Από την επιστροφή των εθνικισμών μέχρι την ενίσχυση των αντιευρωπαϊστών λαϊκιστών πολιτικών, η πανδημία του νέου κορωνοϊού στην Ευρώπη επιταχύνει προϋπάρχουσες εντάσεις, που μπορεί να απειλήσουν το μέλλον της ΕΕ, σημειώνει ο Guardian.
Το άρθρο στη βρετανική εφημερίδα, που υπογράφει ο Τσαρλς Γκραντ, διευθυντής της ανεξάρτητης δεξαμενής σκέψης Centre for European Reform, εντοπίζει τις αρνητικές τάσεις που ρίχνουν νερό στον μύλο των ευρωσκεπτικιστών, από την μεγαλύτερη οικονομική ανεξαρτησία και τις εσωστρεφείς πολιτικές μέχρι το ρήγμα Βορρά -Νότου, που αποτυπώνεται και σε δημοσιεύματα και την εχθρότητα έναντι των πράσινων πολιτικών.
«Απο-παγκοσμιοποίηση»
Η πανδημία του νέου κορωνοϊού πρόσθεσε νέα βέλη στη φαρέτρα όσων ζητούν ενίσχυση της αυτάρκειας των κρατών της Ευρώπης. Πριν ακόμη εμφανιστεί η Covid-19 γινόταν λόγος για «απο-παγκοσμιοποίηση» και επαναπατρισμό των τροφοδοτικών αλυσίδων, εν μέρει λόγω των προστατευτικών πολιτικών του Ντόναλντ Τραμπ και της επιδίωξης ενός σκληρού Brexit από το Ηνωμένο Βασίλειο.
Σημαντικό ρόλο, όμως, έπαιξε και η οικονομία καθώς περιορίζονται οι διαφοροποιήσεις στους μισθούς μεταξύ αναδυόμενων οικονομιών, όπως η Κίνα και πλούσιων κρατών και μειώνονται έτσι τα πλεονεκτήματα της μεταφοράς παραγωγής εκτός συνόρων. Και τώρα οι ανησυχίες για την ασφάλεια της προμήθειας φαρμάκων, ιατρικού εξοπλισμού και σημαντικών ανταλλακτικών για τις αυτοκινητοβιομηχανίες σε συνδυασμό με την εντεινόμενη καχυποψία έναντι κινεζικών εταιρειών ενέτειναν το αίτημα για μεγαλύτερη εθνική και ευρωπαϊκή αυτονομία των τροφοδοτικών αλυσίδων.
Εθνοκεντρικές πολιτικές
Η επιρροή των εθνικών κυβερνήσεων ενισχύεται έναντι των ευρωπαϊκών θεσμών, που έχαναν ήδη έδαφος επί δεκαετίες με τα κράτη μέλη να δυσανασχετούν για τη συγκέντρωση εξουσιών στις Βρυξέλλες. Όπως υπογραμμίζει ο Τσαρλς Γκραντ, τα κράτη που παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο, επιβεβαιώνουν σε χαλεπούς καιρούς την ισχύ τους, όπως συνέβη και προ δεκαετίας στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και της κρίσης της ευρωζώνης, όταν χρειάστηκε να στηρίξουν οικονομικά τα προγράμματα διάσωσης.
Και τώρα το ξανακάνουν με την Κομισιόν να πασχίζει να κρατήσει ενωμένους τους 27 και να συντονίσει την αντίδρασή τους στην πανδημία του κορωνοϊού, όχι μόνον επειδή τα κράτη μέλη έχουν το μεγαλύτερο μέρος των εξουσιών αναφορικά με την υγεία, τη δημοσιονομική πολιτική και τα σύνορα, αλλά και διότι πολλοί πολίτες στρέφουν το βλέμμα τους στους ηγέτες των χωρών τους για να τους βγάλουν από τις δυσκολίες.
Ενίσχυση των συνοριακών ελέγχων
Η ΕΕ ενισχύει από το 2015 τα εξωτερικά σύνορα της ζώνης Σένγκεν με τις ροές των μεταναστών και των προσφύγων που έφθαναν ζητώντας άσυλο στην Ευρώπη, ενώ ορισμένες κυβερνήσεις επέβαλαν συνοριακούς ελέγχους ακόμη και εντός της ζώνης Σένγκεν.
