Η κομψότητα, η χάρη, η ευθραυστότητα της Νταϊάνα ήταν κυτταρικά της χαρακτηριστικά. Δυστυχώς, δεν τα συναντάμε πάνω στο βαρύ, γκρι, στα πρότυπα του ρωσικού ρεαλισμού, γλυπτό, που μόλις αποκαλύφθηκε στον αγαπημένο της κήπο στο Λονδίνο.
Tα alert αναβοσβήνουν στην οθόνη: αποκαλύφθηκε το άγαλμα της Νταϊάνα που δημιουργήθηκε στον Sunken Garden, τον αγαπημένο της κήπο στο Kensington Palace, με αφορμή τη συμπλήρωση 20 ετών από τον θάνατό της και 60 από τη γέννησή της. Ανοίγω, βλέπω την εικόνα και απορώ: αυτή η γυναίκα στη μέση της γλυπτικής σύνθεσης είναι η καλύτερη απόδοση της «βασίλισσας της καρδιάς μας» που μπορούσε να σκεφθεί ο γλύπτης Ian Rank Broadley; (Το σχεδιάζει από το 2017 που του έκαναν την ανάθεση οι γιοι της, Ουίλιαμ και Χάρι). Αμέσως αφού το είδα, έτρεξα να αναζητήσω τον ορισμό του σοσιαλιστικού ρεαλισμού στην τέχνη και δη στη γλυπτική.
Διαβάζω: «στιλ που αναπτύχθηκε στη Σοβιετική Ενωση και αναδείχθηκε σε κυρίαρχο στιλ σε διάφορες άλλες σοσιαλιστικές χώρες. Ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός χαρακτηρίζεται από την ένδοξη απεικόνιση των κομμουνιστικών αξιών, όπως η χειραφέτηση του προλεταριάτου με ρεαλιστικό τρόπο».
Ανατρέχοντας κανείς σε σχετικές εικόνες, βλέπει τόσο έντονες ομοιότητες με το άγαλμα-τιμή στην Νταϊάνα. Ένα άγαλμα που δεν ήταν αυτό που περιμέναμε να δούμε, έστω που ελπίζαμε να δούμε. Αυτό που φέρουμε μέσα μας ως μνήμη και εικόνα της εμβληματικής αυτής μορφής του 20ού αιώνα. Προφανώς εξιδανικευμένης και καθαγιασμένης. Ομως κοινής λήψης, παγιωμένης εικόνας.
Ένα μικρό θραύσμα, μόνο, θυμίζει Νταϊάνα
Μια Νταϊάνα που δεν γελάει, που κοιτάει μάλλον βλοσυρά. Αυτή που ακόμα και στη μεγαλύτερη θλίψη της, όταν τα μάτια της βούλιαζαν πίσω από το έντονο μαύρο μολύβι, δεν έχανε το μειδίαμα από το πρόσωπο. Το χαμόγελο ήταν το χαρακτηριστικό της, έως το τέλος.
Η φιγούρα της στο γλυπτό -μεγεθυμένη κατά 1,25 σε σχέση με το φυσικό της μέγεθος- δεν έχει τη φινέτσα της χορεύτριας, σχεδόν του αερικού που διέθετε στη ζωή της. Είναι στιβαρή, βαριά, πατώντας στη γη με τα φλατ παπούτσια της.
Στην πραγματική ζωή ποτέ η φούστα της δεν θα έπεφτε τόσο άχαρα, σχεδόν τσαλακωμένη, το πουκάμισο δεν θα ήταν τόσο ανοιχτό στο ντεκολτέ -αν και τουλάχιστον για το πλισέ πουκάμισο και τη φαρδιά ζώνη φαίνεται ότι στηρίχθηκε ο γλύπτης σε μια φωτογραφία της με τον Χάρι πιτσιρικά, μια φωτογραφία που αγαπά ο γιος της. Η χάρη της πραγματικής ζωής δεν αποτυπώνεται στο γλυπτό.
