Τον Μάρτιο του 2021, στο παγκόσμιο εμπόριο επικράτησε ένα χάος. Το Ever Given, πλοίο μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, που είναι τόσο μακρύ σε μήκος όσο σχεδόν το Empire State Building σε ύψος, «κόλλησε» στη Διώρυγα του Σουέζ στην Αίγυπτο.
Έμεινε εκεί για έξι ημέρες, διαταράσσοντας την παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού. Σε μια προσπάθεια να αποφευχθεί η επανάληψη ενός τέτοιου περιστατικού, στα μέσα Μαΐου η κρατική αρχή Suez Canal Authority (SCA) ανακοίνωσε ότι ξεκίνησε εργασίες βυθοκόρησης για να διαπλατύνει και να εμβαθύνει το νότιο τμήμα του καναλιού όπου μπλοκαρίστηκε το Ever Given, όπως αναφέρει το CNN.
Η περιοχή μήκους 30 χιλιομέτρων θα διαπλατυνθεί κατά 40 μέτρα προς τα ανατολικά και θα εμβαθυνθεί στα 72 πόδια, από 66 πόδια, σύμφωνα με την SCA. Τα σχέδια περιλαμβάνουν επίσης την επέκταση της δεύτερης λωρίδας κοντά στη λίμνη Great Bitter, η οποία άνοιξε το 2015, κατά 10 χιλιόμετρα -επιτρέποντας την αμφίδρομη κυκλοφορία σε μήκος 82 χιλιομέτρων.
Το έργο προορίζεται για «μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας της διώρυγας και μείωση του χρόνου διέλευσης των πλοίων, καθώς και αύξηση της ασφάλειας πλοήγησης», αναφέρει ένα δελτίο Τύπου από την SCA. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν ερωτήματα σχετικά με το αν αυτό θα είναι αρκετό για την αποφυγή μελλοντικών προβλημάτων.
«Η διαπλάτυνση της διώρυγας είναι μια έξυπνη κίνηση», δήλωσε ο Sal Mercogliano, ιστορικός στο Πανεπιστήμιο Campbell στη Βόρεια Καρολίνα. «Το ερώτημα που έχω είναι αν διαπλατυνθεί η διώρυγα, τότε οι χειριστές σκαφών θα κάνουν τα σκάφη τους μεγαλύτερα;».
Το μέγεθος των πλοίων
Κατά τα τελευταία 50 χρόνια, η ικανότητα μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων των μεγαλύτερων πλοίων αυξήθηκε κατά 1.500% και διπλασιάστηκε μόνο την τελευταία δεκαετία.
Τα μεγαλύτερα πλοία μπορούν να μεταφέρουν έως και 24.000 εμπορευματοκιβώτια και να έχουν ύψος πάνω από 200 πόδια στο ευρύτερο σημείο τους -μεγαλύτερο από ένα τυπικό γήπεδο αμερικανικού ποδοσφαίρου. Το Ever Given -το οποίο μπορεί να χωρέσει έως και 20.000 εμπορευματοκιβώτια, αλλά μετέφερε μόνο 18.000 κατά τη στιγμή της προσάραξης- βρίσκεται στο 1% παγκοσμίως σε σχέση με το μέγεθος του σκάφους, μήκους 400 μέτρων και 59 μέτρων πλάτος.
Οι ναυτιλιακές εταιρείες υποστηρίζουν ότι τα μεγαλύτερα πλοία είναι πιο αποτελεσματικά στη μεταφορά μεγάλου όγκου φορτίου σε όλο τον κόσμο και - υπό κανονικές συνθήκες - είναι σε θέση να περάσουν από το Σουέζ.
Αλλά «είναι ένα πολύ στενό περιθώριο σφάλματος», λέει ο Mercogliano. Εάν υπάρχουν ισχυροί άνεμοι -όπως στην περίπτωση του Ever Given- ή κακή ορατότητα, τα πολύ μεγάλα σκάφη κινδυνεύουν να κολλήσουν.
Η περίπτωση του Ever Given έδειξε τις πιθανές επιπτώσεις μιας απόφραξης. Εκείνη την εποχή, το περιοδικό ειδήσεων ναυτιλίας Lloyd's List υπολόγισε ότι το πλοίο κρατούσε περίπου 9,6 δισεκατομμύρια δολάρια αγαθών κάθε μέρα. Η Διώρυγα του Σουέζ διαχειρίζεται περίπου το 12% του παγκόσμιου εμπορίου, με περίπου 19.000 πλοία να περνούν κάθε χρόνο.
