπροσανατολιστικό χάος. Η Ρωσία κατάφερε να καταλάβει γρήγορα την Κριμαία.
Και όταν ξεκίνησε ενεργές εχθροπραξίες στην Ανατολή, οι κρατικοί θεσμοί άρχισαν να αντιδρούν και άρχισαν να έχουν τις πρώτες επιτυχίες. Θα σας θυμίσω απλώς ότι το καλοκαίρι του 2014, όλη αυτή η περιοχή που βρισκόταν υπό τον έλεγχο -υποτίθεται- φιλορωσικών ομάδων άρχισε να απελευθερώνεται γρήγορα. Και τότε η Ρωσία μπήκε στον πόλεμο ανοιχτά.
Πρόκειται για την περίφημη μάχη του Ιλοβάισκ, όταν ρωσικά στρατεύματα εισήλθαν ξαφνικά στο έδαφος της Ουκρανίας, περικύκλωσαν τον ουκρανικό στρατό και συμφωνήθηκε ένας πράσινος διάδρομος για να φύγουν οι στρατιώτες και τους οποίους τελικά εκτέλεσε κατά την αποχώρησή τους. Αυτό είναι ένα άλλο έγκλημα πολέμου που διερευνούμε.
Αν κάποιος θέλει να μάθει τι συνέβη στο Ντονμπάς, υπάρχουν τεκμηριωμένα στοιχεία από ανεξάρτητες πηγές;
Φυσικά, στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλά, διότι υπήρχε αποστολή του ΟΑΣΕ, αποστολή του ΟΗΕ, υπήρχαν εκθέσεις από το Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ. Είναι αρκετά λεπτομερείς και περιγράφουν αυτή την ατμόσφαιρα φόβου που εφαρμοζόταν στα κατεχόμενα εδάφη. Όταν τις διαβάζεις, καταλαβαίνεις πραγματικά ότι η κατοχή είναι επίσης ένας πόλεμος, επειδή οι άνθρωποι δεν έχουν τρόπο να προστατεύσουν τον εαυτό τους, ζουν σε μια γκρίζα ζώνη, δεν έχουν εργαλεία για να προστατεύσουν τον εαυτό τους, τα παιδιά τους, τη ζωή τους, την περιουσία τους. Όλα όσα καταγράφουμε εδώ και 10 χρόνια, όπως οι απαγωγές, βασανιστήρια, διαγραφή της ταυτότητας, απέλαση παιδιών, στρατόπεδα διαλογής, μαζικοί τάφοι, τα οποία ξεκίνησαν το 2014, καταγράφονται στις εκθέσεις του ΟΗΕ.
Το πρόβλημα είναι ότι η διεθνής κοινότητα δεν ενδιαφερόταν για αυτές τις εκθέσεις, διότι κάθε πόλεμος δεν έχει μόνο στρατιωτική διάσταση, έχει και πληροφοριακή διάσταση, και η Ρωσία προετοιμαζόταν για αυτόν και άλλους πολέμους, έχτισε μια ολόκληρη πληροφοριακή υποδομή σε όλο τον κόσμο. Μόνο μετά την εισβολή πλήρους κλίμακας άρχισαν να κλείνουν το Russia Today ή το Sputnik ή κάποια άλλα κανάλια, και όχι σε όλες τις χώρες. Η Ρωσία έχει αρκετούς δημοσιογράφους στο μισθολόγιο σε διάφορες χώρες και ο στόχος της -αν δεν καταφέρει να πείσει για το δίκιο της- απλά να πει ότι δεν υπάρχει αλήθεια, να μπερδέψει τα πράγματα τόσο πολύ ώστε να είναι δύσκολο στους ανθρώπους να καταλάβουν το ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο.
Για παράδειγμα, κατέγραφα την ιστορία ενός κοριτσιού από το Ντονέτσκ, γεννήθηκε στο Ντονέτσκ, ζούσε στο Ντονέτσκ και απήχθη από το σπίτι της επειδή συμμετείχε σε ένα φιλοουκρανικό συλλαλητήριο για την ενότητα της χώρας. Μετά από αυτό την απήγαγαν, την έριξαν στο υπόγειο, την χτύπησαν με μεταλλικές βέργες και ενώ τους παρακαλούσε να μην την χτυπούν επειδή ήταν έγκυος.
Της είπαν ότι το παιδί της δεν είχε δικαίωμα να γεννηθεί επειδή η ίδια είχε φιλοουκρανικές απόψεις. Αλλά στη συνέχεια της είπαν ότι θα την άφηναν ελεύθερη αν έλεγε ότι ήταν ελεύθερος σκοπευτής. Προκειμένου να γλιτώσει βέβαια ήταν έτοιμη να πει ακόμα και ότι ήταν εξωγήινη.
