Το αποτέλεσμα του πρώτου γύρου των βουλευτικών εκλογών στη Γαλλία επιβεβαιώνει ότι η Ευρώπη εισέρχεται σε μια εξαιρετικά δύσκολη φάση, που μπορεί να αποβεί κρίσιμη για το μέλλον της.
Η νίκη της Ακροδεξιάς και το ενδεχόμενο να εξασφαλίσει την επόμενη Κυριακή την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών δημιουργεί εντελώς νέα δεδομένα για τη Γαλλία και την Ευρώπη.
Πρώτα απ' όλα καταρρέει για μια ακόμη φορά ο μύθος της ευρωπαϊκής Γαλλίας. Η Λεπέν είναι στενά συνδεδεμένη με τον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν και χαρακτηρίζεται από έντονο αντιευρωπαϊσμό. Αρχικά, ήθελε να βγάλει τη Γαλλία από την ΕΕ, εν συνεχεία μόνο από την ευρωζώνη, ενώ εσχάτως διεκδικεί τη μείωση της γαλλικής συνεισφοράς στον ούτως ή άλλως ισχνό ευρωπαϊκό προϋπολογισμό.
Την ώρα που ο πρόεδρος Μακρόν εμφανίζεται ως ο υπέρμαχος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης με έμφαση στην εξωτερική πολιτική και την Άμυνα, η νικήτρια των εκλογών Λεπέν θέλει λιγότερη Ευρώπη και περισσότερη… Γαλλία, όπως την εννοεί η ίδια - μια χώρα για λευκούς Γάλλους, χωρίς μουσουλμανικά ονόματα και δικαιώματα για τους μετανάστες.
Το κόμμα της Λεπέν (Εθνικός Συναγερμός), που κέρδισε τον πρώτο γύρο με 33,1%, στηρίχτηκε στα μεσαία στρώματα, που πλήττονται από τη φιλελεύθερη πολιτική του Μακρόν.
Το αυξανόμενο κόστος ζωής, η υποβάθμιση των δημοσίων υπηρεσιών και η αναπόφευκτη σύγκρουση για τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος είναι οι κύριες αιτίες της ανόδου της γαλλικής Ακροδεξιάς.
Η Λεπέν μετέτρεψε την κοινωνική αντίδραση σε δυσφορία για την απώλεια της «εθνικής ταυτότητας» των Γάλλων. Μια κλασική ακροδεξιά συνταγή, που απέδωσε ακόμη περισσότερο λόγω της στροφής της παραδοσιακής γαλλικής κεντροδεξιάς, που εκφράζεται από τους Ρεπουμπλικανούς, προς την άκρα δεξιά.
Ο πρόεδρος των Ρεπουμπλικανών, Ερίκ Σιοτί, κατέβηκε στην περιφέρειά του σε κοινό ψηφοδέλτιο με το κόμμα της Λεπέν. Οι Ρεπουμπλικανοί τον διέγραψαν και τον αντικατέστησαν με τον Μπελαμί, επικεφαλής των ευρωβουλευτών, ο οποίος επίσης σπρώχνει τους Ρεπουμπλικάνους στην αγκαλιά του Εθνικού Συναγερμού. Μετά το εκλογικό αποτέλεσμα του πρώτου γύρου, ζήτησε από τους ψηφοφόρους των Ρεπουμπλικανών να ψηφίσουν κατά συνείδηση στο δεύτερο γύρο, θεωρώντας ότι το αριστερό Λαϊκό Μέτωπο αποτελεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο για τη Γαλλία.
Το αριστερό Λαϊκό Μέτωπο, που ήρθε δεύτερο, φτάνοντας το 28%, έχει αποφασίσει να αποσύρει τους υποψηφίους του σε όσες περιφέρειες ήρθε τρίτο, στηρίζοντας τους Μακρονιστές, ενάντια στο κόμμα της Λεπέν, ώστε να της στερήσει την απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή. Το ερώτημα είναι αν οι ψηφοφόροι του θα το ακολουθήσουν.
Ο Μακρόν είναι ο μεγάλος ηττημένος, με 20,7%. Το πολιτικό του αφήγημα πήγε περίπατο, αφού οδήγησε στην άνοδο των δύο άκρων. Η ιδέα ότι μπορείς να είσαι και δεξιός και αριστερός, όντας κεντρώος, αποδείχτηκε αδιέξοδη.