Η πανδημία του κορωνοϊού ενέτεινε την καχυποψία έναντι των αλλοδαπών και τον Μάρτιο οι χώρες της ζώνης Σένγκε έκλεισαν τα εξωτερικά σύνορά τους στους ταξιδιώτες που δεν μπορούσαν να επικαλεστούν άμεση ανάγκη, ενώ ορθώθηκαν εμπόδια στις μετακινήσεςι και εντός της Σένγκεν. Κάποια στιγμή οι κυβερνήσεις θα έχουν θέσει σε μεγάλο βαθμό υπό έλεγχο τον ιό, αλλά, όπως εκτιμάται στο άρθρο, θα συνεχίσουν να είναι επιφυλακτικές ως προς τη χαλάρωση των συνοριακών ελέγχων στη ζώνη Σένγκεν, καθώς δεν αποκλείεται να μην είναι καλοδεχούμενοι οι επισκέπτες από περιοχές του πλανήτη όπου η ασθένεια ίσως να καλπάζει ακόμη, ενώ πολλοί πολιτικοί θα θελήσουν να κάνουν όσο το δυνατόν πιο δύσκολη τη ζωή για τους παράτυπους μετανάστες.
Η εχθρότητα έναντι των πράσινων πολιτικών
Η πανδημία του κορωνοϊού πιθανώς θα ενισχύσει την αντίδραση σε πολιτικές που αποσκοπούν στο μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και στη μετάβαση σ’ έναν πιο «πράσινο» τρόπο ζωής. Πριν την εμφάνιση του ιού λαϊκιστές, όπως οι Σουηδοί Δημοκράτες, η Εναλλακτική Για τη Γερμανία, ο Νάιτζελ Φάρατζ στη Βρετανία και τα «κίτρινα γιλέκα» στη Γαλλία, προσπαθούσαν να ενισχύσουν την επιρροή τους με την εχθρότητα έναντι των πράσινων πολιτικών.
Πολλοί ψηφοφόροι, που βλέπουν να πέφτει δραματικά το επίπεδο διαβίωσής τους, πιθανώς δεν θα αποδεχθούν τα μέτρα που σχεδιάστηκαν για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής να καταφέρουν νέο πλήγμα στις θέσεις εργασίας και τα εισοδήματά τους. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες επιμένουν στα σχέδιά τους για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα, αλλά καθώς βαθαίνει η ύφεση, θα ενταθεί η πίεση που τους ασκείται για μετριασμό της πράσινης ατζέντας τους.
Εντάσεις Ανατολής-Δύσης στην Ευρώπη
Ο διχασμός εδώ και αρκετό χρόνια μεταξύ ανατολικής και δυτικής Ευρώπης έφερε σε τροχιά αντιπαράθεσης την Ουγγαρία, την Πολωνία και ενίοτε και άλλα κράτη της κεντρικής Ευρώπης με την υπόλοιπη ΕΕ. Συγκρούστηκαν για την κατανομή των παράτυπων μεταναστών, με κάποιες ανατολικές χώρες να αρνούνται παντελώς να τους υποδεχθούν, συγκρούστηκαν για τους στόχους μείωσης των εκπομπών άνθρακα, από τον οποίο εξαρτώνται τα ανατολικά κράτη, αλλά και για το κράτος δικαίου με την Πολωνία και την Ουγγαρία να παραβλέπουν την ανεξαρτησία των δικαστικών Αρχών και τον πλουραλισμό των ΜΜΕ.
Ο κορωνοϊός διεύρυνε το χάσμα αυτό με τις χώρες της κεντρικής Ευρώπης να φοβούνται μήπως χάσουν πόρους από τον κοινοτικό προϋπολογισμό που θα διοχετευτούν στις πλέον πληγείσες χώρες του Νότου. Στο μεταξύ ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Βίκτορ Ορμπαν, χρησιμοποιεί την πανδημία ως πρόφαση για να κυβερνά με διατάγματα, εντείνοντας τους φόβους για τη δημιουργία μιας de facto δικτατορίας.