Και βρήκαμε αυτό το βίντεο με τους υποτιθέμενους Ρώσους δημοσιογράφους που την επισκέφτηκαν, με την ίδια να μας λέει ότι ήταν η πρώτη φορά μετά την απαγωγή της που την άφησαν να κάνει μπάνιο, της έδωσαν καθαρά ρούχα και της είπαν τι είχε να πει. Και αυτό που με συγκλόνισε περισσότερο σε αυτή την ιστορία ήταν το πόσο ήρεμα αντιμετώπισαν την αποστολή τους αυτοί οι δήθεν δημοσιογράφοι, γιατί όταν είδαν ότι ήταν έγκυος, της είπαν να καθίσει με τρόπο που να κρύβει την εγκυμοσύνη της. Προκειμένου αυτό να μην καταστρέφει την ιστορία τους.
Γιατί δεν υπήρξε η αντίδραση από τον ΟΗΕ και τα άλλους διεθνείς φορείς; Λειτουργούν πραγματικά αυτά τα διεθνή όργανα;
Όχι. Η ειλικρινής απάντηση είναι όχι, διότι δημιουργήθηκαν τον περασμένο αιώνα. Ας θυμηθούμε, ολόκληρο το σύστημα του ΟΗΕ, το οποίο δημιουργήθηκε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ξεκίνησε από τα νικηφόρα κράτη (σ.σ. Εκείνα που νίκησαν στον Β’ ΠΠ). Ως εκ τούτου, αυτά τα νικηφόρα κράτη θέσπισαν αδικαιολόγητα προνόμια για τον εαυτό τους σε αυτή την αρχιτεκτονική.
Για παράδειγμα, η Ρωσία είναι μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας. Το μόνο όργανο που έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιεί βία, τόσο προληπτικά όσο και εκ των υστέρων, είναι το Συμβούλιο Ασφαλείας. Και έχει παραλύσει. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αυτή η αρχιτεκτονική, η οποία δημιουργήθηκε για να δώσει προνόμια σε ορισμένες μεγάλες χώρες, τις νικήτριες χώρες, δεν λειτουργεί καθόλου στον 21ο αιώνα, έχει εξαντληθεί. Και αν δεν υπάρξει μεταρρύθμιση, το σύστημα αυτό θα μείνει στην ιστορία, όπως ακριβώς και η Κοινωνία των Εθνών.
Έχετε πει ότι πρόκειται για πόλεμο μεταξύ δύο πολιτικών συστημάτων. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτών των συστημάτων; Και επίσης, γιατί οι άλλο Ευρωπαίοι θα πρέπει να ενδιαφέρονται για τα γεγονότα αυτού του πολέμου στην Ουκρανία;
Δεν πρόκειται για έναν πόλεμο μεταξύ δύο χωρών, αλλά για έναν πόλεμο μεταξύ δύο συστημάτων, διότι με αυτόν τον πόλεμο ο Πούτιν προσπαθεί να αποδείξει όχι μόνο ότι τιμωρεί την Ουκρανία για την δημοκρατική επιλογή που κάναμε κατά τη διάρκεια της Επανάστασης της Αξιοπρέπειας, αλλά και να δείξει σε όλο τον κόσμο ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα, η δημοκρατία, η ελευθερία, το κράτος δικαίου είναι όλα ψεύτικες αξίες, δεν προστατεύουν κανέναν.
Αποδεικνύει άμεσα ότι μόνο η ωμή βία προστατεύει. Και η ωμή βία είναι σημάδι των αυταρχικών καθεστώτων. Προσπαθεί να αποδείξει ότι μια χώρα με πυρηνικά όπλα και στρατιωτικό δυναμικό μπορεί να υπαγορεύσει τους κανόνες του παιχνιδιού σε ολόκληρο τον κόσμο, μπορεί να καταστρέψει τις υπάρχουσες διεθνείς συμφωνίες, μπορεί ακόμη και να αλλάξει τα διεθνή σύνορα.
Και αυτό είναι πολύ επικίνδυνο, διότι αν ο Πούτιν επιτύχει σε αυτό, αυτό σημαίνει ότι οι αυταρχικοί ηγέτες σε άλλες χώρες του κόσμου θα αρχίσουν να κάνουν το ίδιο. Και ήδη βλέπουμε την Κίνα σε σχέση με την Ταϊβάν, βλέπουμε άλλες συγκρούσεις που αρχίζουν να κλιμακώνονται. Επειδή όλοι βλέπουν ότι αυτό το διεθνές σύστημα είναι πολύ αδύναμο, δεν λειτουργεί.
