Οι διπλωματικές σχέσεις δεν υπήρξαν ποτέ εύκολες. Από την περίοδο του σουλτάνου Σελίμ Α' μέχρι τον Σεργκέι Σλαβρόφ, αρκετοί πολιτικοί του κόσμου αρέσκονται στο να κοροϊδεύουν ο ένας τον άλλον.
Όταν η Λιζ Τρας, υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας, πέταξε στη Μόσχα στις 10 Φεβρουαρίου για συνομιλίες με τον Ρώσο ομόλογό της, Σεργκέι Λαβρόφ, πρέπει να ήλπιζε ότι η παρέμβασή της θα βοηθούσε στην εκτόνωση των εντάσεων σχετικά με την Ουκρανία. Τα πράγματα όμως δεν πήγαν όπως περίμενε.
Σε συνέντευξη Τύπου μετά τις συνομιλίες, ο Λαβρόφ συνέκρινε την εμπειρία με μια συνομιλία «κωφαλάλων», προτού αποχωρήσει και αφήσει την Τρας μπροστά στις κάμερες μόνη της. Ο Λαβρόφ δεν είναι γνωστός για το τακτ του: το 2015 ένα μικρόφωνο τον έπιασε να αναφέρεται στους αξιωματούχους της Σαουδικής Αραβίας ως «βλάκες». Και δεν είναι ο πρώτος που χρησιμοποιεί τις προσβολές ως εργαλείο της διπλωματίας. Η ιστορία των παγκόσμιων ηγετών που ανταλλάσσουν λεκτικές ατάκες είναι μακρά και γεμάτη «φαρμάκια». Ας δούμε πώς την έχει καταγράψει ο Economist.
Oι διπλωματικές προσβολές από την εποχή του Σελίμ Α'
Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, οι πράξεις μιλούσαν πιο δυνατά από τα λόγια. Όταν ο Σελίμ Α', ο οποίος υπήρξε σουλτάνος από το 1512 έως το 1520, θέλησε να αναγγείλει τη νίκη του επί του Ντουλκαντίρ, μιας ουδέτερης πολιτείας μεταξύ της αυτοκρατορίας του και του σουλτανάτου των Μαμελούκων της Αιγύπτου, έστειλε έναν απεσταλμένο στο Κάιρο. Όταν έγινε δεκτός ο πρέσβης, άνοιξε μια τσάντα και πέταξε στα πόδια του σουλτάνου των Μαμελούκων το κομμένο κεφάλι του ηγεμόνα του Ντουλκαντίρ, ενός από τους στενότερους συμμάχους του. Τα πράγματα δεν έγιναν πολύ πιο φιλικά. Οι Οθωμανοί τελικά εισέβαλαν και κατέκτησαν την Αίγυπτο. Σε μια άλλη ζοφερή κλιμάκωση, το 1827, ο κυβερνήτης του Αλγερίου χτύπησε βιαστικά τον Γάλλο πρεσβευτή με κάτι σαν μυγοσκοτώστρα και προκάλεσε περισσότερα από 130 χρόνια αποικισμού.
Οταν ο Τσάβες αποκάλεσε τον Μπους διάβολο και γάιδαρο
Η σύγχρονη διπλωματία τείνει να είναι λιγότερο σωματική, αλλά εξίσου γεμάτη. Οι αυταρχικοί ηγεμόνες - ίσως δεν αποτελεί έκπληξη - δείχνουν μεγαλύτερη περιφρόνηση για τους δημοκρατικά εκλεγμένους ομολόγους τους. Ο Ούγκο Τσάβες, πρόεδρος της Βενεζουέλας για 14 χρόνια από το 1999, ήταν γνωστός για τα ξεσπάσματά του εναντίον του Τζορτζ Μπους. Αναφερόταν τακτικά στον Αμερικανό πρόεδρο ως διάβολο. Ανεβαίνοντας στο βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ το 2006, ο Τσάβες μίλησε για τον «διάβολο που ήταν εδώ χθες», αναφερόμενος στην ομιλία του Προέδρου Μπους 24 ώρες, πριν, με χαρακτηριστικές κινήσεις υποστήριξε ότι… «μυρίζει ακόμη θειάφι» και έκανε τον σταυρό, του προσευχόμενος στον Θεό.
Επίσης, σε μια τηλεοπτική ομιλία του το 2006 είπε για τον Μπους: «Είσαι ένας αδαής, είσαι ένας γάιδαρος, κύριε Κίνδυνε… Είσαι δειλός, δολοφόνος, μία γενοκτονία, αλκοολικός, μεθυσμένος, ψεύτης». Άλλοι ηγέτες όμως δεν συμμερίζονταν τις ατάκες του Τσάβες και του απάντησαν σχετικά. Σε μια συνάντηση αρχηγών κρατών το 2007, ο βασιλιάς της Ισπανίας επέπληξε δημόσια τον Τσάβες λέγοντάς του: «Γιατί δεν σωπαίνεις;».