Εντάσεις μεταξύ Βορρά και Νότου
Ο κορωνοϊός διευρύνει το ρήγμα Βορρά Νότου που προέκυψε στην Ευρώπη με την κρίση της Ευρωζώνης προ δεκαετίας, όταν Γερμανία, Ολλανδία και οι βόρειοι σύμμαχοί τους εμφανίζονταν απρόθυμοι να παράσχουν ουσιαστική βοήθεια στις νότιες χώρες που αντιμετώπιζαν δυσκολίες. Και τώρα η πανδημία πλήττει ασύμμετρα την ΕΕ, αφού χώρες του Νότου, ειδικά η Ιταλία και η Ισπανία, που μετρούν περισσότερα θύματα από τον κορωνοϊό σε σχέση με τις περισσότερες άλλες, είχαν υψηλότερα επίπεδα χρέους και εξάρτηση από κλάδους, όπως ο τουρισμός, που επλήγησαν άσχημα και ζητούν αλληλεγγύη από το Βορρά, στην ιδανική περίπτωση με τη μορφή των κορωνο-ομολόγων.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες συναίνεσαν στη συγκρότηση ενός ταμείου ανάκαμψης , το οποίο θα στηρίζει πλέον πληγείσες περιοχές, αλλά όπως φαίνεται πιθανό, με τη μορφή δανείων μάλλον καθώς οι κυβερνήσεις των βόρειων κρατών παραμένουν αντίθετες στη μεταφορά μεγάλων χρηματικών ποσών προς τις νότιες χώρες, μολονότι οι τελευταίες έχουν ήδη βουνά χρεών. Η τσιγκουνιά αυτή έχει τις ρίζες της στην αντιπάθεια των ψηφοφόρων των βόρειων κρατών προς τη μεταφορά χρημάτων, αλλά στρώνει βούτυρο στο ψωμί λαϊκιστών πολιτικών, όπως ο ικανότατος στην εκμετάλλευση κάθε κίνησης της ΕΕ, που εκλαμβάνεται ως ολίσθημα, Ματέο Σαλβίνι. Πρόσφατη δημοσκόπηση έδειξε ότι ένας στους δύο Ιταλούς (49%) επιθυμεί την έξοδο της χώρας του από την ΕΕ.
Καμπανάκι κινδύνου για την ΕΕ
Το δημοσίευμα καταλήγει κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για την ΕΕ ενόψει της ενίσχυσης αυτών αρνητικών τάσεων λόγω της πανδημίας. Όπως σημειώνει ο διευθυντής του Centre for European Reform: «Αν η Ευρώπη πιέσει πολύ προς την κατεύθυνση της αυτάρκειας, θα καταστρέψει τα οφέλη από το διεθνοποιημένο εμπόριο. Τα κλειστά σύνορα εντός της Σένγκεν, ή στα εξωτερικά όρια της, όταν τεθεί υπό έλεγχο η πανδημία του κορωνοϊού, ελάχιστα θα προσφέρουν. Κι όταν η ΕΕ βρεθεί αντιμέτωπη με διακρατικές προκλήσεις όπως η ύφεση, μια πανδημία ή η κλιματική αλλαγή θα χρειαστεί ισχυρούς κεντρικούς θεσμούς.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν θα πρέπει να χαλαρώσουν τις προσπάθειες αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Το ρήγμα Ανατολής – Δύσης είναι ανησυχητικό και δεν μπορεί να επιλυθεί με την ανοχή της ασέβειας έναντι του κράτους δικαίου, Όσον αφορά δε το διχασμό Βορρά – Νότου η ΕΚΤ ίσως καταφέρει να κάνει αρκετά για να κρατήσει στην ευρωζώνη την Ιταλία κι άλλα κράτη μέλη του Νότου, αλλά η πολιτική κόντρα, εφόσον δεν γεφυρωθεί το χάσμα, μπορεί να πάρει πολύ άσχημη τροπή, εντείνοντας τον αντιευρωπαϊσμό εντός της ΕΕ και πιθανώς οδηγών κάποια χώρα να εγκαταλείψει την Ένωση ή την ευρωζώνη».