Δύο ήταν οι πολιτικές εξελίξεις που απέβησαν μοιραίες για τον Γάλλο πρόεδρο: πρώτον, η απόφαση των Ρεπουμπλικανών να διολισθήσουν προς την Ακροδεξιά τον άφησε χωρίς δεξιές εφεδρείες. Δεύτερον, η απόφαση των Σοσιαλιστών να συνεργαστούν με τη ριζοσπαστική Αριστερά τον άφησε χωρίς κεντροαριστερές εφεδρείες. Ασφαλώς, οι εξελίξεις αυτές δεν συνέβησαν τυχαία. Έχουν ξεκάθαρα πολιτικά αίτια.
Ο Μακρόν επιχείρησε να υπερβεί τις παραδοσιακές ιδεολογικές διαχωριστικές γραμμές, φέρνοντας μια άλλη διαχωριστική γραμμή, αυτή μεταξύ ορθολογισμού και λαϊκισμού. Όμως, οι συνθήκες που διαμορφώθηκαν στη Γαλλία και γενικότερα στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια, διευρύνοντας τις κοινωνικές ανισότητες, έκαναν τη διαχωριστική του γραμμή να φαίνεται ψεύτικη και άνευ περιεχομένου.
Ο ορθολογισμός του Μακρόν ταυτίστηκε στη συνείδηση των Γάλλων με μια αντιδημοφιλή ασφαλιστική μεταρρύθμιση, με τη συρρίκνωση της μεσαίας τάξης, που πλήρωσε το κόστος της ενεργειακής κρίσης του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας, με την αδυναμία ενσωμάτωσης των Γάλλων πολιτών που προέρχονται από τις πρώην αποικίες και ζουν σε υποβαθμισμένες γειτονιές των μεγάλων πόλεων. Η εικόνα του ορθολογιστή «αστραφτερού» Μακρόν ήταν φανερά ασύμβατη με αυτή την κοινωνική πραγματικότητα.
Τι γίνεται, όμως, από εδώ και πέρα; Ο Γάλλος πρόεδρος έχει μπροστά του άλλα τρία χρόνια, μέχρι τις εκλογές του 2027. Για να κάνει τι ακριβώς; Η κατάσταση στη Γαλλία -όπου είναι βέβαιο ότι η Λεπέν θα αμφισβητεί τη λαϊκή του νομιμοποίηση και μαζί με αυτή τις αρμοδιότητές του και τις αποφάσεις του- αποδυναμώνει εκ των πραγμάτων τον Μακρόν και στον ευρωπαϊκό του ρόλο. Το πρόβλημα θα ξεκινήσει από τη γαλλική οικονομία, που αντιμετωπίζει μεγάλο έλλειμμα, αυξανόμενο χρέος και έλλειψη ανταγωνιστικότητας, και θα περάσει αναπόφευκτα και στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αυτά που συμβαίνουν στη Γαλλία θα πρέπει να μας προβληματίσουν πολύ σοβαρά. Κάποιοι μιλούν για μια ιστορική αλλαγή. Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα η άποψη που καταθέτει στην «Καθημερινή» ο καθηγητής Φιλοσοφίας στην École Polytechnique στο Παρίσι, Μικαέλ Φεσέλ, ο οποίος υποστηρίζει: «Βιώνουμε το τέλος της παρένθεσης που άνοιξε μετά το 1945 και η οποία χαρακτηρίστηκε από μια δυτική δημοκρατική συναίνεση… Η δημοκρατία είναι και πάλι ύποπτη ως μια μορφή αδύναμου καθεστώτος να ανταποκριθεί σε μεταναστευτικές, κοινωνικές ή κλιματικές προκλήσεις… Πρέπει να προσπαθήσουμε να ξαναχτίσουμε κάτι σαν μια νέα δημοκρατική συναίνεση, βασισμένη όχι μόνο στον σεβασμό αλλά στην επιθυμία για ελευθερία και ισότητα».
Τα μαθήματα από το πάθημα του Μακρόν είναι στο τραπέζι και πρέπει να μελετηθούν προσεκτικά από τους Ευρωπαίους που καλούνται να βρουν νέα πολιτικά εργαλεία για να αντιμετωπίσουν αυτό που τόσα χρόνια ξορκίζουν ως λαϊκισμό και ανορθολογισμό, χωρίς όμως να καταφέρνουν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά στην πράξη με τις πολιτικές τους επιλογές.