Η επέκταση που προτείνει η SCA θα συμβάλει στη μείωση του κινδύνου κολλήσεων των πλοίων, αλλά δεν θα τον εξαλείψει, λέει ο Ιωάννης Θεοτοκάς, καθηγητής στο Τμήμα Ναυτιλιακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά.
«Ποτέ δεν θα είναι αρκετό, αν δεν ανοίξει μια δεύτερη λωρίδα στο νότιο τμήμα», λέει στο CNN. Ωστόσο, πιστεύει ότι τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων είναι απίθανο να μεγαλώσουν σε μέγεθος, επομένως ενδέχεται να μην απαιτηθούν περαιτέρω διαπλατύνσεις.
«Η αύξηση του μεγέθους των πλοίων προκάλεσε εκτεταμένες επενδύσεις σε λιμάνια για την υποστήριξή τους. Μια περαιτέρω αύξηση θα απαιτούσε περαιτέρω επενδύσεις, οι οποίες δεν είναι άμεσα διαθέσιμες», προσθέτει.
Ωστόσο, το περιστατικό με το Ever Given πυροδότησε αμέσως συζητήσεις για εναλλακτικές διαδρομές. Η στρατηγική θέση της διώρυγας -που συνδέει τη Μεσόγειο με την Ερυθρά Θάλασσα και προσφέρει τη συντομότερη θαλάσσια διαδρομή μεταξύ Ευρώπης και Ασίας- είναι το κλειδί της επιρροής του.
Χωρίς το Σουέζ, τα φορτία μεταξύ των δύο ηπείρων θα πρέπει να ταξιδεύουν γύρω από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας στο νότιο άκρο της Αφρικής. Ορισμένες ναυτιλιακές εταιρείες επέλεξαν αυτήν τη διαδρομή, ενώ το Σουέζ ήταν αποκλεισμένο, παρόλο που χρειάστηκε περισσότερο από το διπλάσιο του χρόνου.
«Δεν είναι τυχαίο ότι αμέσως μετά το συμβάν του Ever Given, η Ρωσία διατύπωσε σχόλια για την ελκυστικότητα εναλλακτικών διαδρομών, συγκεκριμένα της διαδρομής στη Βόρεια Θάλασσα», λέει ο Θεοτοκάς. Αυτή η διαδρομή διασχίζει την Αρκτική ακτή της Ρωσίας, από τη Θάλασσα του Κάρα, προς το Στενό Bering.
Ένας αξιωματούχος της πυρηνικής εταιρείας Rosatom, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την ανάπτυξη της διαδρομής, είπε σε ένα ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων ότι «η παράδοση με το Σουέζ έχει δείξει πόσο εύθραυστη είναι οποιαδήποτε διαδρομή μεταξύ Ευρώπης και Ασίας» και προέτρεψε την ανάπτυξη εναλλακτικών διαδρομών όπως τη Διαδρομή στη Βόρεια Θάλασσα.
Λίγο μετά από αυτά τα σχόλια, η ναυτιλιακή εταιρεία MSC, η δεύτερη μεγαλύτερη γραμμή εμπορευματοκιβωτίων στον κόσμο, επέμεινε στη δέσμευσή της να αποφύγει τη Βόρεια Θάλασσα για περιβαλλοντικούς λόγους, καθώς αυτή η διαδρομή θα μπορούσε να αυξήσει τη ρύπανση και να συμβάλει στο λιώσιμο των θαλάσσιων πάγων.
Ο Θεοτοκάς πιστεύει ότι η θέση του Σουέζ ως οδού παγκόσμιου εμπορίου θα παραμείνει ισχυρή. «Οι ναυτιλιακές εταιρείες είναι πάντα έτοιμες να αντιμετωπίσουν κινδύνους όπως αυτόν με το Ever Given», δηλώνει. Η επέκταση της SCA θα τους κάνει πιο άνετους στην αντιμετώπισή τους.
«Η διαπλάτυνση της διώρυγας του Σουέζ θα διευκολύνει τις εργασίες διάσωσης… ακόμη και αν δεν διαγραφεί ο κίνδυνος επανάληψης του συμβάντος», προσθέτει.