Η εκτόξευση προσβολών ελάχιστα βελτιώνει τη φήμη ενός ηγέτη στον κόσμο, αλλά τραβάει την προσοχή, κάτι που συνήθως επιθυμούν οι λαϊκιστές και οι αυταρχικοί. Και παρόλο που λίγοι μπορεί να ενδιαφέρονται για τη διεθνή αξιοπρέπεια, μπορεί να απολαμβάνουν να προβάλλουν μια αίσθηση δύναμης και αυτοπεποίθησης στους συμπατριώτες τους, επειδή τους φαίνεται ότι αψηφούν τους ξένους.
«Το αγόρι με το κοντό παντελόνι»
Πριν από σχεδόν δύο δεκαετίες, όταν ο Ρόμπερτ Μουγκάμπε, ο τότε πρόεδρος της Ζιμπάμπουε, χλεύασε τον πρωθυπουργό της Βρετανίας, Τόνι Μπλερ, λέγοντας ότι ήταν «ένα αγόρι με κοντό παντελόνι», κέρδισε γέλια επιδοκιμασίας ακόμη και από τους εγχώριους αντιπάλους του. Ίσως για παρόμοιους λόγους, Κινέζοι διπλωμάτες έχουν απορρίψει τον Τζάστιν Τριντό, πρωθυπουργό του Καναδά, ως «αγόρι».
Το f@@k you του Ντουτέρτε στην Ευρώπη
Άλλοι ηγέτες που δεν φιλτράρουν αυτά που σκέφτονται πριν τα πουν, είναι ο Ροντρίγκο Ντουτέρτε, ο πρόεδρος των Φιλιππίνων, ο οποίος το 2016 είπε ένα «f@@k you» (μαζί με ένα σηκωμένο μεσαίο δάχτυλο) στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αφού οι ευρωβουλευτές επέκριναν τον βάναυσο πόλεμο του κατά των ναρκωτικών. Ο Βορειοκορεάτης Κιμ Γιονγκ Ουν χαρακτήρισε τον Ντόναλντ Τραμπ «ξεκούτη» το 2017, αλλά το έκανε ως απάντηση στον χλευασμό του ίδιου του Τραμπ, ο οποίος τον είχε αποκαλέσει τον «άνθρωπο πύραυλο».
Αλλά ακόμη και στο εντελώς αγενές άκρο του διπλωματικού φάσματος, η λεπτότητα έχει οφέλη. Τα έξυπνα τεχνάσματα μπορεί να είναι πιο καυστικά από τα άξεστα. Το 2010 η Τουρκία και το Ισραήλ είχαν διπλωματική διαμάχη επειδή ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ «έχωσε» τον Τούρκο πρέσβη σε έναν χαμηλό καναπέ σε μια συνάντηση.
Η Τουρκία δοκίμασε αργότερα ένα παρόμοιο τέχνασμα παραγκωνίζοντας την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σε έναν καναπέ, ενώ ο Ερντογάν και ο Σαρλ Μισέλ, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, είχαν μια κατ' ιδίαν συνομιλία σε δύο καρέκλες για «μεγάλα αγόρια». Και το 2007, ο Βλαντιμίρ Πούτιν, ο πρόεδρος της Ρωσίας, τρόμαξε την Άνγκελα Μέρκελ, τότε καγκελάριο της Γερμανίας, συστήνοντάς της το μεγαλόσωμο μαύρο λαμπραντόρ του, παρά τη γνωστή φοβία της Μέρκελ για τα σκυλιά. Αργότερα ισχυρίστηκε: «Ήθελα να κάνω κάτι καλό για εκείνη».
Αναμφίβολα, ηγέτες και αξιωματούχοι από όλον τον κόσμο, θα συνεχίσουν να πετάνε καρφιά και ύβρεις. Η σύγχρονη διπλωματία παρέχει περισσότερες ευκαιρίες από ποτέ για νέες μορφές διαμάχης. Οι διπλωμάτες σήμερα, ανταλλάσσουν memes ως προσβολές και επιπλήξεις. Το 2018, όταν ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν έκανε ένα tweet αναφερόμενο στο Ισραήλ ως «έναν κακοήθη καρκινικό όγκο», η πρεσβεία του Ισραήλ στην Αμερική απάντησε με ένα στιγμιότυπο από το «Mean Girls», μια ταινία για κουτσομπόληδες μαθητές γυμνασίου. Η λεζάντα έγραφε: «Γιατί έχεις τόσο εμμονή μαζί μου;».