Η πριγκιπική φιγούρα έχει αντικατασταθεί από την κυρίαρχη μορφή απόδοσης μιας γυναίκας του προλεταριάτου στις πλατείες της Ρωσίας, δεκαετίες πριν. Μια σκληρή αποτύπωση, χωρίς συναίσθημα, με εξαίρεση (ευτυχώς) τον τρόπο που το μικρό κορίτσι στα δεξιά της κρύβει την παλάμη του μέσα στο χέρι της Νταϊάνα και ακουμπά με το πρόσωπό του τρυφερά τον καρπό της. Αυτό το θραύσμα του αγάλματος είναι η αποθέωση αυτού που ήταν η Νταϊάνα στη συλλογική μνήμη, ή έστω στο φαντασιακό μας. Η εύθραυστη τρυφερότητα, η εγγύτητα, η συναισθηματική ειλικρίνεια.
Πόσο θα ταίριαζε η ένδοξη στιλπνότητα του λευκού μαρμάρου
Η γαμψή μύτη που κυριαρχεί στο πρόσωπο, το μυτερό σαγόνι, τα σχεδόν μισόκλειστα μάτια δεν εκπέμπουν αυτό που ξέραμε -ακόμα και όταν έτρεχε να γλιτώσει από τους φωτογράφους είχε την ευαλωτότητα ενός ελαφιού.
«Το άγαλμα αντικατοπτρίζει τη ζεστασιά, την ενέργεια, την κομψότητα της Νταϊάνα», διαβάζω στην ανακοίνωση του Kensington Palace.
Ξανακοιτάζω την εικόνα προσεκτικά. Νιώθω την παγωμάρα του υλικού και τη σκληρότητα του γκρίζου χρώματος. Σκέφτεται κανείς την ενδοξότητα και τη στιλπνότητα του λευκού μαρμάρου, πόσο θα της ταίριαζε.
Με κόπο βλέπεις μετά από ώρα το τρίτο παιδί που κρύβεται πίσω από το κοριτσάκι. Εχοντας δει φωτογραφίες της Νταϊάνα με παιδιά, ξέρεις ότι ποτέ δεν θα άφηνε ένα παιδί να κρυφτεί πίσω της. Θα το είχε πάρει αγκαλιά, θα το είχε σηκώσει στους ώμους της. Ποτέ η Νταϊάνα δεν θα κοιτούσε ευθύβολα το φακό με ένα παιδί κρυμμένο πίσω της. Βλέπετε, έχουμε τόσο καλά μελετήσει την εικόνα της και τις αντιδράσεις της στον δημόσιο χώρο, που τα πάντα κρίνονται όταν κάποιος επιχειρεί να την αποτυπώσει.
Ευτυχώς, φυτεύτηκαν γαλάζια «μη με λησμόνει»
Μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου άρχισαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να κυκλοφορούν εικόνες-παρωδία. Κάποιες αντιδράσεις, άλλοι βαθιά συγκινημένοι. Η απόσταση των 20 ετών από τον τραγικό της θάνατο και όσων μάθαμε στη συνέχεια για τη ζωή της μέσα από ντοκιμαντέρ και βιβλία έχουν αναδείξει τον βαθιά ανθρώπινο χαρακτήρα της. Θα περίμενε κανείς ένα έργο που να αποθεώνει τον ουμανισμό. Θα έλεγε κανείς ότι αυτό το γλυπτό την αποδομεί, τη γειώνει, την κονταίνει, υπογραμμίζει τη θνητότητα μιας μορφής που έχει μείνει αιώνια, έχει μπει στο αφήγημα των μορφών του τελευταίου αιώνα.
Nαι, αυτό είναι ένα άγαλμα που δεν θα αγαπηθεί. Ή θα αγαπηθεί σαφώς λιγότερο από τα 4.000 λουλούδια που φυτεύθηκαν στον κήπο γύρω από αυτό, μέσα σε 1.000 ώρες από τον Οκτώβριο του 2019, υπό τις οδηγίες του Pip Morrison. Στον κήπο όπου έβρισκε καταφύγιο η Νταϊάνα στις πολλές, δύσκολες στιγμές του έγγαμου βίου της.
Διακόσια τριαντάφυλλα από πέντε ποικιλίες, 300 τουλίπες, πολλές λεβάντες, 100 ντάλιες και τα αγαπημένα της λουλούδια: τα γαλάζια «μη με λησμόνει». Φυσικά και δεν θα λησμονηθεί. Όχι όμως χάρη σε αυτό το γλυπτό.