Σκέφτονται ότι ίσως μπορούν με τη δύναμη να πάρουν κάτι περισσότερο για τον εαυτό τους. Έτσι, αυτός είναι ένας πολύ επικίνδυνος κόσμος, ανεξάρτητα από τη χώρα στην οποία ζει κανείς.
Και γι' αυτό δεν πρέπει να το αγνοούμε. Και είναι ακόμη πιο σημαντικό να το κοιτάξουν οι χώρες που βρίσκονται στη δική μας περιοχή. Διότι, για παράδειγμα, όταν παίρνουμε συνεντεύξεις από ανθρώπους που επέζησαν από τα ρωσικά στρατόπεδα (διαλογής), περιγράφουν πολύ καθαρά πώς οι Ρώσοι τους λένε ότι «πρώτα θα καταλάβουμε την Ουκρανία και μετά θα πάμε μαζί σας σε άλλες χώρες».
Η αναγκαστική επιστράτευση των Ουκρανών πολιτών στον ρωσικό στρατό συνεχίζεται στα κατεχόμενα εδάφη από το 2014. Δηλαδή, ανεξάρτητα από το αν κάποιος βλέπει τι συμβαίνει εδώ τώρα, αν έχει το θάρρος να το παραδεχτεί ή όχι, οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ασφαλείς μόνο επειδή η Ουκρανία συνεχίζει να πολεμά. Γιατί δεν έχουν ένα διεθνές σύστημα που να τις προστατεύει.
Θα πω και κάτι άλλο. Έχω κοιτάξει τις δημοσκοπήσεις και με βάση αυτές καταλαβαίνω ότι οι άνθρωποι στις χώρες της Ε.Ε. εδώ και πολύ καιρό εκλαμβάνουν την ασφάλειά τους ως δεδομένη. Διότι άλλο πράγμα είναι να έχεις στρατιωτικές δυνατότητες και άλλο πράγμα είναι να έχεις έναν επαρκή αριθμό ανθρώπων που είναι έτοιμοι να πάρουν τα όπλα και να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους, αν αυτό χρειαστεί, μπροστά σε έναν σοβαρό κίνδυνο. Σύμφωνα με αυτές τις δημοσκοπήσεις, υπάρχουν λίγοι τέτοιοι άνθρωποι στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Άρα, ίσως αυτή η ιδεολογία της μη βίας, η οποία ήταν κυρίαρχη στην ευρωπαϊκή κοινότητα για πολλά χρόνια, ήταν λάθος;
Όχι, δεν ήταν λάθος. Διότι, πράγματι, όλες οι συγκρούσεις και οι αντιθέσεις πρέπει να επιλύονται ειρηνικά. Και η Επανάσταση της Αξιοπρέπειας ήταν επίσης ένα μη βίαιο κίνημα.
Και οι άνθρωποι που πυροβολήθηκαν στο Μαϊντάν με εντολή του φιλορώσου προέδρου Γιανουκόβιτς δεν είχαν όπλα. Αλλά τόσο ο νόμος όσο και η κοινή λογική λένε ότι αν δέχεσαι επίθεση από άλλη χώρα με όπλα, πρέπει να υπερασπιστείς τον εαυτό σου, πρέπει να αντισταθείς.
Ίσως τότε ο Πούτιν να είχε δίκιο στις εκτιμήσεις του ότι οι Ευρωπαίοι δεν είναι διατεθειμένοι να πολεμήσουν για την δημοκρατία τους;
Ερχόμαστε σε ένα πολύ δύσκολο ερώτημα. Διότι, κατά τη γνώμη μου, το πρόβλημα δεν είναι μόνο ότι στα αυταρχικά καθεστώτα ο χώρος της ελευθερίας περιορίζεται στο επίπεδο ενός κελιού φυλακής. Άνθρωποι συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν από τις ρωσικές αρχές επειδή έβγαιναν διαδήλωση μοναχοί με ένα κενό φύλλο χαρτιού στα χέρια. Αλλά είναι και πρόβλημα ότι στις χώρες των λεγόμενων ανεπτυγμένων δημοκρατιών, η ιδέα της ελευθερίας τίθεται όλο και περισσότερο υπό αμφισβήτηση. Και, γενικά, όλες αυτές οι αρχές που κατοχυρώνονται στην Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Και υπάρχει μια πολύ απλή εξήγηση γι' αυτό. Αυτές οι γενιές σε αυτές τις ανεπτυγμένες δημοκρατίες δεν πολέμησαν ποτέ για τη δημοκρατία ή την ελευθερία. Την κληρονόμησαν από τους γονείς τους. Δεν κατανοούν την αξία της. Ποτέ δεν έχυσαν αίμα γι' αυτήν. Αρχίζουν να την βλέπουν… ξέρετε, ως καταναλωτές. Έχουν γίνει καταναλωτές της δημοκρατίας. Έχουν γίνει καταναλωτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Και αυτό σημαίνει ότι μπορούν εύκολα να ανταλλάσουν αυτές τις αξίες, όπως βλέπουμε στις εκλογές, με κάποιες λαϊκιστικές ιδέες, με κάποιες υποσχέσεις οικονομικής ευημερίας, με την ψευδαίσθηση της ασφάλειας. Βλέπουν την ελευθερία ως μια ευκαιρία να κάνεις επιλογή, όπως μεταξύ τυριών στο σούπερ μάρκετ.
Αλλά η αλήθεια είναι ότι η ελευθερία είναι πολύ εύθραυστη. Και αν δεν σταματήσει αυτή η τάση, αυτές οι γενιές στις ανεπτυγμένες δημοκρατίες σύντομα θα το διαπιστώσουν και οι ίδιοι.
Πώς;
Ήδη αντιμετωπίζουν προκλήσεις. Και θα επιτρέψω στον εαυτό μου να απαντήσω με ένα αστείο που εμείς οι ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τη μετασοβιετική περιοχή συνηθίζαμε να λέμε ακόμη και πριν ξεκινήσει ο πόλεμος στην Ουκρανία. Καθώς βλέπουμε όλα αυτά τα αυταρχικά σημάδια. Επειδή πρόσφατα πήραμε την ευκαιρία να οικοδομήσουμε δημοκρατικές χώρες, έτσι έχουμε κάποια ανοσία, τα νιώθουμε, διαβάζουμε τα συμπτώματα (στα αυταρχικά σημάδια.
Μιλώντας για το τι βλέπουμε στις ανεπτυγμένες δημοκρατίες, ένας από τους συναδέλφους μου, ο οποίος είναι από τη Ρωσία, είπε ότι οι συνάδελφοί μας από τις ανεπτυγμένες δημοκρατίες συνήθιζαν να έρχονται στο Καζακστάν, τη Γεωργία και την Ουκρανία για να μας διδάξουν πώς να οικοδομήσουμε δημοκρατικούς θεσμούς. Αν δεν κάνουν κάτι τώρα, αν δεν συνέλθουν, σύντομα θα μας καλούν να τους διδάξουμε πώς να επιβιώνουν υπό αυταρχικά καθεστώτα.
Και θα το θέσω διαφορετικά, στη γλώσσα των αριθμών. Σύμφωνα με τις στατιστικές του Freedom House, το 80% των ανθρώπων στον κόσμο ζουν σε ανελεύθερες ή μερικώς ελεύθερες χώρες. Αυτό σημαίνει ότι μόνο το 20% έχει το δικαίωμα να επιλέγει σε ποιον Θεό να προσευχηθεί, έχει τη δυνατότητα να λέει ελεύθερα ό,τι θέλει. Και αυτό το 20% αρχίζει να μειώνεται και οι άνθρωποι σε αυτές τις χώρες αρχίζουν να προτιμούν πολιτικές δυνάμεις με σαφώς αυταρχικές τάσεις.
Δηλαδή αυτά είναι τα σημάδια για τα οποία είπατε νωρίτερα;
Ναι. Δηλαδή, η ελευθερία μειώνεται στον κόσμο και γι' αυτό πρέπει να αγωνιστούμε για την ελευθερία. Και ιστορικά, η Ουκρανία βρίσκεται στην πρώτη γραμμή αυτού του αγώνα μεταξύ αυταρχισμού και δημοκρατίας.
Ναι αλλά δεν σας φαίνεται ότι πολλοί άνθρωποι σήμερα δεν ενδιαφέρονται για όλα αυτά; Ίσως να χρειάζονται μόνον άρτον και θεάματα. Αυτή η δημοκρατία και οι αξίες, για τις οποίες μας μιλάτε, τρώγονται;
Στην πραγματικότητα, αν δεν έχεις το δικαίωμα να πεις ότι πεινάς, ακόμα κι αν το γεμάτο ψυγείο είναι η προτεραιότητά σου, τότε στο τέλος καταλήγει να είναι άδειο επειδή δεν έχεις το δικαίωμα να πεις ότι πεινάς.
Αλλά δεν το βλέπω τόσο πεσιμιστικά. Πρόκειται για έναν αγώνα και υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί άνθρωποι. Και η εισβολή μεγάλης κλίμακας ήταν ένα σοκ όχι μόνο για την Ουκρανία, αλλά και για τις ανεπτυγμένες δημοκρατίες.
Οι άνθρωποι συνειδητοποίησαν ξαφνικά ότι θεωρούσαν την ασφάλεια δεδομένη, ενώ δεν ήταν. Επειδή δεν μπορούν να βασιστούν στο διεθνές σύστημα του ΟΗΕ, και τα δικαιώματά τους. Και η ασφάλειά τους, η ασφάλεια των παιδιών τους βασίζεται στο αν ζουν σε μια χώρα όπου οι άνθρωποι είναι έτοιμοι να πάρουν τα όπλα στα χέρια και να υπερασπιστούν τον εαυτό τους ή στο αν ζουν σε μια χώρα με πυρηνικά όπλα.
Και μπορώ επίσης να σας πω το γιατί δεν το βλέπω πεσιμιστικά. Επειδή βρισκόμουν στο Κίεβο όταν τα ρωσικά στρατεύματα προσπαθούσαν να το περικυκλώσουν. Τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 2022, αρνήθηκα να φύγω από την πόλη. Αλλά είδα όλους τους διεθνείς οργανισμούς να φεύγουν. Πρεσβείες, διεθνείς οργανισμοί, έφυγαν. Επειδή κανείς δεν πίστευε ότι η Ουκρανία μπορούσε να αντισταθεί στον «δεύτερο στρατό του κόσμου».
Και τότε δύο πράγματα συνέβησαν: Πρώτον, ξαφνικά, ενώ δεν το πίστευε ούτε η Ρωσία ούτε οι ανεπτυγμένες δημοκρατίες, οι άνθρωποι στην Ουκρανία είπαν ότι θα πολεμήσουν για την ελευθερία. Τους ήταν αδιάφορο ότι αυτός ήταν ο «δεύτερος στρατός του κόσμου». Και το δεύτερο ότι άνθρωποι σε διάφορες χώρες άρχισαν να υποστηρίζουν αυτόν τον αγώνα. Και άσκησαν πίεση στις εθνικές τους κυβερνήσεις για να παράσχουν υποστήριξη. Μέσω βοήθειας, κυρώσεων, διπλωματικών προσπαθειών κ.λπ. Επειδή μπορεί να μην γνωρίζουν καν πού βρίσκεται η Ουκρανία στο χάρτη αλλά βλέποντας το τι κάνει ο ρωσικός στρατός, ειδικά μετά τη Μπούτσα, τη Μαριούπολη, είπαν ότι αυτό είναι απάνθρωπο και πρέπει να σταματήσει.
Και έτσι επιβιώσαμε, λόγω της προθυμίας μας να υπερασπιστούμε την ελευθερία. Και χάρη στο γεγονός ότι άνθρωποι σε άλλες χώρες του κόσμου, για τους οποίους η ελευθερία και η αλληλεγγύη αποτελούν αξία, μας υποστηρίζουν. Είμαι λοιπόν αισιόδοξη για αυτό, διότι βλέπω ότι έχουμε μια ευκαιρία. Εμείς, ως ανθρωπότητα, έχουμε την ευκαιρία να τα καταφέρουμε. Επειδή αυτό για το οποίο αγωνιζόμαστε δεν έχει εθνικά σύνορα.
Έχετε κάτι να προσθέσετε;
Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους ανθρώπους στην Ελλάδα που μας στηρίζουν. Περνάμε μια δύσκολη περίοδο και ξέρω ότι στην ιστορία της Ελλάδας επίσης υπήρξαν δύσκολες σελίδες. Και οι άνθρωποι στην Ελλάδα ξέρουν τι είναι ο πόνος και τι είναι τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, τι είναι βοήθεια και όταν άγνωστοι άνθρωποι βάζουν σε κίνδυνο τις ζωές τους για να σώσουν άλλους. Θέλω να ευχαριστήσω εκείνους τους ανθρώπους που δεν είναι αδιάφοροι και μας στηρίζουν για αυτή την ανθρώπινη στάση τους. Επειδή όταν παλεύεις με τον κανίβαλο είναι σημαντικό να ξέρεις ότι δεν είσαι μόνος.